به عقیده کارشناسان، آلودگی نفتی می‌تواند از طریق ریختن نفت، ترکیدن لوله‌های نفت و سایر تصادفات صنعتی ایجاد شود که در پی این آلودگی‌ها، بررسی انتشار آن و پاکسازی خاک‌های آلوده به فراورده‌های نفتی از حساس‌ترین و حیاتی‌ترین مسائل پیچیده زیست‌محیطی به شمار می‌رود.
تحقیقات علمی حاکی از آن است که آلودگی نفتی در محیط‌های خشکی تاثیر بسیار مخربی به همراه داشته است.
کاهش میزان رشد گیاهان، تغییرات منفی در نوع پوشش گیاهی منطقه که به دنبال آن با کاهش جمعیت جانواری روبرو می‌شود، تاثیرات منفی در آب‌های زیرزمینی، کمبود مواد غذایی در خاک که محدودیت کاشت گیاه را به همراه دارد، انتشار گازهای گلخانه‌ای در اثر نشت مواد هیدروکربنی در طی فرایند حمل و نقل و فرسودگی خطوط انتقال و به وجود آمدن مشکلات تنفسی به دلیل انتشار گازهای گلخانه‌ای تنها بخشی از اثرات آلودگی نفتی در منابع خاک است.
شهر سرخون بخش میانکوه استان چهارمحال و بختیاری یکی از همین مناطقی است که آلودگی نفتی سالهاست که مردم و محیط زیست اطراف آن را رنج می‌دهد.
لوله‌های انتقال نفت مارون به خوزستان از این منطقه عبور می‌کند و از آنجا که به گفته کارشناسان جانمایی لوله‌ها از نظر زمین‌شناسی مناسب نبوده است و لوله‌ها در محدوده یک گسل فعال در منطقه عبور داده شده، بارها دچار شکستگی شده است.
آغاز آلودگی نفتی میانکوه از دهه ۶۰
بررسی‌ها اداره‌کل محیط زیست چهارمحال و بختیاری حاکی از آن است که در اواسط دهه ۶۰ خط لوله انتقال نفت خام مارون به اصفهان دچار شکستگی می‌شود و سپس برای دومین بار چنین حادثه‌ای در سال ۱۳۶۸ رخ می‌دهد و در پی آن نفت به آرامی در منابع آب و خاک این منطقه نشت می‌کند و پس از آن در سال ۱۳۷۷ شرکت نفت سپاهان با انجام آزمایشاتی نشت نفت به لایه‌های زیرین زمین و سفره‌های آب زیرزمینی را تایید می‌کند.
این حادثه بار دیگر در سال ۱۳۹۵ تکرار می‌شود و خسارت‌های قابل توجهی بر معیشت، اقتصاد، باغات، مزارع شیلات و منابع آب و خاک این منطقه برجا می‌گذارد.
اما با وجود این در طول این سالها اقدام موثری برای جابه‌جایی لوله نفت، رفع فرسودگی لوله‌ها و نشت ناشی از آن انجام نگرفت تا اینکه امسال در ۲۳ آذرماه بار دیگر حادثه شکستگی لوله رخ داد و در پی آن به گفته کارشناس آب منطقه‌ای چهارمحال و بختیاری پنج هزار مترمکعب نفت وارد اراضی حد فاصل روستای گندمکار تا شهر سرخون می‌شود و خسارت‌های قابل توجهی را به منابع آب و خاک منطقه وارد می‌کند.
چشمه سرخون منبع اصلی تامین آب آشامیدنی و کشاورزی و شیلات مردم میانکوه بود که در طول سالهای گذشته از مدار آب آشامیدنی خارج شده است.
چشمه سرخون به طول ۲۰ کیلومتر، در انتهای مسیر خود به رودخانه کارون می‌ریزد، از آب این چشمه برای تامین آب آشامیدنی شهر سرخون و ۱۸ روستای بخش میانکوه با جمعیت حدود ۱۵ هزار نفر، آب موردنیاز چند مزرعه پرورش ماهی و چندین هکتار مزارع کشاورزی تامین میشد اما این چشمه طی سالهای گذشته از مدار خارج شد و نه تنها تامین آب شرب بلکه سایر فعالیت‌های کشاورزی را چالش جدی روبرو کرد.
مصرف آب با چاشنی نفت
رامین قیصری یکی از شهروندان سرخون با اشاره به مشکلاتی که بر اثر این آلودگی بر زندگی مردم این منطقه حاکم شده است به خبرنگار ایرنا گفت: آب یکی از حیاتی‌ترین و ضروری‌ترین نیازها است که سالهاست مردم شهر سرخون آن را با چاشنی نفت دریافت می‌کنند.
رامین قیصری افزود: از دهه ۶۰ تاکنون که منطقه میانکوه به نفت آلوده شده است هر چند سال یکبار با ورود بخش قابل توجهی از نفت به منطقه و نفوذ در زمین، آب مصرفی مردم آلوده به نفت می‌شود و پس از کش و قوس‌های زیاد یک چشمه جدید برای مصرف مردم تامین می‌کنند اما تاثیر آب نفتی بر زندگی مردم کماکان ادامه دارد.
وی تصریح کرد: پس از آنکه چشمه سرخون که یک چشمه پرآب و ارزشمند برای منطقه به شمار می‌رفت آلوده به نفت و از مدار خارج شد چند چاه جدید برای آب شرب مردم تامین شد اما منبع پایداری نیستند و ممکن است هر لحظه با یک شکستگی جدید که نمونه آن را در آذر ماه امسال مشاهده کردیم آلوده به نفت شود.
این شهروند سرخونی ادامه داد: اگر چه سالهاست که کشاورزی و مزارع پرورش ماهی در منطقه تعطیل شده است اما برخی از مردم منطقه به ناچار و برای تامین معیشت خود با همین آب نفتی که از چشمه سرخون سرچشمه می‌گیرد، اقدام به تولید محصولات کشاورزی می‌کنند که البته خریدار ندارد و به مصرف خودشان می‌رسد که برای سلامتی آنها خطرناک است.
قیصری بروز بیماری‌ها کلیوی، گوارشی و پوستی را از بیماری‌های شایع مردم منطقه میانکوه و شهر سرخون عنوان کرد و گفت: استفاده از آب آلوده به نفت سلامتی مردم را به خطر انداخته است و متاسفانه تاکنون پژوهش و یا پایشی در خصوص سلامتی مردم و بیماری‌هایی که در این خصوص به وجود آمده انجام نشده تا بتوان عمق خسارت‌های وارده بر مردم را با اسناد و مدارک ارائه داد.
وی با بیان اینکه بیش از ۶۰ درصد مردم منطقه میانکوه به مناطق دیگر مهاجرت کرده‌اند، افزود: کسانی که توان مالی داشتند از این منطقه مهاجرت کردند و مردمی که همچنان ساکن هستند یا به منطقه خود تعلق خاطر دارند و یا توان مالی لازم را برای جابجایی ندارند.
این شهروند سرخونی با ابراز نگرانی نسبت به آلودگی چشمه‌های تامین کننده آب شرب که در حال حاضر به مصرف مردم می‌رسد، خاطر نشان کرد: در پی شکستگی لوله نفت در ۲۳ آذر امسال حجم نفتی که به زمین نفوذ کرده است چنان زیاد بوده که به تدریج تمام چشمه‌ها و سفره‌های آب زیرزمینی منطقه را فرا می‌گیرد.
پس از هر بارش، آب طعم و بوی نفت به خود می‌گیرد
رضا حیدری از اعضای شورای اسلامی شهر سرخون نیز با گلایه نسبت به بی‌توجهی مسئولان در رفع مشکلات آلودگی نفتی شهر سرخون به خبرنگار ایرنا گفت: هر چند سال یکبار با شکستگی لوله انتقال نفت مارون به اصفهان این منطقه با آلودگی نفتی مواجه می‌شود
وی افزود: یکی از معضلات اساسی موجود آب آشامیدنی مردم است هرچند با آلوده شدن چشمه سرخون، چاه‌های جدید جایگزین شدند اما چاه‌های جدید در پایین دشت چشمه سرخون قرار دارند و احتمال آلوده شدن آنها وجود دارد به طوری که تاکنون یکی از این چشمه‌ها از مدار خارج شده است.
حیدری تصریح کرد: با هر بارش باران آلودگی نفتی از چشمه سرخون و اراضی اطراف آن به دیگر مناطق پخش می‌شود و آب آشامیدنی مردم طعم و بوی نفت به خود می‌گیرد.
وی، خشکیدگی درختان، از بین رفتن آبزیان، ماهی‌های آزاد در چشمه سرخون و تلف شدن احشام را از پیامدهای آلودگی آب به نفت دانست و گفت: هر بار که میزان آلودگی نفتی در منطقه کاهش پیدا می‌کند با وقوع یک حادثه جدید و شکستگی لوله وضعیت به روال سابق بازمی‌گردد و حجم آلودگی زیاد می‌شود.
این عضو شورای شهر سرخون افزود: شواهد حاکی از آن است که در حدود ۵۰ هزار بشکه نفت در منطقه پخش شده و این میزان نفت در آینده بسیاری از چشمه‌های اطراف را آلوده خواهد کرد و تامین آب با چالش جدی مواجه می‌شود.
ورود پنج هزار مترمکعب نفت به اراضی میانکوه
مدیر حفاظت کیفی شرکت آب منطقه‌ای چهارمحال و بختیاری با بیان اینکه در حدود پنج هزار مترمکعب نفت بر اثر حادثه ۲۳ آذرماه به منطقه میانکوه وارد شده است، اظهار داشت: این حجم نفت بسیار زیاد است و تاثیرات مخربی بر محیط‌زیست، منابع آب و فعالیت‌های کشاورزی منطقه باقی می‌گذارد.
سید هاشم فاطمی افزود: برآورد خسارت‌هایی که ورود نفت بر منابع آب سرخون برجا گذاشته نیازمند مدت زمان بیشتر و کار کارشناسی است و می‌طلبد تا با انتخاب یک مشاور باتجربه ابعاد این حادثه به خوبی بررسی شود.
وی با بیان اینکه کاهش کیفیت آب منطقه میانکوه معیشت ۱۲ تا ۱۵ هزار نفر را تحت تاثیر خود قرار داده است، تصریح کرد: اگر چه برای آب آشامیدنی مردم تمهیداتی اندیشیده شده و در حال حاضر خطری مردم را تهدید نمی‌کند اما آب کشاورزی و شیلات به شدت آلوده است و محصولاتی که کشت می‌شود از جمله برنج بوی نفت می‌دهد و مشتری ندارد.
مدیر حفاظت کیفی شرکت آب منطقه‌ای چهارمحال و بختیاری با بیان اینکه نفت یک آلوده کننده شدید است، افزود: یک قطره نفت می‌تواند یک مترمکعب آب را آلوده و غیرقابل استفاده کند.
فاطمی با ابراز نگرانی نسبت به تکرار شکستگی و نشت نفت در منطقه، خاطرنشان کرد: آنچه برای استان ما مهم است و باید از مسئولان شرکت نفت مطالبه شود جدای از جبران خسارت‌ها، جلوگیری از وقوع چنین حوادثی است چرا که تکرار این حادثه نه تنها استان ما بلکه کارون ۴ و استان خوزستان را با تهدید جدی زیست‌محیطی مواجه می‌کند.
وی افزود: در همین راستا در ابتدا باید علت بروز این حوادث مشخص شود و سپس راهکارهای جلوگیری از تکرار آن ارائه و اجرایی شود.
بخش میانکوه نیازمند دست‌یابی به منبع آب پایدار
قائم مقام شرکت آب و فاضلاب چهارمحال و بختیاری با اشاره به سابقه آلودگی نفتی در منطقه سرخون میانکوه به خبرنگار ایرنا گفت: آب چشمه سرخون در سه مرحله در سالهای ۹۰ و۹۵ و۹۹ آلوده شده است به طوری که در سال۹۰ چشمه از مدار بهره‌برداری خارج شد.
سهراب بهرامی با بیان اینکه چشمه سرخون آب شرب ۲۵ روستا و همچنین شهر سرخون را تامین می‌کرد، اظهار داشت: با آلوده شدن چشمه سرخون به نفت، منابع تامین آب دیگری همچون چشمه عزیزی، چشمه دره دون و تعدادی چشمه دیگر تجهیز و وارد مدار شد.
وی ادامه داد: با نفتی شدن آب چشمه سرخون یکی از پایدارترین و باکیفیت‌ترین منابع تامین آب منطقه از دسترس خارج شد چرا که این چشمه علاو بر تامین آب شرب آب مورد نیاز کشاورزی، مزارع پرورش ماهی، دامپروری و سایر فعالیت‌های اقتصادی منطقه را نیز تامین می‌کرد.
قائم مقام شرکت آب و فاضلاب چهارمحال و بختیاری با اشاره به خطر آلوده شدن سایر چشمه‌های موجود، تامین آب شرب بخش میانکوه را مستلزم دست‌یابی به منابع پایدار اعلام کرد.
بهرامی افزود: در حادثه اخیر که در ۲۳ آذر ماه رخ داد چشمه‌های تامین کننده آب شرب به شدت با خطر آلودگی مواجه شده‌اند و تاکنون یکی از این منابع تامین آب از مدار خارج شده و دیگر چشمه‌ها نیز در معرض آلودگی قرار دارند.
وی خاطر نشان کرد: در همین راستا تاسیسات، تجهیزات و دستگاه‌های بسته‌بندی آب و همچنین آبرسانی سیار برای اعزام به منطقه آماده‌سازی شده تا در صورت ضرورت مورد استفاده قرار گیرد.
بهرامی این اطمینان را داد که بحث کیفیت آب شرب خط قرمز شرکت آب و فاضلاب است و از زمان وقوع حادثه تاکنون به طور مستمر کیفیت منابع تامین آب شرب منطقه کنترل می‌شود تا سلامتی مردم با خطر مواجه نشود.
به گزارش ایرنا، نشت نفت در منطقه سرخون شهرستان میانکوه در ۲ دهه گذشته برای چهارمین بار در روز یکشنبه (۲۳ آذر) بر اثر شکستگی خط لوله نفت مارون به اصفهان در منطقه تلمبه‌خانه روستای گندمکار شهرستان اردل رخ داد.
این حادثه منجر به ورود نفت به رودخانه سرخون و اراضی اطراف آن به طول ۶ کیلومتر شده است که در پی آن برخی مناطق نیز به سبب پخش گاز ناشی از نفت رها شده، دچار آتش‌سوزی شد که با تلاش نیروهای امدادی و آتش‌نشانی یک روز پس از این حادثه به طور کامل مهار شد.
قرار گرفتن چهارمحال و بختیاری در مسیر خط انتقال نفت مارون به اصفهان، سالهاست که مردم منطقه میانکوه به ویژه شهر سرخون و روستاهای اطراف آن را با مشکلاتی روبرو کرده است.
بخش میانکوه از بخش‌های شهرستان اردل است که تا شهرکرد مرکز استان چهارمحال و بختیاری ۱۵۰ کیلومتر و تا اردل مرکز شهرستان ۸۰ کیلومتر فاصله دارد.