علیرضا رییسی روز جمعه در گفت‌وگو با خبرنگار سلامت ایرنا درباره تفاوت‌های تست تشخیص سریع کرونا و تست مولکولی یا PCR با اشاره به نمودار موجود در تصویر بالا بیان کرد: استانداردترین تست برای تشخیص کووید ۱۹، تست مولکولی یا PCR است. تست مولکولی بر اساس RNA ویروس مقایسه می‌کند. تست تشخیص سریع به این بستگی دارد که فرد نمونه گیر چقدر مهارت داشته باشد و سوآپ استفاده شده از حلق یا مجاری حلق و بینی نیز بسیار مهم است. میزان حساسیت تست مولکولی در مجموع بین ۶۵ تا ۷۰ درصد است و بیش از ۹۰ درصد اختصاصیت دارد.
وی ادامه داد: در تست مولکولی یا PCR، مثبت کاذب نداریم، اما منفی کاذب وجود دارد. یعنی اگر ۱۰ فرد مبتلای قطعی به ویروس کرونا را تست کنیم، ممکن است هفت نفر قطعا تشخیص داده شده و سه نفر با وجود مثبت بودن، منفی نشان داده شود. این به معنی منفی کاذب است. در نتیجه استانداردترین تست کرونا، تست مولکولی یا PCR است.
تست تشخیص سریع، آنتی ژن است
معاون بهداشت وزیر بهداشت گفت: تست تشخیص سریع کرونا، تست آنتی ژنی است و کاری به RNA ویروس ندارد و قسمتی از اپی توپ‌های پروتئینی ویروس را تشخیص می‌دهد و در نتیجه به دستگاه خاصی نیاز ندارد. این تست حدود ۲۰ تا ۲۵ دقیقه می‌تواند پاسخ را مشخص کند.
مقایسه این دو تست صحیح نیست
وی افزود: اشتباه رایجی که حتی بین کارشناسان وجود دارد، این است که تست مولکولی یا PCR را با تست تشخیص سریع مقایسه می‌کنند. به طور مثال گفته می‌شود که چون حساسیت تست مولکولی ۷۰ درصد است، پس یعنی ۷۰ درصد موارد مثبت که توسط این تست شناسایی می‌شود را در ۶۰ ضرب کرده و می‌گویند ۴۰ تا ۵۰ درصد حساسیت دارد. این مقایسه اشتباه است.
رییسی بیان کرد: فرض کنید ۱۰۰ بیمار مبتلا به ویروس کرونا داریم که به هر روشی مشخص شده قطعا به کووید ۱۹ مبتلا هستند. حالا اگر این افراد با تست تشخیص سریع ارزیابی شوند، از هر ۱۰ نفر، هفت نفر شناسایی می‌شوند و اختصاصیت آن هم بیش از ۹۱ درصد است. بنابراین تست تشخیص سریع نیز مناسب است و نسبت دادن آن با تست مولکولی صحیح نیست. در همین افراد حتی اگر تست مولکولی انجام شود، ممکن است هفت نفر مثبت نشان داده شود.
اهمیت زمان در انجام تست تشخیص سریع یا مولکولی
سخنگوی ستاد ملی مقابله با کرونا با اشاره به نموداری که در تصویر بالا مشخص است، گفت: نمودار مشخصی در زمینه تفاوت تست‌های تشخیص سریع با تست‌های مولکولی وجود دارد. در فردی که علامت بیماری کووید ۱۹ دارد، از روز اول تا روز هفتم یا هشتم، تست تشخیص سریع و تست مولکولی تقریبا مانند هم عمل می‌کنند و می‌توانند تشخیص بدهند که فرد به ویروس کرونا مبتلاست.
وی افزود: اگر ۱۰ روز از بیماری فرد گذشته باشد و بگوید که ۱۰ یا ۱۱ روز است علامت‌هایی مثل بدن درد یا سرفه دارد، در صورتی که تست تشخیص سریع برای این فرد انجام شود، احتمال این‌که تست کرونای این فرد مثبت شود حدود ۱۰ درصد است و اگر تست مولکولی برای این فرد انجام شود، احتمال مثبت بودن تست کرونای این فرد حدود ۶۵ درصد خواهد بود.
رییسی ادامه داد: بنابراین تست‌های تشخیص سریع وابسته به زمان هستند و اگر بعد از روز دهم ابتلای فرد به ویروس کرونا، این نوع تست انجام شود، احتمال مثبت شدن تست تشخیص سریع کرونا بسیار پایین و احتمال مثبت شدن تست مولکولی یا PCR بسیار بالاست.
دستورالعمل‌ها چه می‌گویند؟
معاون وزیر بهداشت اظهار کرد: در دستورالعمل‌های مرکز کنترل بیماری‌های عفونی آمریکا این طور آمده که اگر در روز اول که بیمار علائم بسیار مختصری از بیماری کووید ۱۹ دارد و تست تشخیص سریع منفی باشد، می‌توان دو کار انجام داد؛ اول این‌که اگر تست تشخیص سریع انجام و پاسخ منفی شد، برای تایید، تست مولکولی یا PCR انجام شود. دوم این‌که اگر تست تشخیص سریع منفی شد، همین تست روز بعد انجام شود؛ زیرا حجم ویروس در بدن در روز اول ممکن است ۳۰ درصد باشد، اما این میزان در روز دوم ممکن است به ۷۰ درصد برسد.
وی ادامه داد: حالا اگر قرار باشد تست کرونا در روز اول علامت دار شدن فرد انجام شود، در صورتی که تست مولکولی یا PCR در دسترس باشد، می‌توان تست مولکولی انجام داد. اگر تست مولکولی با توجه به نیاز به دستگاه، در دسترس نبود، می‌توان در روز اول علامت دار بودن بیمار، تست تشخیص سریع انجام داد؛ اگر تست تشخیص سریع مثبت باشد و در جامعه‌ای که شیوع بیماری بالا باشد، این فرد مثبت تلقی می‌شود. ولی اگر پاسخ تست منفی باشد، برای تایید می‌توان تست مولکولی انجام داد و در صورتی که این نوع تست در دسترس نباشد، می‌توان در روز بعد، دوباره تست تشخیص سریع انجام داد. این نکته بسیار کلیدی است که باید در دستورالعمل‌ها به آن توجه کنیم.