اندیشکده «کارنگی» چند گزارش در تحلیل رویدادهای سال گذشته میلادی منتشر کرده است. در یکی از این تولیدات رسانه ای و پژوهشی که به وسیله مدیر دفتر اروپای این اندیشکده نوشته شد، سالی که اکنون در حال پایان یافتن است از نظر تحولاتی که باعث بروز یک جریان فکری و سیاسی شدند، مورد بررسی قرار گرفته است. در این پژوهش پیدایش واژه های تازه یا توجه به مسائل از یاد رفته بشری مورد تاکید قرار گرفت.
کارنگی در تحلیل خود از مهمترین تحولات سال ۲۰۲۰ آورده است، سیاست بین المللی در سال گذشته شاهد باب شدن برخی واژه های جدید و استفاده دوباره از برخی کلمات منسوخ شده بود. همین تحولات بود که طعمی به نسبت متفاوت را از سال ۲۰۲۰ به ما چشاند. همزمان تعداد اندکی از مردم جهان نسبت به پدیده های سال گذشته نوعی نوستالژی داشتند.
طبق این تحلیل، در پایان هر سال روزنامه ها و فرهنگنامه ها از طریق زبان و کلمات استفاده شده در آن سال به ادبیات مرسوم می پردازند. جای تعجب نباید باشد که با پایان یافتن سال عجیب ۲۰۲۰ و بررسی تحولات، پرکاربردترین و مهمترین موضوع «همه گیری» کووید ۱۹ است.
«روزا بالفور» مدیر دفتر اروپایی اندیشکده کارنگی و متخصص امور سیاسی، نهادها و سیاست خارجی و امنیتی اتحادیه بر این اعتقاد است که «در واقع در سال ۲۰۲۰ همه ما تعاریف جدیدی را از ویروس ها و شرایط پزشکی آموخته ایم و عباراتی را منعکس کرده ایم که در زندگی مجازی خود هم مجبور به استفاده از آن ها شده ایم. سیاست بین الملل هم شاهد افزایش کلمات جدید و بازگشت برخی اصطلاحات قدیمی بود که نگاه به برخی از آن ها خاطرات گذشته را زنده می کنند».
سال کووید و ماسک
کووید ۱۹، بیماری ناشی از ویروس کرونا است که در فوریه سال ۲۰۲۰ از سوی سازمان بهداشت جهانی به صورت رسمی به جهانیان معرفی شد. این پدیده درواقع ناشی از نوع تاج‌دار ویروسی از نوع آنفلوآنزا بود که همه گیری آن بین سال‌های ۱۹۱۸ تا ۱۹۲۰ به اسپانیا به شدت آسیب رساند و به همین دلیل به آنفلوآنزای اسپانیایی معروف شد.
در واقعیت اما «دونالد ترامپ» رییس جمهوری آمریکا بارها و بارها با متهم کردن چین به عنوان عامل شیوع بیماری سعی کرد به جای آن «آنفلوآنزای چینی» یا «آنفلوآنزای کونگ» را مطرح سازد و بدین وسیله به جنگ لفظی با پکن دامن زد. اتهاماتی که ترامپ وارد می کرد توجیه کاملی را برای چین ایجاد کرد تا دیپلماسی خود را با استفاده از توییتر تشدید کند. این سیاست به رویکرد تهاجمی در تعاملات بین المللی دامن زد.
چین همچنین پدیده نوظهور دیگری را در سال ۲۰۲۰ خلق کرد: دیپلماسی ماسک. در بهار سال گذشته کمبود تجهیزات درمانی همچون ماسک موجب تشدید هراس بیشتر بین المللی از این همه گیری شد؛ کشورها و مقامات داخلی آن ها برای در اختیار گرفتن هر چه بیشتر این تجهیزات بهداشتی به شدت با یکدیگر به رقابت می پرداختند تا تعداد زیادتری از آن را داشته باشند. چین تولید تجهیزات پزشکی خود را چند برابر کرد؛ فروش ماسک و مواد ضدعفونی کننده بیش از ۱۰۰۰ درصد افزایش یافت تا خلاء موجود در قسمت عرضه پر شود. پکن همچنین از کمک های مالی و تعمیق فعالیت های تجار گسترده خود در سرتاسر جهان به عنوان ابزاری برای تبلیغ و اهرم سیاست خارجی بهره برد.
سال اعتراض به‌رغم قرنطینه
سال ۲۰۲۰گذشته از موضوع بیماری کرونا که نوعی قفل شدگی (قرنطینه) را در عرصه های مختلف جهانی تحمیل کرد اما سال اعتراض هم بود. در تعدادی از کشورها تظاهرات های گسترده ای گزارش شد و گروه های جمعیتی با ترکیبی از لیبرالیست ها (مدافعان سرسخت آزادی جوامع)، فعالان افراطی راست گرا و مخالفان تزریق واکسن به خیابان ها آمدند تا به اقدامات محدودکننده دولت ها و رعایت فاصله اجتماعی و دیگر مقررات اعتراض کنند. در واقع فاصله اجتماعی یکی از دیگر واژه های پرتکرار در سال ۲۰۲۰ بود.
هزاران نفر در سرتاسر جهان از بلاروس تا تایلند، هراس و نگرانی از ویروس را کنار گذاشتند و در حمایت از آزادی و ارزش های دموکراتیک برای مقابله با سرکوبگری دولت ها اعتراضاتی را انجام دادند.
اما برجسته ترین بخش این روند در سال اعتراض، قتل وحشیانه «جورج فلوید» در ماه مه ۲۰۲۰ در ایالات متحده بود که موجی از راهپیمایی‌ها را در جهان رقم زد. شعار «زندگی سیاهان اهمیت دارد» تقاضا و جنبش های جدید را به وجود آورد که خواستار بازبینی رادیکال و ریشه ای در چگونگی ادراک ما از جوامع و تاریخ بود.
سال خروش علیه تبعیض
علاوه بر موضوعات فوق، واژه های نوینی به عرصه سیاست وارد شد که برای مردم تاحدودی آشنا بودند. همه گیری ویروس کرونا نابرابری های قومیتی را زیر ذره بین برد و این موضوع با افزایش نسبی میزان قربانیان کووید۱۹ ، خشونت وحشیانه پلیس و تبعیض نژادی ساختاری علیه آن ها مورد تایید قرار گرفت. تشدید اعتراض ها موجب افزایش آگاهی ها از این جنبه پنهان جوامع بشری شد و راه را برای طرح مباحث و روایت هایی نوین باز کرد. آشکار شدن داستان های ناگفته، درک ما از جهان اطراف را غنی‌تر ساخت.
جنبش های اعتراضی بیشتر از آنکه پرده از تبعیض ساختاری موجود در جوامع امروزین بردارد، روایت های پیشین تاریخی، برنامه های آموزشی، سیاست ها و حافظه تاریخی کشورها را به فکر فرو بردند.
سرنگون کردن مجسمه استعمارگران و بازرگانان برده‌دار توجه افکار عمومی را به درکی متفاوت از برده داری، امپراتوری و استعمارزدایی معطوف کرد. تجدیدنظر در این تاریخ‌نگاری ها بر روابط میان کشورها هم تاثیر داشت و پدیده هایی همچون دیاسپورا (جوامع دور از وطن)، مهاجرت و سیاست های شهروندی و هنری را که از ساختار استعماری ناشی شدند را به چالش کشید.
برجسته‌سازی علم
در خلال سال ۲۰۲۰ دانش و تخصص که تا قبل از آن از سوی پوپولیسم تحقیر می شدند، خود را اثبات کردند. این درحالی است که سیاست همچنان با موضوع پیروی از علم مقابله می کند. اما با توجه به پیچیدگی چالش ویروس کرونا هنوز انکارکنندگانِ تاثیرِ علم زیاد هستند. تلاش برای درک تاثیرات ویروس کرونا، بررسی تعداد موارد، افزایش آمار، میزان انتقال و تعداد مرگ و میر بیشتر از گذشته توجه به سوادِ آماری را برجسته ساخت.
مقایسه موضوعات -موفقیت ها و ناکامی ها - ما را به سوی سال ۲۰۲۱ رهنمون می سازد. درک اطلاعات علاوه بر این نیازمند شفافیت، دقت و اعتبار منابع است. در سال ۲۰۲۰ که سال همه گیری بود با اهداف سیاسی دستکاری های بسیاری در اعداد مشاهده شد. اگر قرار است که جهان برای مقابله با یک همه گیری دیگر در سال های آینده آماده باشد با نگاه عمیقی بر نوع حکمرانی داشت.
پرونده برگزیت هم فرایند دیگری است که موجب ظهور پدیده و واژه های تازه ای شد که تا پایان سال ۲۰۲۰ ادامه داشته است. ماه دسامبر از جمله دوره هایی بود که در آن کمترین اتفاقات حادث شد. در این دوره نیروی دریایی سلطنتی انگلیس گشت‌زنی در آب های این کشور را تشدید کرد تا در صورت حاصل نشدن توافق با بروکسل هر چه سریعتر از ماهیگیری کشتی های دیگر کشورهای قاره سبز جلوگیری کند. این رویکرد لندن نیز سیاست و اصطلاح پیشین «جنگ ماهی» را یادآور شد؛ مشابه همان اتفاقاتی که در دهه های ۱۹۵۰ و ۱۹۷۰ میان بریتانیا و ایسلند رخ داد.
نویسنده این یادداشت اعتقاد دارد برخی واژه و چهره ها هستند که کمتر مورد توجه قرار گرفتند اما ممکن است دوباره به عرصه بین المللی باز گردند. این مساله تحت تاثیر حضور و گفتار دونالد ترامپ قرار داشت که افکار و واژه های محدودی را به کار می برد.
این مدیر مرکز پژوهشی کارنگی ابراز امیدواری کرد در سال ۲۰۲۱ استفاده از واژه هایی همچون عالی، عظیم و شگفت انگیز بار دیگر در اذهان جهانیان تقویت شود.