حفاظت و ساماندهی حریم رودخانه و مسیلها که عمده‌ترین مسیر گذر آبهای خروشان ناشی از بارندگیهای فصلی، شدید و ناگهانی هستند موضوعی بسیار بدیهی اما پراهمیت برای سلامت محیط زیست، تاسیسات زیربنایی، زیرساختهای اقتصادی، کشاورزی، خدماتی و مناطق مسکونی شهری و روستایی در برابر گزند سیل و خسارات آن است.
با این وجود ظرف یک دهه اخیر بخاطر کم‌توجهی و فقدان نظارت کافی، زمینهای واقع در مسیل ورودی شهر "سطان‌آباد" شهرستان خوشاب مورد هجوم برای برداشت بی‌رویه و غیرمجاز به عنوان مصالح ساختمانی قرار گرفته چنانکه هم‌اینک مسیری که باید برای عبور جریان طبیعی آب هموار و بدون مانع باشد پر شده از گودالهای عمیق چند متری که کارکرد طبیعی این مسیل را برای هدایت سیلاب به خطر انداخته است.
تخریب مسیل تشدیدگر آثار مخرب سیل
مدیر امور آب ناحیه سبزوار به خبرنگار ایرنا گفت: تهدید ورود سیلاب ویرانگر به شهر سلطان‌آباد در پی سالها برداشت بی‌رویه و غیرمجاز شن‌وماسه از حریم رودخانه فصلی واقع در ورودی این شهر که بطور طبیعی محل عبور آب ناشی از بارش می‌باشد موضوعی جدی و نیازمند چاره‌اندیشی فوری است.
محمد ثابتی‌مقدم افزود: ظرف سالیان متمادی تاکنون حجم زیادی از خاک به منظور تهیه شن‌وماسه از بستر کال ورودی به شهر سلطان‌آباد بدون هیچگونه آینده‌نگری و یا کسب مجوز از مراجع ذیصلاح برداشت شده و سد طبیعی این منطقه را در برابر رخداد پدیده سیل سست و حذف کرده است.
وی ادامه داد: بخشی از این برداشت خاک از سوی شهرداری سلطان‌آباد صورت گرفته که دلیل این اقدام مخرب زیست محیطی نیز تهیه مصالح برای ساخت جاده کمربندی سلطان‌آباد عنوان شده است.
مدیر امور آب ناحیه سبزوار گفت: با این وجود بخاطر وخامت وضعیت محل عبور سیلاب و با هدف ترمیم آن، ابلاغ اخطار لازم به شهرداری سلطان‌آباد صورت گرفته و شهرداری این شهر موظف به اعاده وضعیت محل عبور سیلاب و بازگرداندن آن به شرایط طبیعی و پایدار در برابر وقوع سیل شده است.
وی افزود: در صورتی که نهاد مسوول این اقدام یعنی شهرداری سلطان‌آباد به وظیفه ابلاغ عمل نکند مراتب از طریق سیر مراحل قانونی آن پیگیری خواهد شد.
ثابتی‌مقدم گفت: هرگونه برداشت غیراصولی و بی‌رویه خاک و شن‌وماسه از بستر رودخانه‌ها و حریم کالهای مسیل یک اقدام تهدیگر محیط زیست است که مطابق قانون با عاملان آن برخورد می‌شود.
یک شرکت خصوصی!
شهردار سلطان‌آباد نیز به خبرنگار ایرنا گفت: ایجاد گودالهای بزرگی که در مسیل ورودی شهر سطان‌آباد ایجاد شده مربوط به یک دهه اخیر هستند و هیچ ارتباطی با شهرداری این شهر نداشته است.
مرتضی رهنمافر افزود: حجم زیادی خاک، شن و ماسه از بستر و زمینهای اطراف مسیل ورودی شهر سلطان‌آباد افزون بر ۱۰ سال پیش توسط شرکت خصوصی پیمانکار اجرای ره ارتباطی شفیع‌آباد در شهرستان خوشاب برداشته شده بود.
وی ساخت جاده کمربندی شهر سلطان‌آباد را شاخص‌تری طرح عمران شهری در این منطقه عنوان و بیان کرد: به منظور تامین شن و ماسه به عنوان مصالح ساختمانی اجرای این طرح زمینهای منطقه از مالکان شخصی خریداری شد که اسناد آن موجود است.
شهردار سلطان‌آباد گفت: البته با هماهنگی مدیریت امور آب شهرستان خوشاب با هدف لایروبی مسیل ورودی این شهر بخش اندکی از شن و ماسه توسط شهرداری برداشته شده اما این مصالح برای ساخت کمربندی استفاده نشده است.
تغییر خطرآفرین بستر و عمق رودخانه
رییس اداره حفاظت محیط زیست سبزوار هم به خبرنگار ایرنا گفت: برداشت بی‌رویه شن و ماسه از بستر مسیلها و رودخانه‌ها منجر به افت سطح بستر، ایجاد گودالهای عمیق و دیوارهای عمودی در کنار مسیر عبور آب می‌شود که علاوه بر از بین بردن نظم مهندسی طبیعی رودخانه، به هنگام بروز سیلاب خطرآفرین است.
حمیدرضا صادقی افزود: برداشت خاک از حریم طبیعی روخانه و مسیل به هر دلیلی از جمله به عنوان مصالح مسبب فقر و ضعف ساختار آن محدوده، کاهش نفودپذیری آب و ایجاد روان‌آب با قدرت تخریبی است که خطرات جبران‌ناپذیری را برای تاسیسات، زمینهای کشاورزی و مناطق مسکونی در پی دارد.
وی ادامه داد: رودخانه‌ها همچنین یکی از زیستگاههای مهم آبریان و گیاهان آبی به شمار می‌روند لذا برداشت خاک از آنها سبب آشفتگی آب می‌شود که برای حیات آبزیان مضر است.
رییس اداره حفاظت محیط زیست سبزوار گفت: گیاهان موجود در رودخانه و مسیل با تامین اکسیژن محلول عامل بقای آبریان هستند لذا خاکبرداری غیرمجاز در این مسیرها مسبب نابودی گیاهان کف رودخانه است که آبریان را نیز از بین می‌برد.
وی افزود: پوشش گیاهایی چنین مکانهای طبیعی با برداشت غیراصولی و بی‌رویه شن و ماسه آسیب جدی می‌بیند و همین سبب تسریع در وقوع سیلاب و خسارات زیاد به مناطق مسکونی، تاسیسات، زیر ساختها و حتی دشتهای پایین دست می‌شود.
اعاده وضعیت نخستین اقدام پیشگیرانه
مدیر امور آب ناحیه سبزوار گفت: هدف برداشت شن و ماسه از مسیل و بستر رودخانه استفاده در عملیات ساختمانی، راهسازی و ساخت و سازها است که مجوز آن از سوی اداره صنعت و معدن صادر می‌شود اما نیازمند کسب استعلام از اداره امور آب نیز می‌باشد.
ثابتی‌مقدم افزود: کارشناسان امور آب پس از بررسی چنانچه برداشت شن و ماسه در راستای لایروبی مسیل باشد با آن موافقت می‌کنند، در غیر این صورت برداشت تخلف محسوب می‌شود و عاملان آن از طریق مراجع قضایی تحت پیگرد قانونی قرار می‌گیرند.
وی گفت: گودالهای عمیق کنونی در مسیل ورودی شهر سلطان‌آباد بخاطر برداشت بی‌رویه شن و ماسه ایجاد شده لذا مسسبان آن شناسایی شده و به منظور جبران مافات هم‌اینک در حال بازگرداندن وضعیت این منطقه به وضع سابق آن هستند.
سلطان‌آباد، مرکز شهرستان ۳۸ هزار نفری خوشاب در فاصله ۱۹۷ کیلومتری غرب مشهد واقع است.
این شهرستان مرکب از دو بخش "مرکزی و مشکان" دارای ۷۰ روستا که ۳۲ هزار نفر معادل ۸۶ درصد جمعیت خوشاب ساکن آنها هستند.
افزون بر ۹ هزار بهره‌بردار در حوزه کشاورزی، باغدار و دامداری این شهرستان فعالیت دارند. خوشاب هفت هزار و ۵۰۰ هکتار باغ پسته دارد که سالانه چهار هزار تن پسته خشک از آن برداشت می‌شود.