۱۳ دی ماه ۱۳۹۸ انتشار خبر ترور ناجوانمردانه سردار مقاومت سپهبد شهید سردار حاج قاسم سلیمانی نه‌تنها کشور ما که تمام جهان را در بهت فرو برد. به فاصله کوتاهی در کنار موج عزاداری شیفتگان سیره و شیوه زندگی این سردار شهید، جامعه هنرمندان همسو با آحاد مردم تلاش کردند تا علاوه بر شرکت در مراسم باشکوه تشییع و خاکسپاری، دین و سهم خود را این بار به‌عنوان رسولان فرهنگی جامعه در راستای بازتاب ابعاد مختلف زندگی این شهید در زندگی شخصی و بخش عمده‌ای از زندگی او که در طول هشت سال دفاع مقدس در جبهه‌های جنگ و در ادامه در جبهه‌های مقاومت، ایثار و پایداری برای حفظ امنیت ایران انقلابی و اسلامی گذشته بود، ادا کنند.
حال در آستانه نخستین سالگرد شهادت و عروج ملکوتی سردار سپهد شهید حاج قاسم سلیمانی خبر رسیده که مستند-نمایش سرباز به نویسندگی و کارگردانی حسین پارسایی آخرین روزهای تمرین خود را برای اجرا در تالار وحدت پشت سر می‌گذارد.
حسین پارسایی که پیش از این هم‌زمان با ایام ماه صفر موسیقی- نمایش علمدار را به تهیه‌کنندگی پرویز پرستویی و رسول خادم و با همراهی تنی چند از بازیگران شاخص سینمای کشور در قالب نذر فرهنگی با رویکرد همت عالی و هدف کمک به مناطق محروم و روستائیان استان سیستان و بلوچستان به صحنه برده بود، در دومین نذر فرهنگی خود این بار مستند-نمایش سرباز را برای اجرای عمومی آماده کرده است.
در آستانه اجرای عمومی این اثر که بناست در کنار ارائه به شکل برخط (آنلاین) با کسب مجوز از ستاد ملی مقابله با کرونا از تعداد محدودی از تماشاگران نیز میزبانی کند، برای نخستین بار حسین پارسایی از دغدغه‌اش در تولید این اثر، فراز و فرود کار تحقیقاتی، انتخاب بازیگر قهرمان نمایش و شیوه‌ای که برای رسیدن به گونه مستند-نمایش در قالب تولید این اثر تئاتری بهره برده است با خبرنگار فرهنگی ایرنا گفت‌وگو کرد.
۱۰ ماه زمان تنها برای تحقیق، پژوهش و نگارش مستند-نمایش سرباز
ایرنا: بعد از موسیقی-نمایش علمدار، خبر تولید نمایش «سرباز» به مناسبت نخستین سالگرد عروج ملکوتی سردار سپهبد شهید حاج قاسم سلیمانی برای اجرای در تالار وحدت منتشر شد. دغدغه حسین پارسایی در قامت نمایشنامه‌نویس و کارگردان این نمایش چیست؟
پارسایی: در آغاز کلام و پیش از هر چیزی باید بگویم اجرای این اثر را توفیقی برای خود می‌دانم. بعد از اتفاقی که بامداد سیزدهم دی‌ماه سال ۱۳۹۸ از طریق رسانه‌های عمومی اعلام شد و متوجه ترور ناجوانمردانه قهرمان ملی خود، سردار سپهبد شهید حاج قاسم سلیمانی شدیم، قلب، روح و روان همه ما جریحه‌دار شد.
همه ما به نوعی در سوگ و فقدان این مرد بزرگ و این سرباز ملی که همواره ساده‌زیستی، به دور از هیاهو روزگار، مردمی و با مردم بودن و در نهایت نائل شده به فیض عظیم شهادت را از مهمترین دغدغه‌ها و اهدافش می‌نامید اما با تمام این اوصاف در محور مقاومت حرف نخست را می‌زد، سهیم شدیم. در حقیقت همه ما و میلیون‌ها نفری که برای تشییع او به احترام ایستادند و به خیابان آمدند در مواجهه با این ضایعه تلخ و فقدان جانسوز، احساس دینی داشته و داریم که بتوانیم به سرداران‌مان، فرماندهان‌مان، چهره‌های تأثیرگذار و مدافعانی که از خاک این کشور دفاع می‌کنند در حوزه فرهنگ و هنر ادای دین کنیم. درواقع این تعلق خاطری است که همه ما در هر یک از رشته‌ها و حرفه‌های خود داشته و داریم.
گذشته از آن، بعد از این رخداد همواره در ذهن من این مساله به عنوان اصلی مهم جاری بود که برای تولید اثری در این حوزه نباید چندان عجله کنیم و به سرعت در این حوزه دست به تولید سریال، فیلم یا تئاتری بزنیم. بنابراین از همان موقع با طرح همان دغدغه و ادای دین، شروع به تحقیقات، یادداشت برداری و فیش‌برداری کردم که چطور می‌شود درباره یک قهرمان ملی، اثری فراجناحی، مردمی با سویه‌های زیستی و مقاومتی تهیه کرد که باورپذیر باشد.
به‌طور طبیعی بین همه گونه‌های نمایشی به چیزی که رسیدم گونه مستند-نمایش بود. گمانم بر این است که گونه مستند-نمایش بتواند بستر مناسبی برای طرح این موضوع باشد. آن هم شخصیتی که خودش اهل ستایش نیست و از چنین رفتارهایی همواره گریزان بود. شخصیتی که اهل مصاحبه نبود و ترجیح می‌داد که مرد میدان عمل و نبرد باشد. ترجیح می داد دست ارادتش را همواره بر سینه خود برای خدمت‌گزاری، وفاداری و علم‌داری نگه دارد.
با همین رویکرد و هدف، نخستین گام برای تولید این اثر را برداشتم. تنها کار تحقیقی و پژوهشی برای تولید این اثر قریب به شش ماه زمان از من گرفت تا به این نتیجه رسیدم که برای تولید نمایش سرباز در راستای شأن و شخصیت سردار سپهبد شهید حاج قاسم سلیمانی گونه مستند-نمایش می‌تواند بهترین باشد.
بنابراین شروع به نگارش کردم. بعد از حدود چهار ماه فعالیت و تحقیق، گفت‌وگو با نزدیکان سردار و شهید بزرگوار راه مقاومت، کتاب‌هایی که درباره او چاپ شده بود، مطالب و اخباری که در رسانه‌ها منتشر شد بود درنهایت اثر مستند-نمایش سرباز تولید و متولد شد.
تولید مستند-نمایش سرباز با بهره‌گیری از مثلث انیمیشن، ماشینری و فاصله‌گذاری
ایرنا: مخاطب در مواجهه با مستند-نمایش سرباز تنها با روایت تئاتری همراه است یا در مسیر تولید و اجرای این اثر از امکانات دیگری نیز بهره بردید؟
پارسایی: در تولید این اثر از تکنولوژی و تکنیک‌های مختلف که بخشی از آن به انیمیشن و هنرهای دیداری بازمی‌گردد، بخشی از ماشینری تالار وحدت و بخشی دیگر شکل روایی و فاصله‌گذاری است که ما در صحنه داریم و در نهایت کنار هم قرار گرفتن تمامی این موارد تشکیل دهنده شاکله مستند-نمایش سرباز خواهد بود.
امروز که در حال صحبت با شما هستم، کار را به مراحل پایانی رساندیم و امیدواریم بتوانیم هم‌زمان با اولین سالگرد عروج آسمانی حاج قاسم این اثر را در تالار وحدت به صحنه ببریم. شکل ارائه این اثر به مخاطبان به شکل برخط (آنلاین) خواهد بود البته تلاش کردیم با رعایت تمام شیوه‌نامه‌های بهداشتی از تعداد محدودی تماشاگر با اخذ مجوزها از ستاد ملی مبارزه با کرونا میزبانی کنیم.
ایرنا: بعد از شهادت سردار سپهبد شهید حاج قاسم سلیمانی، هنرمند دیگری از اهالی تئاتر (امیرحسین شفیعی) تصمیم گرفت تا نمایشی به نام سرباز را در قالب یکی از تولیدات فاخر و عظیمِ گونه نمایش میدانی با نام و یاد سردار مقاومت تولید کند. آیا قرابت نام سرباز بر هر دوی این آثار نشانی از تلفیق این دو نمایش است یا روایت حسین پارسایی از مستند-نمایش سرباز نگاهی متفاوت و مجزاست؟
پارسایی: متاسفانه از روند تولید و اجرای آن اثر بی‌خبرم. هرچند می‌دانم امیرحسین شفیعی کارهای درخشانی در حوزه تئاتر میدانی و محیطی انجام داده است. اما قرائت من از این اثر متفاوت است. البته همانطور که شما اشاره کردید، آن اثر، نمایشی میدانی است و مستند-نمایش سرباز، اثری صحنه‌ای که بناست در تالار وحدت اجرا شود.
دلیل انتخاب نام «سرباز»، متن وصیت‌نامه حاج قاسم است
ایرنا: با توجه به آنکه نام نمایش امیرحسین شفیعی نیز «سرباز» بود شما چرا این نام را انتخاب کردید؟
پارسایی: ببینید طی یک سال اخیر و از زمان شهادت سردار حاج قاسم سلیمانی آثار مختلفی تولید شدند که از نام «سرباز» برای نام اثرشان استفاده کردند اما چرا همه عنوان سرباز را انتخاب می‌کنند؟ پاسخ ساده است؛ مهمترین دلیل آن به وصیت سردار سپهبد شهید حاج قاسم سلیمانی بازمی‌گردد. ایشان وصیت کرده بودند که نخست او را بعد از شهادت در کنار دوست و هم‌رزمِ عارفم محمدحسین یوسف‌الهی به خاک بسپارند و دو دیگر آنکه، عنوان سرباز برای او استفاده شود و نه عنوان دیگری! من هم فکر می‌کنم انتخاب نام «سرباز» به دلیل زیست مردمی، خاستگاه فکری و ذهنی پاک و زلال سوژه این اثر و قهرمان اصلی این نمایش می‌تواند بسیار کمک‌کننده و مؤثر باشد.
درحقیقت این مسئله درس بزرگی است. چه‌بسا اولین چیزی که در ذهنم برای نام تولید اثری در راستای مقام شامخ، عظیم و رفیع حاج قاسم نقش بست وصیت‌نامه آن بزرگوار بود. تنها خواندن آن وصیت‌نامه نشان می دهد که او چقدر از خود گذشته و فروتن بود. این درس آموز است. مردی در اوج عزت خود را سربازِ مردم و ولایت خطاب می کند.
مستند-نمایش «سرباز»؛ سفارش هیچ سازمان، نهاد و ارگانی نیست
ایرنا: تولید این اثر آیا سفارش اداره کل هنرهای نمایشی یا یکی دیگر از ارگان‌ها و سازمان‌های دولتی در راستای تولید نمایشی به بهانه نخستین سالگرد عروج ملکوتی سردار سپهبد شهید حاج قاسم سلیمانی است؟
پارسایی: خیر! من دو نذر فرهنگی داشتم. یکی نمایش علمدار بود که به واسطه لطف و بزرگواری آقایان پرستویی و رسول خادم به‌عنوان دو سفیر فرهنگی و خیریه در مقام تهیه‌کننده، این مجال را فراهم آوردند تا بتوانیم این نمایش-موسیقی را به مردم کنیم. مشارکت میلیونی مردم به‌صورت همت عالی تا مناطق مرزی و روستاهای کوچک سیستان و بلوچستان گسترش یافت و دستان پُرمهر مردمان ایران‌زمین یاریگر هم‌وطنان‌شان در مناطق کم‌برخوردار استان سیستان و بلوچستان شد.
مستند-نمایش سرباز نیز نذر فرهنگی شخص من است. در پروژه علمدار شاید نذر فرهنگی، نذری عمومی بود؛ اما تولید مستند-نمایش سرباز نذر فرهنگی با رویکرد و زاویه نگاه حسین پارسایی است. همانطور که گفتم بعد از آن اتفاق تلخ و دردآور ترور ناجوانمردانه سردار مقاومت، احساس مسئولیت کردم. هرچند کوچک و به اندازه بضاعت محدودم. امیدوارم که کاری در شأن و شخصیت سردار و سرباز مقاومت و شخصیت والای شهید حاج قاسم سلیمانی انجام داده باشم.
به همین دلیل می‌گویم هیچ سفارشی برای تولید این اثر و حتی نمایش-موسیقی علمدار به من نشده است. هر دو پروژه را خود پیش‌قدم شدم. اما ازآنجاکه همه ما به هر دو موضوع در جایگاه خود و با زیست عاشورایی که نقطه مشترک هر دو اثر هست ارادت و اعتقاد راسخی داریم، خوشبختانه همراهی‌هایی شکل گرفت و نمایش سرباز نیز از این همراهی‌ها بی نصیب نبوده است.
همه ما اهالی فرهنگ و هنر وظیفه داریم درباره موضوعات ملی و فاخر درباره سرداران و هر عزیزی که در کشور ما پرچم افتخار و اقتدار را به اهتزاز درآورده در چارچوب هنرهای نمایشی، سینمایی، شعر، ادبیات، تجسمیو دیگر شاخه‌ها فعالیت کنیم. این وظیفه ماست و من هم احساس دین کردم و این دو نذر فرهنگی، توفیقی است که نصیب من شده است. امیدوارم این کار نیز مانند نمایش-موسیقی علمدار مورد توجه تمامی مخاطبان قرار گیرد.
چهره برتر مستند-نمایش سرباز خود سردار سپهبد شهید حاج قاسم سلیمانی است
ایرنا:مدتی‌ست تولیدات آثار عظیم در حوزه تئاتر متکی به استفاده از بازیگران چهره حوزه سینما شده تا تهیه‌کنندگان نسبت به بازگشت سرمایه‌شان در عرصه هنرهای نمایشی اطمینان داشته باشد. در مستند-نمایش سرباز شاهد حضور چهره‌های شناخته شده سینمایی هستیم؟
پارسایی: من به چند بازیگر اصلی این نمایش در بین چهره‌های شاخص سینمایی فکر کردم و حتی با تعدادی از آنها وارد مذاکره شدم. جالب است که بگویم در شرایطی که این مستند-نمایش درباره سوژه‌ای غایب صحبت می‌کند و در نخستین سالگرد شهادت اوست که این اثر تولید و در آستانه اجرا قرار گرفته است، سرآخر به این نتیجه رسیدم که چهره شاخص و برتر این مستند نمایش خود سوژه است.
به بیان دیگر، قهرمانِ غایب در این نمایش به قدری مهم، جذاب و حائز اهمیت است و از طرف دیگر مردم چنان او را دوست دارند و دنبال می‌کنند که اساساً نیازی به استفاده کردن از چهره دیگری نبوده و نیست. چهره برتر این مستند-نمایش خود سردار سپهبد شهید حاج قاسم سلیمانی است که به نوعی همه ما وام‌دار او هستیم.
این نکته قابل‌توجهی برای من بود. دوستانی که در این کار طلبیده شدند همان هایی بودند که بنا بود در این کار حضور داشته باشند. بچه‌های تئاتر و هنرجویان جوانی که عمیقاً اعتقادِ قلبی به این موضوع دارند و این همراهی را به نوعی وظیفه فرهنگی خود می‌دانند. بنابراین چهره غایب ما، چهره برتر و شاخص مستند-نمایش است که ما درواقع وام‌دار او برای تهیه این اثر هستیم.
ایرنا: و در نهایت عوامل مستند-نمایش سرباز را معرفی می‌کنید؟
پارسایی: علی براتی مجری طرح و طراح حرکت این نمایش است. سروش کریمی‌نژاد طراح صدا و موسیقی است. مژگان عیوضی طراح لباس و آکساسوار، حسین میرزامحمدی ویدئو آرت و محمد موحدنیا طراح موزیک این اثر مستند-نمایش هستند.
در مجموعه بازیگران، انوش معظمی، مجید رحمتی، رضا راد، ندا سیاس، احمد صمیمی، رضا طالبی‌نژاد، مسعود رحیم‌پور و تعدادی دیگر از هنرجویان و دانشجویان حوزه تئاتر حضور دارند و کار را همراهی می‌کنند.