توسعه حمل و نقل دریایی با توجه به مزایای فراوان آن از جمله تعرفه پایین و امکان جابه جایی کالا با تناژ بالا و انتقال سریع از مهمترین سیاست های اقتصادی برای رشد بیشتر تجارت خارجی محسوب می شود که گام ابتدایی در جهت تحقق آن ایجاد بنادر مجهز و به روز به عنوان دروازه ورود و خروج کالا است
امروز بیش از ۸۰ درصد حمل و نقل کالاها در سراسر جهان از جمله کشورمان از طریق حمل و نقل دریایی انجام می شود و با قاطعیت می توان گفت که با توجه به ظرفیت دریایی کشورمان در جنوب بویژه در استان هرمزگان این نوع حمل و نقل کلید اصلی در مسیر توسعه اقتصادی است.
با توجه به حجم بسیاری بالای صادرات و واردات کالا ، توسعه بنادر به عنوان دروازه ارتباطی کشور و حلقه واصل دریا و خشکی جهت ورود و خروج کالاها ضرورتی اجتناب ناپذیر است که این ضرورت در دولت تدبیر و امید مورد توجه ویژه قرار گرفته و گام های خوبی نیز جهت تحقق آن برداشته شده است.
از جمله مهمترین اقدام های مهم صورت گرفته از سوی دولت تدبیر و امید برای توسعه تجارت جهانی از کانال حمل و نقل دریایی ، می توان به توسعه بندر شهید رجایی به عنوان بزرگترین بندرکانتینری ایران و توسعه بندر چابهار به عنوان تنها بندر اقیانوسی کشور اشاره کرد.
اما در کنار این اقدام ها ، امروز برنامه ریزی ویژه ای از سوی تیم اقتصادی دولت دوازدهم برای ساخت دومین بندر اقیانوسی کشور در محدوده سواحل مکران استان هرمزگان صورت گرفته است که می تواند دستاوردی ارزشمند جهت توسعه اقتصادی هر چه بیشتر کشور در آینده ای نه چندان دور باشد.
نگاهی به سواحل مکران و طرح دولت برای ایجاد بندر ۲۰۰ میلیون تنی
سواحل مکران در محدوده آب های ساحلی و اقیانوسی دریای عمان از ایستگاه های مهم و اصلی تجارت، اقتصاد و گردشگری ایران است واین منطقه از حوزه گواتر و پسابندر چابهار آغاز و تا منطقه جاسک هرمزگان ادامه دارد.
این سواحل دروازه طلایی ایران اسلامی است که توسعه آن در بخش های مختلف با توجه به فرمایش ها و تاکید مقام معظم رهبری به صورت ویژه در دستور کار دولت تدبیر و امید قرار گرفته است .
حدود ۵۰ تا ۶۰ درصد این سواحل در مناطق شرقی هرمزگان از جمله جاسک ، سیریک و میناب واقع شده و و پروژه های ملی بسیاری در این منطقه در دست اجرا است که می تواند تحولی عظیم در اقتصاد ملی باشد.
بارها رییس جمهور و تیم اقتصادی دولت تدبیر و امید به اهمیت سواحل مکران و نقش ویژه آن در آینده مبادلات دریایی اشاره داشته اند و از همین رو نیز توسعه بنادر در این سواحل به ویژه ایجاد یک بندر اقیانوسی در این منطقه در دستور کار قرار گرفته است.
مدیرعامل سازمان بنادر و دریانوردی که چهارم دیماه سالجاری به هرمزگان سفر کرده در خصوص لزوم ایجاد بندر اقیانوسی در سواحل مکران گفت: این بندر در استان هرمزگان با محوریت جذب کشتی‌های کانتینری با اندازه بزرگ ساخته می‌شود و دومین بندر اقیانوسی در سواحل مکران است.
محمد راستاد افزود: به نظر می‌رسد بر اساس برآوردها با فرض میانگین رشد اقتصادی سالانه ۵ درصد، سازمان بنادر و دریانوردی باید یک اقدام مهم و بزرگ را طی یک دهه انجام دهد و ظرفیت بنادر تجاری کشور را از حدود ۳۰۰ میلیون تن به بالغ بر ۶۰۰ میلیون تن برساند.
وی با بیان اینکه مهمترین اقدام در این رابطه، ایجاد بندر جدید در سواحل مکران به ظرفیت ۱۵۰ تا ۲۰۰ میلیون تن است، گفت: سازمان بنادر باید بعد از طرح جامع ۱۴۰۴، ساخت این بندر را در سواحل مکران در دستور کار قرار دهد و بندر جدید به نحوی در افق زمانی و اجرا برنامه‌ریزی می‌شود که متناسب با میزان تقاضا برای واردات و صادرات و ترانزیت و ترانشیپ کالا باشد.
راستاد در خصوص فله یا کانتینر بودن این بندر، گفت: تلاش ما بر این است که روی بخش کانتینر در این بندر تمرکز بیشتری داشته باشیم و در نقطه‌ای که مدنظر ما برای احداث بندر است، فاصله نزدیکی با کریدورهای ترانزیتی شرق به غرب در سواحل مکران وجود دارد، البته به واسطه عمق زیاد، برای مواد معدنی و کالاهای اساسی هم قابل استفاده خواهد بود.
امکان پذیرش کشتی‌های سایز بزرگ در بندر جدید اقیانوسی مکران
معاون وزیر راه و شهرسازی در خصوص مهمترین مزایای بندر جدید اقیانوسی مکران گفت: از مهمترین مزایای آن نزدیکی بیشتر به مسیرهای اصلی تجارت جهانی است و از سویی دیگر این بندر خارج از خلیج فارس و در سواحل مکران قرار دارد و از نظر موقعیت طبیعتاً پیش از تنگه هرمز است.
راستا ادامه داد: با احداث این بندر ما به اعماق بیشترِ آب دسترسی بهتری داریم و بنابراین با حداقل هزینه می‌توانیم پذیرش بالاترین سایز کشتی‌ها را داشته باشیم و این موجب می‌شود، بندر ما در سواحل مکران مزیت‌های مناسبی از نظر پذیرش کشتی‌های سایز بزرگ داشته باشد.
دسترسی مناسب به انواع مدل های حمل و نقل در دومین بندر اقیانوسی کشور
همانگونه که در ابتدای این گزارش عنوان شد، بنادر به عنوان دروازه ارتباطی کشور، نقش مهمی در مسیر توسعه اقتصادی دارند که این نقش در صورتی که به بهترین شکل جانمایی شده و از سویی دیگر مقوله حفظ محیط زیست و دسترسی آن به دیگر مدل های حمل و نقل لحاظ گردد، می تواند خود را به درستی نشان دهد؛ در غیر این صورت تنها هدر رفت سرمایه با توجه به افزایش هزینه ها در صورت دور بودن مسافت های ریلی و جاده ای به بندر و آسیب به طبیعت خواهد بود.
مدیرعامل سازمان بنادر و دریانوردی در این خصوص گفت: ما نیم‌نگاهی هم به این موضوع داریم که در آن نقطه جانمایی شده برای بندر جدید، دسترسی مناسبی به انواع مدل‌های حمل‌ونقل وجود داشته باشد، یعنی به شریان‌های اصلی جاده و راه‌آهن با حداقل مسافت متصل شویم و از این طریق بندری بزرگ و اقیانوسی داشته باشیم.
وی ادامه داد: انتظار داریم این بندر یک هاب برای ترانزیت و ترانشیپ در منطقه باشد که در طول سواحل مکران ایجاد می‌شود.
راستاد درباره اقدمات سازمان بنادر و دریانوردی در راستای توسعه سواحل مکران می گوید: به جز پروژه بزرگ و کلان توسعه بندر چابهار که در فاز اول توسعه( از زیرساخت تا تجهیز) ، بیش از یک میلیارد دلار سرمایه گذاری شده است، طرح تدقیق مناطق ساحلی استان های هرمزگان و سیستان و بلوچستان، احداث کارخانجات مختلف دریایی و بندری و ساخت بندر بزرگ دیگری در سواحل استان هرمزگان، از جمله اقدامات در این زمینه محسوب می شود.
محوریت بندر شهید رجایی در طرح توسعه بنادر بزرگ اقیانوسی
استان هرمزگان با داشتن ۱۴۰۰ کیلومتر نوار ساحلی با احتساب ساحل جزیره ها و همچنین موقعیت ویژه از جمله قرار گرفتن در کناره های دریای عمان و خلیج فارس و نزدیکی به تنگه استراتژیک هرمز و در نهایت دسترسی به آبهای آزاد و بین المللی از ظرفیت های بالایی برای توسعه اقتصاد دریا محور برخوردار است که بندر شهید رجایی به عنوان دروازه طلایی اقتصاد ایران نقش مهمی در مسیر این توسعه برعهده دارد و همه دولت ها به ویژه دولت دکتر روحانی نگاه ویژه ای به توسعه هر چه بیشتر این بندر دارد.
مجتمع بندری شهید رجایی که در ۲۳ کیلومتری غرب بندرعباس مرکز استان هرمزگان واقع شده، به عنوان بزرگ ترین بندر تجاری ایران دارای ظرفیت تخلیه وبارگیری با ظرفیت سالانه ۱۰۰ میلیون تن کالا، بزرگترین و مهم ترین بندر جمهوری اسلامی ایران است که به تنهایی ۵۸ درصد عملیات کالاهای غیرنفتی، ۴۳ درصد عملیات جا به جایی فرآورده های نفتی و ۸۵ درصد از عملیات کانتینری بنادر کشور را بر عهده دارد.
برخورداری از موقعیت منحصر بفرد جغرافیایی در کریدور شمال - جنوب در خلیج فارس و تنگه هرمز و اتصال به شبکه ریلی و جاده ای، بندرشهید رجایی را به یکی از بنادر مهم جهان در منطقه تبدیل کرده تا صاحبان کالاهای تجاری، کوتاهترین مسیر انتقال کالا را به منطقه آسیای مرکزی و خاورمیانه انتخاب کنند.
توسعه این بندر مهم و استراتژیک یکی از مهمترین اولویت های کاری تیم اقتصادی دولت تدبیر و امید است و در همین راستا نیز هفته گذشته ۶ تفاهم‌نامه سرمایه‌گذاری در پس کرانه ۲۴۰۰ هکتاری بندر شهید رجایی شامل سرمایه‌گذاری به ارزش ۱۰۰ هزار میلیارد ریال و ۸۰۰ میلیون یورو در زمینه "احداث کارخانه روی، سرب، منگنز و مس"، "احداث و توسعه کارخانجات لوازم جانبی، توسعه و تجمیع کارخانجات صنعتی"، "احداث پالایشگاه آلومینا، راه‌اندازی و تأمین مالی پروژه‌های صنایع از طریق صندوق بورسی" و "احداث کارخانجات کانتینرسازی" اجرایی و عملیاتی امضا شد.
به گفته مسوولان امر، این تفاهم نامه ها بر موضوع دانش بینان بودن و رقابتی کردن فعالیت ها تمرکز دارد و بخشی از این سرمایه‌گذاری‌ها نیز خارجی است و عمده هدف آنها بازارهای صادارتی است که در هنگام امضای تفاهم نامه نیز بر تسهیل و تسریع در این امر تاکید شده و زمان بندی اجرای این طرح های سرمایه گذاری حداکثر سه سال است که باید به نتیجه برسند.
ایجاد ۲۰ هزار شغل در بندر شهید رجایی و ساخت بنادر نسل سوم
دولت تدبیر و امید بر توسعه بنادر کشور به ویژه بندر شهید رجایی و تبدیل آن به بنادر نسل سوم تاکید بسیاری دارد که وزیر راه و شهرسازی در این خصوص می گوید: با تبدیل بنادر شهید رجایی و سایر بنادر کشور به بنادر نسل سوم در تلاش هستیم تا سهم بازار ایران را در قیمت تمام شده کالا کاهش دهیم در عین حال با ایجاد جذابیت های اقتصادی و تجاری در صدد ایجاد رقابت کدر بنادر کشور و ایجاد صادرات پایدار باشیم.
محمد اسلامی با اشاره به امضای شش تفاهم نامه سرمایه گذاری در بندر شهید رجایی، ویژگی نسل سوم بنادر را علاوه بر تولید بار، فرصت پردازش و ایجاد ارزش افزوده عنوان کرد و افزود: یکی از اهدافی که در امضای تفاهم نامه دنبال می‌شود تسهیل در قدرت لجستیکی و تبدیل بنادر کشور به بنادر نسل سوم است که در این راه گام‌های مهمی برداشته شده است
اسلامی به سیاست توسعه تجارت در بنادر اشاره کرد و گفت: مجموع ظرفیت‌های بنادر اکنون ۲۸۰ میلیون تن است که باید این میزان به حداقل دو برابر ظرفیت در مدت زمان پنج ساله برسد. در نظر است تا ظرفیت بنادر سواحل مکران به ۲۲۰ میلیون تن برسد.
استاندار هرمزگان معتقد است تفاهم‌نامه‌های سرمایه‌گذاری در بندر شهید رجایی، به ایجاد نسل جدید بنادر دربندر شهید رجایی و به دنبال آن ایجاد اشتغال بیشتر در این استان منجر خواهد شد.
فریدون همتی در این خصوص بیان داشت: ایجاد ۲۰ هزار شغل با توسعه پس کرانه و زیرساخت های بندری در بندر شهید رجایی را می‌توان مهمترین دستاورد امضای تفاهم نامه های جدیدی دانست که با سرمایه گذاری ۱۰۰ هزار میلیارد ریالی و ۸۰۰ میلیون یورویی در این خطه حاصل می شود.
وی خاطرنشان کرد: با احداث و راه‌اندازی کارخانجات تولیدی در پسکرانه بندر شهید رجایی، این بندر به مرکزی برای تولیدات با ارزش افزوده و مرکز لجستیک تبدیل می‌شود که موجب ارتقای نسل بندر به نسل سوم و کاهش قابل توجه هزینه‌های حمل و نقل و انبارداری می‌شود.
تدوین استراتژی و ایجاد مراکز صنعتی و سرمایه گذاری حوزه نفتی در حاشیه دریای عمان و خلیج فارس از اصول پدافند غیرعامل کشور خواهد بود که تعالی کشور در مسیر توسعه دریا محور را سبب می شود. موضوعی که طی سالیان اخیر از سوی دولتمردان و صاحبنظران اقتصادی مورد توجه و تاکید قرار گرفته اقتصاد دریا محور است.
فرصت هایی که دولت آن را به ثروت تبدیل می کند
باوجود ظرفیت های بی نظیر تجاری اقتصادی کشور و طراحی اسناد بالادستی خوب و اجماع تمامی صاحبنظران در اهمیت توسعه سواحل جنوبی کشور؛ به دلیل نبود تدوین برنامه‌های میان مدت عملیاتی متأسفانه در بهره‌گیری از فرصت ها بویژه در افزایش سهم تجارت از جابجایی های بین المللی کالا ناکام بوده و شاهد واگذاری فرصت‌های طلایی به رقبا هستیم.
کارشناسان اقتصادی، طرح‌های متعدد توسعه‌ای در بندرشهیدرجایی را گامی در راستای اقتصاد مقاومتی و کمک به توانمندی های داخلی می‌دانند که از جمله آن می‌توان به سرمایه‌گذاری بخش خصوصی در پسکرانه ۲ هزار و۴۰۰ هکتاری و برج کنترل ترافیک دریایی در این منطقه اشاره کرد.
مجتمع بندری شهید رجایی سال ۶۴ در شرایط سخت جنگ تحمیلی با هدف به توسعه ایران بهره برداری رسید و ازآن سال تاکنون شاهد تحولات بزرگ در زمینه تکمیل زیر ساختهای از جمله بندرخلیج فارس، پایانه کانتینری، راه آهن،جرثقیل های بزرگ ریلی، مکنده ها و پایانه های نفتی این بندر بودیم.
این سرمایه گذاری نشان از توجه جدی دولت به امر توسعه در فضای گسترده اقتصادی بوده که بتوان بازارهای رقابت بین المللی در حوزه های مختلف را فتح کرد و کشور را از بن بست های ساختگی و حباب های دست وبارگیر که بیشتر از سوی دشمنان ایجاد شده را ازبین برد.