بهره‌برداری از سامانه‌های جامع و هوشمند دنیای پیرامون ما را دستخوش تحولات و دگرگونی‌های اساسی و اصولی نموده است. سامانه‌های جامع و هوشمند این امکان را به ما می‌دهند که حجم عظیمی از اطلاعات رو به افزایش محیط پیرامون را در ساختار خود ذخیره‌سازی و با مدیریت و برنامه‌ریزی هدفمند و نظام‌مند امکان بهبود و ارتقاء مجموعه موضوعات را فراهم می‌آورند.
در حال حاضر در تمام حوزه‌های زندگی، ما شاهد تعریف و پیاده‌سازی سامانه‌های جامع و هوشمند، و بهره‌مندی از مزایای و مواهب مطلوب و متعدد آن‌ها هستیم. سامانه و زیرسامانه‌ها ما را قادر می‌سازند که مجموعه‌ای نامحدود از موضوعات و اقدامات را، در ساختار و لایه‌های متعدد و اختصاصی آن‌ها ذخیره‌سازی نماییم. همچنین به شکل مؤثر و تأثیرگذار امکان اتصال و پیوند این اطلاعات را با یکدیگر و همچنین انجام تجزیه‌وتحلیل‌ها، گزارش‌گیری‌ها،ترکیب و تلفیق مجموعه مطالعات و گزارش‌ها را فراهم می‌آورند. با گسترش شئونات زندگی و پیچیده شدن فرایندهای تصمیم سازی و تصمیم‌گیری سامانه‌های جامع و هوشمند ابزارهای اساسی در ذخیره‌سازی، دسته‌بندی، تجزیه‌وتحلیل، اطلاعات مکانی و توصیفی و یا عینیت‌بخش و مدل‌ساز پیش‌بینی‌ها و پیشنهادها گردیده‌اند.
درواقع تحلیل یکپارچه موضوعات پیچیده و همچنان ترسیم و تجسم وضعیت‌های پیشنهادی در فقدان بهره‌برداری از قدرت عینیت‌بخش سامانه‌های جامع و هوشمند عملاً بسیار سخت و دست‌نیافتنی به نظر می‌رسد.
نظام شهرسازی و معماری کشور از پیچیده‌ترین و گسترده‌ترین حوزه‌ها با انبوهی از نهادها، سازمان‌ها، شرکت‌ها و تشکل‌ها و غیره است که به‌منظور مدیریت و برنامه‌ریزی، نظارت و پایش کارآمد و اثربخش در شرایط موجود نیازمند و ناگزیر از تعریف و شکل‌گیری سامانه جامع و هوشمند شهرسازی و معماری است. مدیریت و نظارت بر این مجموعه عظیم صرفاً درگرو پیش‌بینی زیرساخت اطلاعاتی جامع و هوشمند است. ناگفته پیداست بخش بزرگی از معضلات و چالش‌های مدیریتی و نظارتی در حوزه شهرسازی و معماری کشور ناشی از فقدان زیرساخت اطلاعاتی جامع موصوف در مقیاس ملی است.
پاره‌ای از محاسن و مواهب بهره‌برداری از سامانه جامع و هوشمند که در پژوهش‌های متعدد مورد تأکید قرارگرفته است به شرح ذیل است:
· یکپارچگی و پیوستگی نظامات شهرسازی و معماری کشور در سطح کلان تا خرد
· هماهنگی و همخوانی در محتوا و ساختار طرح‌ها و برنامه‌های شهرسازی و معماری
· مدیریت، برنامه‌ریزی، نظارت، اجرا و پایش مناسب بر طرح‌ها و برنامه‌ها در حوزه شهرسازی و معماری توسط گروه‌های مدیریتی و تخصصی
· برقراری ارتباط و پیوند مناسب و مطلوب اسناد قانونی مدیریت و برنامه‌ریزی کشور به‌مانند طرح آمایش، طرح ناحیه‌ای و منطقه‌ای، طرح‌ها جامع و تفصیلی و طرح‌های هادی روستاها و طرح‌های موضوعی و موضعی و غیره
· عینیت‌بخشی و تقویت ادراک و فهم راهبردی و اجرایی مؤثر و اثربخش مدیران و متخصصان از مجموعه طرح‌ها و برنامه‌ها
· یکسان‌سازی و ساده‌سازی فرایندهای گسترده و پیچیده در حوزه شهرسازی و معماری شهرها و روستاها و غیره
· ذخیره‌سازی. به هنگام سازی مستمر مجموعه اطلاعات شهری و روستایی
· انعطاف‌پذیری و امکان اصلاحات و بازنگری‌ها با کمترین هزینه‌های مادی و معنوی
· شفافیت و مشارکت‌پذیری ساختار و امکان بهره‌برداری از توان و تشکیلات مجموع نیروهای متخصص در کشور
با عنایت به‌مراتب فوق و اذعان بر مواهب بیشمار سامانه‌های جامع و هوشمند، لازم و ضروری است وزارت راه و شهرسازی و شورای عالی شهرسازی و معماری به‌عنوان متولی اصلی و حاکمیتی نسبت به تعریف و توسعه این سامانه و زیرسامانه‌های مرتبط ذیل یک برنامه مشخص و معین در اسرع زمان اقدام کنند.
لازم است شیوه متداول تهیه طرح‌ها و برنامه‌ها و تدوین اسناد مکتوب به انضمام نقشه‌های کاغذی، جای خود را به تعریف لایه‌های اختصاصی توصیفی و مکانی هر طرح و برنامه در سامانه جامع و هوشمند و همچنین انعکاس نتایج و دستاوردها در لایه‌های اطلاعاتی از پیش تعریف و طراحی‌شده صورت پذیرد.
به‌بیان‌دیگر مشاوران هر طرح اطلاعات وضع موجود را در لایه‌های مختص هر شهر، شهرک، روستا و غیره منعکس و پس از تجزیه‌وتحلیل و تولید محتوا و اطلاعات توصیفی و مکانی، ضوابط و مقررات، توصیه‌ها، الگوها، نقشه‌ها و تصاویر، هر یک از موارد را در سامانه جامع و هوشمند بر اساس تعریف و ساختار سامانه منعکس و بارگذاری می‌کنند.
لازم و ضروری است کل فرایند مطالعات، تدوین،تصویب ،ابلاغ ، اجرا و پایش هر طرح و برنامه بر سامانه مذکور تعریف شود و هیچ‌یک از اجزا طرح‌ها و برنامه‌ها خارج از ساختار سامانه پیگیری و اجرا نگردد.
با توصیفات فوق کشور دارای سامانه و زیرسامانه‌هایی می‌شود که مجموعه اطلاعات، برنامه‌هاوطرح‌ها از مقیاس کلان تا خرد در این سامانه ذخیره‌سازی و به‌روزرسانی خواهد شد و تحلیل‌ها و گزارش‌ها جامع آن بستر و زمینه برنامه‌ریزی و مدیریت کارآمد و مطلوب در حوزه شهرسازی و معماری کشور را فراهم خواهد آورد.
شفافیت و مشارکت‌پذیری در صورت بهره‌برداری از سامانه جامع و هوشمند و زیرسامانه‌ها به شکل مناسب و مطلوب فراهم خواهد شد. در صورت تعریف سطوح دسترسی مختلف ضمن تأمین نقطه نظرات امنیتی متولیان، مجموعه حرفه مندان، صاحب‌نظران، متخصصان و تشکل‌های حرفه‌ای، امکان نظارت و مشارکت در فرایند تهیه طرح‌ها،برنامه‌ها و همچنین اجرا و پایش آن‌ها را خواهند داشت و مدیریت کشور در حوزه شهرسازی و معماری از فرصت مغتنم و ارزشمند مشارکت مجموعه نیروهای تخصصی کشور در این ساختار و زمینه، بهره‌مند خواهد شد.
در حال حاضر تجربه‌های موفقی در سامانه‌های جهانی و حتی ملی وجود دارد که در تعریف و طراحی سامانه جامع و هوشمند شهرسازی و معماری کشور می‌توانند موردنظر قرار گیرند. سامانه جامع قوه قضائیه، سامانه‌های آموزشی و بهداشتی و سامانه‌های ارائه خدمات و کالا و غیره ازجمله این سامانه‌ها در مقیاس ملی هستند.. بدیهی است ماهیت منعطف سامانه‌های مذکور به‌راحتی قابل توسعه و ارتقاء بوده و پتانسیل افزایش خدمات را به‌صورت نامحدود و گسترده را در خوددارند.
سامانه جامع و هوشمند شهرسازی و معماری این امکان را خواهد داشت که در طول زمان حسب اقتضائات و نیازها، قابلیت‌ها، امکانات و خدمات خود به‌صورت نامحدود ارتقا و توسعه داده و اهداف، راهبردها و سیاست‌های متنوع و گوناگون را پیگیری و مرتفع نماید و افق‌های جدیدی را فرا روی مدیران و برنامه ریزان کشور ترسیم و تجسم نماید.
همچنان سامانه مذکور در تمام حوزه‌ها شرایطی را فراهم می‌آورد که بهترین امکانات، اطلاعات توصیفی و مکانی و همچنین خدمات در سطوح ملی تا محلی به متولیان، مدیران و کارشناسان ارائه‌شده و بهترین نتایج و دستاوردها ذیل نظارت همه‌جانبه و کنترل مؤثر چند سطحی فراهم شود.
زمان مطول برداشت‌های لازم اطلاعات مکانی و توصیفی، اخذ تاییدات و طی تشریفات در بازه‌های زمانی مشخص از مهم‌ترین چالش‌های طرح‌ها و برنامه‌های کشور در حوزه شهرسازی و معماری است. ساختار جامع و هوشمند امکان سرعت در انتقال اطلاعات، به‌روزرسانی مستمر، ارتباط مؤثر گروه‌های ارزیابی طرح‌ها را فراهم خواهد آورد و بر پویایی و به هنگام سازی طرح‌ها و برنامه‌ها خواهد افزود.
در ساختار جامع و هوشمند امکان تعریف و اجرای بسیاری از ساختارها و کمیته‌های تخصصی در سامانه وجود داشته و مجموعه اطلاعات‌پایه در اتصال و ارتباط با متولیان هر حوزه در بازه‌های زمانی مشخص قابلیت بهنگام سازی و به‌روزرسانی را دارد. علاوه بر موارد فوق فضای زیرساخت اطلاعاتی، امکان مدل‌سازی و پیش‌بینی نتایج طرح‌ها، برنامه‌ها و پیشنهادها قبل از اجرا مشخص و معین می‌کند و از این حیث موجبات صرفه‌جویی و دقت متولیان مدیریت و برنامه‌ریزی در کلیه مقیاس‌ها می‌شود.
در بعد اجرایی نیز با توجه به کثرت خدمات قابل‌تعریف ، طراحی و اجرا (بیش از 600 خدمت در شهرها و روستاها) در سامانه و زیرسامانه‌ها و تعدد متولیان (بیش از 40 متولی)، الزام یکپارچه‌سازی ،پیوستگی ، هماهنگی و همچنین ارتباط این خدمات و متولیان ذیل یک سامانه جامع در مقیاس ملی بیش‌ازپیش احساس می‌گردد. طراحی سامانه‌های اجرایی متعدد توسط شهرهای مختلف موجب کاهش مدیریت و نظارت فرادست و حاکمیتی و همچنین تفرق و تفاوت ساختاری مضر و مخرب در ارائه خدمات و آشفتگی در ارتباط و تعاملات متولیان اجرایی در سطح کشور می‌گردد. به‌طور مثال چنانچه سامانه شهرسازی و صدور گواهی‌ها و مجوزها در تمام شهرها و روستاها و سکونت‌گاه‌ها و غیره یکسان و یکپارچه باشد امکان مدیریت و نظارت مؤثر و همه‌جانبه با نیروهای کمتر و دقت بالاتری میسر و مقدور است. بدیهی است اصلاحات و بازنگری‌های شکلی و محتوایی با سرعت و جامعیت مطلوب محقق خواهد گردید و موضوع شفافیت و نظارت عمومی و متخصصان بر فرایندها صرفاً در چارچوب سامانه‌ها قابل‌تعریف و پیگیری است.
با نگاهی به‌مراتب فوق لازم و ضروری است در اسرع زمان با عنایت به تجربیات مطلوب و مناسب جهانی و ملی به‌مانند دیگر حوزه‌ها در حوزه شهرسازی و معماری کشور نیز نسبت به تعریف،طراحی و پیاده‌سازی سامانه جامع و هوشمند ملی اقدام نماییم و مجموعه طرح‌ها،برنامه‌ها،پژوهش‌ها،مطالعات و غیره را در سامانه مذکور منعکس و همچنین اجرا و پایش طرح‌ها و برنامه‌ها را در سامانه تعریف و پیگیری نماییم.به نظر می‌رسد شکل‌گیری و استقرار سامانه موصوف مانع و رافع بسیاری از چالش‌ها و معضلات مدیریتی و نظارتی موجود و همچنین از ابزارهای مؤثر ایجاد یکپارچگی،هماهنگی و پیوستگی در نظام شهرسازی و معماری کشور و موجب ارتقاء و بهبود مدیرت و برنامه‌ریزی و کیفیت طرح‌ها و برنامه‌ها خواهد بود.