خون سالم نجات دهنده زندگی است و همه روزه در سراسر جهان بسیاری از افراد به خون و فرآورده های خونی نیاز پیدا می کنند به طوری که از هر سه نفر در دنیا، یک نفر در طول زندگی احتیاج به تزریق خون و فرآورده های خونی دارد. اورژانسی ترین زمان اهدای خون در هنگام بروز حوادث و سوانح از جمله تصادفات رانندگی، سوختگی ها و اعمال جراحی است.
از دیگر موارد اضطراری اهدای خون به خانم های باردار در حین زایمان، نوزادان بویژه نوزادان نارسی است که به زردی دچار می شوند، بیماران مبتلا به سرطان که تحت شیمی درمانی یا اشعه درمانی قرار دارند، بیماران تالاسمی و هموفیلی است.
اهدای خون و فرآورده های آن بهترین روش برای تامین خون مورد نیاز بیماران نیازمند است و در بسیاری از کشورها اهدای خون به صورت داوطلبانه انجام می شود. در ایران نیز افراد به صورت کاملا داوطلبانه و بدون هیچ چشم داشتی و به منظور نجات جان بیماران نیازمند خون خود را اهدا می کنند.
این در حالی است که همه افراد نمی توانند خون خود را اهداء کنند چرا که اهدای خون محدویت و شرایط خاصی خود را دارد زیرا در اهدای خون بالاترین استانداردهای از نظر سلامت رعایت می شود، بنابراین اهدا کنندگان خون از سالم ترین افراد جامعه بوده و خون های اهدایی از سطح سلامت و امنیت بالایی برخوردار است.
شاید برای بسیاری از علاقمندان به اهدای خون، سئوال ایجاد شود که آیا می توانم با شرایط فعلی به لحاظ جسمانی، در اهدای خون شریک باشم یا خیر؟ این سئوالی است که بشیر حاجی بیگی سخنگوی سازمان انتقال خون پاسخ می دهد:
شرایط اهدای خون برای افراد با سابقه عمل جراحی
بشیر حاجی بیگی سخنگوی سازمان انتقال خون می گوید: هر فردی در طول زندگی ممکن است بیمار شده و به دلیل کسالت ناشی از بیماری در مرکزی درمانی بستری شود یا تحت عمل جراحی قرار بگیرد، پزشک های بخش اهداکنندگان مراکز انتقال خون سراسر کشور از داوطلب های اهدای خون سوالاتی درباره سابقه بستری در بیمارستان یا جراحی می پرسند.
وی ادامه می دهد: اهداکننده ای که عمل جراحی انجام داده و به طور کامل بهبود یافته و در حال حاضر آنتی بیوتیک مصرف نمی کند با این شرط که در طی عمل جراحی یا زمان بستری در بیمارستان خون و فرآورده های آن را مصرف نکرده، شرایط استریل حین عمل کاملا رعایت شده باشد، مدت معافیت بسته به نوع جراحی را پشت سر گذاشته، می تواند خون خود را به بیماران نیازمند اهدا کند.
حاجی بیگی می گوید: در جراحی هایی که از مواد حاجب تزریقی برای اعمال تشخیصی استفاده می شود داوطلب اهدای خون تا ۲۴ ساعت معاف از اهدای خون است و پس از آن و بر اساس نظر پزشک، می تواند خون اهدا کند. افراد با سابقه اعمال جراحی کوچک و لاپاروسکوپی نیز بر اساس تشخیص پزشک تا مدتی که پزشک بخش اظهار می کند معاف از اهدای خون هستند.
شرایط اهدای خون در افراد با سابقه جراحی های بزرگ
حاجی بیگی در مورد شرایط اهدای خون در افرادی که سابقه جراحی بزرگ دارند، می گوید: داوطلبان اهدای خون در صورتی که تحت جراحی های بزرگ مانند برداشتن جمجمه، ایجاد برش در شکم، جراحی برداشت تیروئید، جراحی برداشت رحم و جراحی ستون فقرات قرار گرفته اند تا ۶ ماه و بهبودی کامل امکان اهدای خون ندارند.
شرایط اهدای خود در افراد با سابقه عمل قلب باز و سرطان
سخنگوی سازمان انتقال خون درمورد اهدای خون افرادی که سابقه جراحی های بزرگ و سرطان داشته اند، می گوید: چنانچه فرد تحت اعمال جراحی قلب باز قرار گرفته باشد یا اهداکننده خون به دلیل ابتلا به سرطان جراحی شده باشد به صورت دائم از اهدای خون معاف خواهد شد.
شرایط اهدای خون در صورت مراجعه به دندانپزشکی
به دلیل وجود باورهای نادرست، افرادی که سابقه مراجعه به دندانپزشکی دارند خود را از اهدای خون معاف دانسته و مشارکت کمتری در این امر انسان دوستانه دارند اما واقعیت این است که اعمال دندانپزشکی تنها برای مدتی کوتاه افراد را معاف موقت از اهدای خون می‌کند.
سخنگوی سازمان انتقال خون در این زمینه می گوید: مراجعه به دندانپزشکی ممکن است با تزریق داروی بی حسی یا آبسه، عفونت و در پی آن تجویز آنتی بیوتیک همراه باشد از این رو افرادی که تحت اعمال دندانپزشکی قرار گرفته اند ممکن است از ۷۲ ساعت تا هفت روز از اهدای خون معاف موقت شوند.
حاجی بیگی ادامه می دهد: اهداکنندگانی که سابقه مراجعه به دندانپزشکی دارند بر اساس پروسه‌های مختلف درمانی انجام شده تنها معافیت‌هایی موقت را در سازمان انتقال خون تجربه خواهند کرد، داوطلبان اهدای خون نگرانی از انجام اعمال دندانپزشکی نداشته باشند زیرا می‌توانند پس از بهبودی و درمان، دوباره به اهدای خون اقدام کنند.
وی با بیان اینکه بر اساس پروسه‌های درمانی دندانپزشکی مدت معافیت‌های موقت متفاوت است، می افزاید: اهداکننده‌ای که تحت اعمال دندانپزشکی بدون نفوذ به بافت نرم همچون جرم گیری و پر کردن دندان همراه با تزریق داروهای بی حسی قرار گرفته باشد به مدت ۷۲ ساعت از اهدای خون معاف موقت می‌شود و پس از آن می‌تواند به مراکز انتقال خون مراجعه کرده و مراحل پذیرش، مصاحبه و معاینه پزشکی را طی کند و در نهایت در صورتیکه معافیت‌های دیگر اهدای خون شامل حال او نشود، اقدام به اهدای خون کند.
حاجی بیگی ادامه می دهد: در صورتی که اهداکننده خون اعمال دندانپزشکی همچون کشیدن دندان، عصب کشی و ایمپلنت را انجام داده باشد، به دلیل اینکه این اعمال نفوذ در بافت‌های نرم دهان و دندان محسوب می‌شود به مدت هفت روز از اهدای خون معاف موقت می‌شود.
وی برخی از معافیت‌های دندانپزشکی برای اهدای خون را به دلیل مصرف داروهای مرتبط با درمان برشمرده و می گوید: ممکن است پیش و پس از اعمال دندانپزشکی، آنتی بیوتیک تجویز شود و بیمارانی که مبتلا به آبسه دندانی یا عفونت‌های دندانی باشند و مصرف کننده آنتی بیوتیک هستند، هنگام معاینه پیش از اهدای خون باید بدون علائم و هرگونه نشانه عفونت باشند و حداقل سه روز از آخرین دوز آنتی بیوتیک خوراکی آنها سپری شده باشد.
حاجی بیگی تاکید می کند: پزشک معاینه کننده داوطلب اهدای خون در تمام موارد به دلیل انجام جراحی و سابقه بستری توجه خواهد کرد و بر اساس شرح حال فرد، مدارک پزشکی و همچنین استاندارد های ملی و بین المللی انتقال خون تصمیم می گیرد.
سخنگوی سازمان انتقال خون به اجرا و اهمیت نظام مراقبت از اهداکنندگان خون در سازمان انتقال خون ایران نیز اشاره کرده و می گوید: حفظ سلامت داوطلبان اهدای خون برای این سازمان از اهمیت ویژه ای برخوردار است و به هیچ عنوان از افرادی که شرایط اهدای خون ندارند یا در صورتی که اهدای خون خطری برای سلامتی آن ها داشته باشد، خون دریافت نخواهد شد.
حاجی بیگی ادامه می دهد: معاینه اهداکنندگان خون توسط پزشکان مجرب و آموزش دیده سازمان انتقال خون انجام شده و نظر نهایی بر اساس آخرین دستورالعمل‌های بین المللی توسط آن ها صادر می‌شود. توجه به سلامت اهداکننده خون و بازیابی سلامت گیرنده خون ضروری و اجتناب ناپذیر است و تمام دستورالعمل‌های سازمان انتقال خون با هدف حفظ سلامت اهداکننده خون و حضور مستمر آن ها در مراکز اهدای خون و رضایت پزشک و بیمار از کیفیت خون سالم و روند درمان با خون نوشته شده و اجرا می‌شود.
سخنگوی سازمان انتقال خون ایران می گوید: تمام داوطلبان اهدای خون باید توجه داشته باشند که یک کیسه خون اهدایی ممکن است به سه بیمار مختلف تزریق شود و این مسئولیت خطیر و مهمی است؛ بنابراین ضروری است اهدای خون را آگاهانه، تنها با انگیزه انسان دوستانه و با روحیه مسئولیت پذیری انجام دهند.
از: ناهید حاجی خانی