به گزارش ایرنا، با گسترش گوشی تلفن همراه هوشمند، ابزار عکاسی در این گوشی‌ها نیز روز به روز توسعه یافته است و عده‌ای از مردم همواره در حال عکس گرفتن با گوشی خود هستند.
این عده از افراد با وجود گسترش شبکه های اجتماعی در بستر اینترنت علاقه خود را به عکاسی افزایش می دهند اما تا چه میزان می تواند به این افراد عنوان عکاس تلقی کرد، خبرگزاری جمهوری اسلامی(ایرنا) با حسین جلودار استاد دانشگاه و معاون پژوهشی دانشگاه شهید چمران در باره دوگانه عکاسی حرفه‌ای و موبایلی به گفت و گو پرداخته است.
ایرنا: عکاسی به چه مهارت‌هایی نیاز دارد؟
حسین جلودار:عده‌ای عقیده دارند که امروزه عکاسی به مهارت خاصی نیاز ندارد و با در دست گرفتن تلفن همراه و روشن کردن دوربین، عکاسی اتفاق می‌افتد، افراد جامعه با عکاسی و فیلم‌برداری با دوربین‌های خود نسبت به وقایع پیرامون خود حساس‌تر و کنجکاوتر شده‌اند و گمان می‌کنند هر اتفاق و واقعه‌ای ارزش دیده شدن، مخابره و منتشر کردن پیدا کرده است.
پیش از فراگیری عکاسی و در اختیار همگان قرار گرفتن آن، امکان نادیده گرفتن برخی از وقایع وجود داشت و یا امکان ثبت آن‌ها وجود نداشت، اما امروزه برخی از مردم با در دست داشتن دوربین عکاسی، به ویژه تلفن همراه، مستند وقایع را تهیه می‌کنند.
در واقع با فراگیر شدن پدیدۀ عکاسی یا تصویربرداری با دوربین تلفن همراه و افزایش انگیزۀ افراد جهت ثبت وقایع، حساسیت‌های بصری و حساسیت‌های رسانه‌ای در نزد افراد افزایش پیدا کرده است.
به عبارتی افراد با صوت، عکس و فیلم می‌توانند محتوای بصری را تولید، ثبت و منتشر کنند، سپس در صورت دریافت بازخورد و واکنش‌های مثبت، دامنه انتشار آن وسیع‌تر می‌کنند.
ایرنا: امروزه بیشتر مردم به گوشی همراه با ظرفیت دوربین عکاسی، دسترسی دارند، آیا همه این افراد عکاس هستند؟
جلودار: این اتفاق در حوزۀ رسانه در حال روی دادن است، بخش عظیمی از بار رسانه‌ای رویدادهای دنیا، بر دوش مردم است و با تولید محتوا با عکس و فیلم، منبعی برای خبرگزاری‌ها و شبکه‌های اجتماعی معتبر در دنیا هستند.
این امر باعث شده خبرنگار عکاس حرفه‌ای به چالش کشیده شود و در بسیاری از هزینه‌ها و خطرات کار خبری رسانه‌ها و شبکه‌های خبری صرفه‌جویی شود، افرادی که در حوزۀ رسانه هستند و شناخت و آگاهی کافی دارند، از به کارگیری درست تصاویر و فیلم‌ها اطلاع دارند و برحسب آزمون و خطا به دنبال فراگیری تصویربرداری و فیلم‌برداری هستند.
ایرنا: سواد بصری و سواد رسانه‌ای را توضیح دهید؟.
جلودار: با در نظر گرفتن حروف الفبا به عنوان کدهای تصویری، لازم است افراد آگاهی و دانشی داشته باشند تا بتوانند تصاویر را برای خود ترجمه، معنا و تصویرسازی کنند و آن را به زبان دیگری که واژگان و تفسیرهای شکل‌گرفته در ذهن مخاطب است، مبدل کنند.
در واقع سواد بصری ارتباط نزدیکی با گسترۀ آگاهی، دانش، تجربه و شناخت فرد از موضوعات دارد و به تصاویر ساده همچون علائم راهنمایی و رانندگی و اثرهای هنری و تصویری پیچیده همچون نقاشی‌های کوبیسم مربوط می‌شود.
اثر چندوجهی و چندبعدی به ویژگی‌های بصری و دیداری مربوط است و در تابلوها راهنمایی و رانندگی با توجه به هدف ایجاد آن و حذف جزئیات و عناصر اضافی، پیام صریح، دقیق و آشکار بیان و به مخاطب منتقل می‌شود.
نشانه‌هایی که در ارتباط با بانک‌ها، نمانام‌ها، مؤسسات و سازمان‌ها ایجاد و در نظر گرفته می‌شوند، به گونه‌ای هستند که هر فرد با هر سواد بصری، متوجه ارتباط و نشانگاه آن شود. قدرت خوانش و در پی آن، قدرت تولید واژه و معنا، از طریق سواد بصری و آنچه مخاطب می‌بیند و همچنین پیشینه فرد از لحاظ آگاهی، تجربه‌های شناختی، زمینه‌های روانی و اجتماعی و بستری که فرد این تصویر را تجربه می‌کند، ایجاد می‌شود.
ایرنا: چه تفاوت‌هایی بین عکاسی موبایلی با عکاسی حرفه‌ای با دوربین وجود دارد؟
جلودار: درواقع تفاوت در کیفیت ابزار آن‌ها است، تمام امکانات، ساختار و حتی عناصر درونی یک دوربین عکاسی، به‌ویژه دوربین حرفه‌ای در راستای یک هدف مشخص و بر اساس فرم دست، چشم و آناتومی انسان طراحی‌شده و در اختیار عکاس قرار می‌گیرد، اما در کادربندی، نحوۀ دیدن، ژست گرفتن و جاگذاری عکاسی با موبایل محدودیت وجود دارد و دوربین تلفن همراه تنها بخشی از پیکره و ساختار دستگاه به شمار می‌رود.
آنچه در حال وقوع است، از بین رفتن مرز میان عکاسی با دوربین و موبایل است، امروزه در معتبرترین جشنواره‌های عکاسی نیز بخش عکاسی با موبایل وجود دارد، حتی بخش موبایل و دوربین را از یکدیگر جدا نمی‌کنند و همه را یکپارچه می‌بینند.
در واقع نوع نگاه، خلاقیت، نوآوری و زاویه دید و اتفاق مهمی که توسط عکاس ثبت‌شده است اهمیت پیدا کرده است و با وجود تفاوت‌های فنی، مهارتی و ابزاری، مرزهای میان این 2 کمرنگ شده و روایت، نحوۀ روایت و تصویرگری آن، موردتوجه قرارگرفته است.
ایرنا: در خصوص رابطه بین سواد بصری و عکاسی توضیح دهید؟.
جلودار: در سواد رسانه‌های بصری و دیداری، هر نوع تصویری از حروف الفبا که با تلفیق با آوا، کلمات و واژه‌ها را می‌سازند، بر مبنای انگاره و تصویر هستند. با افزایش آگاهی‌های پیرامونی و فرا متنی افراد، ارتباط با عناصر تصویری نیز افزایش می‌یابد.
در واقع هنگام مواجهه با واژه‌ها، تصویر الفبایی از آن‌ها به دست می‌آید و معنا و تصویرهای متفاوتی از آن در ذهن افراد ترسیم می‌شود، بستر و زمینۀ آگاهی‌های پیشین منجر به خلق تفسیر، تعبیر و معنای متفاوت در افراد می‌شود.
به عبارتی با یک عینک بر چشم که نتیجۀ پیش‌زمینۀ ذهنی است، به پدیده‌ها پرداخته می‌شود، هرچه مخاطب از سواد، آگاهی، مطالعه، تجربه و ارتباط بیشتری با طبیعت و محیط برخوردار باشد، بهره‌مندی بیشتر و برداشت متفاوت از پدیده‌ها نسبت به سایر افراد دارد.
از این‌رو می‌توان گفت ارتباط استوار و دائمی میان سواد بصری و عکاسی وجود دارد، چرا که استفاده از رسانه‌ها در ارتباط مستقیم با حس بینایی و آگاهی ما است.
ایرنا: برای گرایش‌های متفاوت عکاسی چه مهارت‌های ثابتی نیاز است؟
جلودار: هر عکاس پایه و مبتدی باید اطلاعات کافی در خصوص مهارت‌های پایه عکاسی از جمله شناخت نور، شناخت دوربین، امکانات و ابزار دوربین همچون شاتر، دیافراگم و حساسیت داشته باشد.
عکاسی مستند، خبری، پرتره، تبلیغاتی، تبلیغات صنعتی، طبیعت از جمله گرایش‌های عکاسی هستند که در هر یک از این گرایش‌ها، علاوه بر دانستن اطلاعات پایه و اساسی و مهارت‌های فنی مورد نیاز عکاسی، ویژگی‌های شخصی و فردی خاصی می‌طلبد.
به طور مثال یک عکاس خبری که به صحنه‌های درگیری می‌رود، باید از قدرت جسمانی بالا، توان تصمیم‌گیری در لحظه، حس ششم قوی، قدرت جابه‌جا شدن و تنظیمات پشت سر هم و رفتار جسورانه برخوردار باشد.
ایرنا: چگونه می‌توان با آموزش‌های لازم، استفاده از عکاسی موبایل را برای همه افراد لذت‌بخش کرد؟
جلودار: آموزش به تنهایی منجر به افزایش لذت از انجام کاری نمی‌شود، در حال حاضر مردم به صورت متعارف از طریق موبایل و دوربین‌های خود در حال عکاسی و تصویربرداری هستند و از انجام این کار لذت می‌برند، مساله موجود این است که این لذت چگونه می‌تواند همراه با آگاهی و دانش بیشتر باشد؟
لازمه این امر این است که افراد همچون عکاسان، اطلاعات پایه‌ای از مهارت‌های عکاسی کسب کنند تا بتوانند عکس‌ها را باکیفیت و کادربندی بهتر و دقیق‌تر به ثبت برسانند. همچنین زیاد عکس دیدن همراه با دقت و سختگیری در انتخاب عکاسان و آثار آن‌ها نیز یکی از راه‌های ارتقای دانش و سواد بصری است.
ایرنا: چه نمادهایی در عکس وجود دارد که واقعیت‌های اجتماعی را بازگو می‌کند؟
جلودار: تمامی اشیاء و اجسام پیرامون می‌توانند به شکل بالقوه نمادین باشند، اما در حالت عادی این جنبه‌های نمادین، به‌آسانی به دست نمی‌آیند و به جستجو و مکاشفۀ عکاس بر اساس ذهن، آگاهی و دانش، چینش جدید و خلق موقعیت تازه از این ظرفیت بالقوه بستگی دارد.
به طور مثال ایستادن فردی در کنار پنجره یک سوژۀ عادی برای عکاسی است اما با قرار گرفتن دوربین در زاویۀ خاص و نگاه شخص به چشم‌انداز بیرون از پنجره منجر به تغییر مفهوم عکس شود و پنجره را نمادی از آینده‌نگری یا دغدغه‌های فرد نسبت به‌روزهای پیشین خود باشد، به عبارتی با تغییر وضعیت دوربین، عکس پرتره معمولی به عکسی فلسفی و نمادین تبدیل شد.
ایرنا: آیا عکاسی با موبایل تأثیری بر سواد بصری داشته است؟
جلودار: استفادۀ مداوم، دانش و سواد به همراه ندارد، همان‌طور که سخن گفتن پیوسته در طول روز نمی‌تواند بر ارتقای کیفیت سخنان و گسترده شدن دامنۀ لغات تأثیر بگذارد. با این وجود عکاسی با موبایل تأثیری نسبی بر سواد بصری دارد. برخی از افراد که در کنار تولید محتوا به تأثیرگذاری آن بر دیگر افراد اهمیت می‌دهند، باید به دنبال مطالعۀ منابع مکتوب و دیدن آثار مشابه باشند. بازخوردهایی که تولیدکنندۀ محتوا پس از انتشار آثار خود دریافت می‌کند، می‌تواند منجر به شناسایی نقاط قوت و ضعف تولیدکننده شود و به دنبال رفع نقاط ضعف خود و ارتقای توانمندی‌های خود برود.
ایرنا: چه توصیه‌ای برای ارتقای سواد بصری دارید؟
جلودار: افراد علاقه‌مند می‌توانند در کنار مطالعات خود، مقاله‌ها و سندهایی در خصوص مسائل پایه و اساسی عکاسی از سایت و فضای مجازی دریافت کنند. تربیت چشم و تبدیل آن از حالت خام به پختگی، از دیگر راهکارهای تقویت سواد بصری است. درواقع لازم است افراد با دقت، وسواس و کنجکاوی عکس‌های خوب بزرگان و اساتید عکاسی و آثار برتر و شاخص را ببینند. در کنار مهارت‌های فنی، به ورودی‌های نرم‌افزاری نیاز است؛ یعنی فرد توانایی ایده و الهام گرفتن از آثار عکاسان شناخته‌شده یا کمتر شناخته‌شده را داشته باشد.