کلانشهر مشهد همانند کلانشهرهایی چون تهران، شیراز، اهواز، اصفهان و تبریز با معضلی به نام آلودگی هوا دست و پنجه نرم می‌کند و در ادامه روند افزایش جمعیت، افزایش شمار خودروهای شخصی و عدم تناسب خودروهای ناوگان حمل و نقل عمومی با شمار جمعیت، این معضل بیش از پیش رخ نمایی می کند و نفس را در سینه شهروندان به شماره می‌اندازد.
در کنار این عوامل، عدم تغییرات جوی، موقعیت جغرافیایی مشهد و وقوع پدیده وارونگی هوا(Inversion)، به معنای عدم تخلیه آلاینده‌ها با لایه‌های بالایی جو و ماندگاری در سطح هوای تنفسی که در فصول سرد سال بیشتر رخ می‌دهد شاهد تشدید آلودگی هوا در کلانشهری مانند مشهد می‌شود اما این وضعیت از تردد روزانه هزاران خودروی سبک و سنگین و موتورسیکلت نکاسته که این امر مستلزم بررسی کارشناسی و جست و جوی راه حل واقعی است.
کرونا عامل افزایش تردد وسایل نقلیه
مدیرکل حفاظت محیط زیست خراسان رضوی با بیان این که استفاده از ناوگان حمل و نقل عمومی یکی از مهمترین راهکارهای کاهش آلودگی هوای شهرهاست افزود: این در حالی است که در شرایط فعلی به دلیل شیوع ویروس کرونا استفاده از وسایل حمل و نقل عمومی به شدت کاهش یافته و استفاده از خودروهای شخصی تشدید شده است.
تورج همتی گفت: با توجه به این که خودروها به عنوان منابع متحرک آلودگی هوا همیشه سهم بالایی را به خود اختصاص داده اند هم اکنون نیز این عامل را نمی توان نادیده گرفت یا کمرنگ دانست.
وی اضافه کرد: علاوه بر این طی ۲ سال گذشته در خروج ناوگان فرسوده شهری به دلیل برخی مسائل از جمله تحریم ها ناموفق بوده ایم در حالی که باید برای خروج خودروهای فرسوده از دایره حمل و نقل اقدام کنیم.
اجرای دستورالعملهای ابتدایی کاهش آلودگی
مدیرکل محیط زیست خراسان رضوی گفت: با توجه به وجود دستورالعملهای متعدد در چنین شرایطی و با وجود تداوم آلودگی هوا برخی اقدامات از سوی دستگاه‌های متولی در این زمینه انجام می‌شود.
همتی افزود: از جمله این اقدامات این است که به سازمان صنعت، معدن و تجارت اعلام شده تا سوخت مایع در واحدهای صنعتی مصرف نشود و به همین دلیل کنترل سوخت مازوت در نیروگاههای مشهد نیز تحت کنترل و پایش دقیق کارشناسان قرار دارد و خوشبختانه در حال حاضر مصرف سوختی مانند مازوت در وضعیت غیر عادی قرار ندارد.
وی تاکید کرد: با توجه به اهمیت سلامت مردم با هرگونه تخلف از روند اعلامی برای مصرف سوخت در واحدهای صنعتی و نیروگاهها به صورت قاطع برخورد می‌شود.
مدیرکل محیط زیست خراسان رضوی گفت: طبق ماده ۱۷ قانون هوای پاک، اداره کل استاندارد و شرکتهای مورد تاییدش باید کنترل کیفیت و معاینه فنی موتورخانه‌ها را انجام دهند که متاسفانه در این زمینه تاکنون موفقیتی حاصل نشده است.
همتی افزود: به طور کلی مردم باید در فصول سرد سال در مصرف انرژی و گاز همکاری کنند تا شاهد آلودگی کمتر هوا و همچنین امکان تامین گاز مورد نیاز نیروگاهها باشیم.
برگزاری کارگروه آلودگی هوا در گرو اعلام نیاز دانشگاه علوم پزشکی است
مدیرکل محیط زیست خراسان رضوی گفت: در صورت تداوم افزایش شاخص آلودگی هوا در مشهد، کارگروه مربوطه در استانداری تشکیل می‌شود.
همتی افزود: روز یکشنبه میانگین شاخص کیفیت هوای مشهد از عدد ۱۳۶ ای.کیو. آی عبور کرده و در صورت تداوم این روند و ادامه آلودگی برگزاری کارگروه کاهش آلودگی هوا در استانداری و اخذ تصمیمات لازم ضروری است.
وی ادامه داد: طبق قانون، اداره کل هواشناسی پیش‌بینی خود را در خصوص تداوم روند ماندگاری آلاینده‌ها و دانشگاه علوم پزشکی مشهد نیز به عنوان متولی سلامت مردم درخواست خود را مبنی بر برگزاری کارگروه کاهش آلودگی هوا اعلام کرده است.
دبیر کارگروه کاهش آلودگی هوای استانداری خراسان رضوی گفت:با توجه به تداوم ۶ روزه آلودگی هوا در کلانشهر مشهد برگزاری کارگروه و اخذ تصمیمات فوری برای مدیریت و کنترل این روند ضروری است.
همتی افزود: در صورت ادامه آلودگی هوا از جمله پیشنهاداتی که در برگزاری احتمالی کمیته کاهش آلودگی هوا ارائه خواهد شد طرح اعمال محدودیت تردد وسایل نقلیه و نیز توقف فعالیت شماری از صنایع خواهد بود.
وقوع دو نوع وارونگی همزمان هوا
مدیر مرکز پایش آلاینده‌های زیست محیطی شهرداری مشهد به خبرنگار ایرنا در این زمینه گفت: افزایش و تداوم آلودگی هوای شهر به دلیل شرایط پایداری جوی در کشور و چندین کلانشهر از جمله مشهد رخ داده است.
رضا اسماعیلی با بیان این که تا روز ۱۴دی ماه به صورت متوالی ۶ روز هوای آلوده در این کلانشهر تنفس شده است ادامه داد: بررسی نقشه‌های جوی نشان می‌دهد هم اکنون در مشهد شاهد وقوع ۲ پدیده وارونگی هوا به صورت همزمان هستیم.
وی افزود: در وارونگی اول که در سطح زمین تا ارتفاع هزار متری اتفاق افتاده، وارونگی از نوع حرارتی و تشعشعی را شاهدیم و در وارونگی نوع دوم که از نوع فرونشینی است در ارتفاع ۲ هزار و ۸۰۰ متری از سطح زمین شاهد ماندگاری آلاینده‌ها هستیم.
مدیر مرکز پایش آلاینده‌های زیست محیطی شهرداری مشهد گفت: در چنین شرایطی شاهد انباشت غلظت آلاینده‌ها در سطوح پایین جو هستیم که در نهایت سبب افزایش غلظت آلاینده‌ها در شهر شده است.
اسماعیلی افزود: در این شرایط جوی به دلیل برودت هوا در مصارف خانگی نیز شاهد افزایش قابل توجه گاز شهری در گرمایش منازل هستیم و در کنار این تشدید فعالیت نیروگاهها نیز همزمان بر شدت تخلیه آلاینده‌ها در هوا افزوده است.
وی ادامه داد: طبق هشدار اداره کل هواشناسی خراسان رضوی ماندگاری آلاینده‌ها در هوای مشهد طی سه تا چهار روز دیگر تا زمان وقوع تغییرات جوی همچنان ادامه دارد چنانکه در روز ۱۴ دی ماه نیز شاهد شدت هرچه بیشتر آن بودیم.
تعداد روزهای هوای پاک مشهد امسال بیشتر و تعداد روزهای هوای سالم کمتر شده است
مدیر مرکز پایش آلاینده‌های زیست محیطی شهرداری مشهد گفت: شمار روزهای برخوردار از "هوای پاک" امسال در این کلانشهر ظرف ۲۹۰ روز گذشته نسبت به مدت مشابه پارسال بیشتر بوده است.
اسماعیلی افزود: از ابتدای امسال تا دیروز، شهروندان مشهدی ۳۸ روز هوای با کیفیت پاک را تنفس کرده‌اند در حالی که در مدت مشابه پارسال این تعداد ۲۹ روز بوده است.
وی با اشاره به کاهش شمار روزهای دارای هوای سالم طی این مدت ادامه داد: در طول ۲۹۰ روز گذشته از سال مردم مشهد ۲۰۹ روز هوای سالم تنفس کردند که نسبت به مدت مشابه پارسال با عدد ۲۲۰ روز شاهد کاهشی چشمگیر هستیم.
مدیر مرکز پایش آلاینده‌های زیست محیطی شهرداری مشهد گفت: طی سال گذشته در این مدت تعداد روزهای دارای هوای ناسالم برای تمامی افراد در مشهد ۲ روز بود که امسال این تعداد به یک روز کاهش یافته است.
اسماعیلی افزود: مردم مشهد پارسال ۳۹ روز هوای ناسالم برای افراد حساس تجربه کردند که امسال این تعداد به ۴۲ روز افزایش یافت.
وی یکی از راهکارهای مناسب کاهش آلودگی هوا را توسعه سامانه حمل و نقل عمومی ذکر و بیان کرد: در کنار توسعه حمل و نقل عمومی و تشویق شهروندان به کاهش استفاده از خودروی شخصی، استانداردسازی سوخت خودرو و صنایع نیز باید مورد توجه قرار گیرد.
مرکز پایش آلاینده‌های زیست محیطی شهرداری مشهد با همکاری اداره کل حفاظت از محیط زیست مجهز به ۲۳ ایستگاه سنجش آلودگی هوا در سطح این شهر است که از این میان ۱۲ ایستگاه متعلق به محیط زیست و یک ایستگاه هم متعلق به سازمان هواشناسی است و ۱۰ دستگاه نیز توسط شهرداری مشهد خریداری و نصب شده است.