شیوع ویروس کرونا در اسفند ماه ۱۳۹۸ در کنار تمامی مشکلاتی که برای جامعه و کشورمان همسو با دیگر کشورهای جهان با خود به همراه داشت حکم به تعطیلی فعالیت‌های فرهنگی و هنری ازجمله در عرصه تئاتر در راستای جلوگیری از شیوع این ویروس درست در زمانی شاهد آغاز یکی از گرم‌ترین فصل‌های اجرای آثار نمایشی یعنی اسفند ماه و تعطیلات نوروزی 1399 پیش روی هنرمندان بود داد.
با رسیدن به اول تیرماه ستاد ملی مقابله با کرونا در همراهی با مسئولان وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی طی ابلاغیه‌ای آغاز فعالیت‌های فرهنگی هنری و هنرمندان تئاتر را صادر کرد. با این شرط که هنرمندان از ظرفیت ۵۰ درصد سالن مدنظر برای ارائه اثر به مخاطبان استفاده کنند. این عامل نیز در سایه عدم رغبت هنرمندان برای تولید آثار تئاتری با توجه به استفاده از ظرفیت ۵۰ درصدی و ضرری که در حوزه مالی نصیب آنها خواهد شد از یک‌سو و ازسوی دیگر ترسی که میان جامعه مخاطبان تئاتر برای حضور در محیط‌های بسته و احتمال مبتلا شدن وجود داشت، همه این‌ها دست‌به‌دست یکدیگر داد تا اقبال چندانی از این طرح صورت نگیرد. هرچند که به فاصله کمتر از ۳ ماه با شیوع موج دوم و سوم ویروس کرونا در کشور بار دیگر شاهد تعطیلی و به محاق رفتن فعالیت هنرمندان تئاتر بودیم.
از همان روزهای نخست تعطیلی هنرمندان تئاتر به‌ویژه آن دسته از هنرمندانی که معیشت و اقتصاد روزمره زندگی‌شان به تولید و اجرای آثار نمایشی مربوط بود آرام آرام تجربه شرایط سخت را مزه مزه می‌کردند. تا این‌که با گذشت قریب به ۱۰ ماه این شرایط هر روز بغرنج‌تر شده است. با وجود تلاش اداره کل هنرهای نمایشی وزارت فرهنگ در همراهی و هم‌سویی با وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و معاونت امور هنری وزارتخانه در فراهم کردن بسترهای مالی و شرایط تولید کار با رویکرد حمایتی اما حجم بالای خسارات واردشده به حوزه تئاتر در برابر بودجه محدود این هنر از یک‌سو و ازسوی دیگر عدم به رسمیت شناخته شدن تئاتر به‌عنوان حرفه و شغل و عدم اختصاص بیمه بیکاری به هنرمندان این عرصه هر روز شرایط را برای زیست این هنرمندان در جامعه با اتکا به رشد روزافزون قیمت‌ها سخت و سخت‌تر کرده است.
هرچند طی چند وقت اخیر و با پیگیری‌های سیدعباس صالحی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی شاهد مصوب شدن بحث بیمه بیکاری هنرمندان تئاتر در هیئت دولت بودیم اما با وجود سخت‌تر شدن شرایط درنهایت خانه تئاتر به‌عنوان تنها نهاد صنفی هنرمندان تئاتر را بر آن داشت تا در همراهی با تنی چند از اعضای هیئت‌مدیره و تعدادی از هنرمندان تئاتر روز چهارشنبه (14 دی ماه) مقابل مجلس شورای اسلامی تجمعی آرام و فارغ از مباحث و جناح‌بندی‌های سیاسی برگزار کنند و ضمن قرائت بیانیه‌ای خواستار تعامل و همراهی هرچه بیشتر اعضای خانه ملت در حمایت از خانواده تئاتر شوند.
در راستای تمامی موارد ذکر شده، شیوه حمایت‌های صورت گرفته اداره‌کل هنرهای نمایشی و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی از هنرمندان تئاتر در ایام کرونا و همچنین مطالبات برحق هنرمندان تئاتر، آنها مقابل مجلس شورای اسلامی با قادر آشنا مدیرکل اداره هنرهای نمایشی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به گفت‌وگو نشستیم.
قادر آشنا در گفت‌وگو با خبرنگار فرهنگی ایرنا درباره تجمع یکشنبه ۱۴ دی ماه تعدادی از اعضای خانه تئاتر مقابل مجلس شورای اسلامی و بیان مطالبات هنرمندان درباره موارد شش‌گانه و نکاتی که به آن اشاره داشت، گفت: در ابتدا لازم است به این موضوع تأکید داشته باشم در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران تجمع و بیان مطالبات صنفی از حقوق عامه مردم به‌شمار می‌رود. بنابراین هنرمندان تئاتر و اعضای خانه تئاتر به عنوان نهاد صنفی آنها براساس همین قانون مقابل مجلس حضور یافتند و نکاتی را بیان کردند.
وی ادامه داد: در این میان هم نوع رفتاری که انجام گرفته، هم سعه صدری که به خرج داده شد و آن بیانیه خوانده شده، خود نشان دهنده سعه صدر دو طرف در بحث توجه و رعایت به قانون‌مندی و رفتاری در چارچوب قانون بوده که گفته‌ها و درخواست‌های‌مان را به شیوه متمدنانه بیان کنیم.
آشنا یادآور شد: اگرچه بهتر این بود در حالی که ملت‌های منطقه به احترام کاوه آهنگر و رستم دستان ایران‌زمین سرتعظیم فرود آورده و از مردم ایران که در نابودی جانی‌ترین و خون‌خوارترین گروهک تروریستی نقش محوری داشته‌اند قدردانی می کنند و از طرفی ملت ایران سالگرد شهادت فرزندان خود را گرامی داشته، این تجمع در زمان دیگری صورت می‌گرفت.
وی تصریح کرد: اما از سوی دیگر، نکته‌ای که لازم است مردم عزیز و هنرمندان شریف خانواده تئاتر بدانند آن است که در شرایطی که کشور ما در تحریم ظالمانه به سر می‌برد و مبارزه و جنگ اقتصادی سختی را پشت سر می‌گذارد و درگیر آن است، همچنین ویروس کرونا نیز ایران را مانند تمامی کشورهای جهان زمین‌گیر کرده، لازم است تا اقدامات و فعالیت‌هایی که بنا به وظیفه و در حد مقدورات تا این لحظه برای برطرف ساختن آلام اهالی صبور، با متانت و ارجمند فرهنگ و هنر صورت گرفته نیز مورد رصد قرار گیرد.
مدیر کل اداره هنرهای نمایشی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی با اشاره به آنکه در بازتاب آسیب‌ها و اقداماتی که برای رفع موانع و کمک به خانواده تئاتر ایران صورت گرفته باید دو محور و موضوع کلان را در نظر داشت، خاطرنشان کرد: نخست موضوع کلی است که به جامعه و خانواده هنرمندان سراسر کشور در تمامی شاخه‌ها بازمی‌گردد و نکته دوم به شکل خاص معطوف به فعالیت‌های اداره کل هنرهای نمایشی می‌شود.
حمایت از گروه‌هایی که در ایام کرونا در فضای حقیقی یا مجازی اثری به صحنه داشتند
آشنا گفت: از زمانی که توفیق حضور مجدد در اداره‌کل هنرهای نمایشی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی برای خدمت نصیب من شد، نخستین مساله‌ای که با تاکید وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی مورد پیگیری قرار گرفت، تسویه و پرداخت مطالبات هنرمندان تئاتر بود که از سالیان گذشته به عنوان بدهی اداره کل باقی مانده و انجام این تعهد در اولویت قرار گرفت .خوشبختانه این مهم در سریع‌ترین زمان ممکن انجام و تمامی بدهی‌های معوقه پرداخت شد.
مدیرکل اداره هنرهای نمایشی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ادامه داد: نکته بعدی آنست که برخی هنرمندان پُرتلاش و عزیز آثاری را در حال اجرا داشتند که به سبب شیوع کرونا فعالیت آنها با تعطیلی مواجه شد. در این راستا این اداره کل ، هنرمندانی که در لیست شورای حمایت بودند را شناسایی و به آنها اطلاع داد که اگر به اجرای خود ادامه دهند، به محض پایان اجرا صددرصد حمایت به آنها اختصاص می یابد که ۵۰ درصد در اولین روز اجرا و ۵۰ درصد در آخرین روز اجرا به گروه‌ها پرداخت می‌شود.
آشنا خاطرنشان کرد: در خصوص گروه‌هایی که تعدادی از اجراهای خود را پشت سر گذاشتد اما به هر دلیل موجهی از ادامه اجرا منصرف شدند، تمامی این گروه‌ها آن ۵۰ درصد حمایت اولیه که با آنها قرار گذاشته شده بود را دریافت کردند. به آنها اعلام شده که هر زمانی اجرای خود را ادامه دهند و تعهدشان را مبنی بر اجرا به پایان برسانند، ۵۰ درصد قسط باقی‌مانده نیز در آخرین روز اجرا به گروه‌ها اختصاص پیدا خواهد کرد.
وی با بیان آنکه گروه‌های دیگری نیز وجود داشت که آماده اجرا بودند اما به دلیل شرایط ایجادشده به واسطه ویروس کرونا موفق به اجرای خود نشدند، افزود: برای این گروه‌ها نیز فعالیت در فضای مجازی را پیشنهاد دادیم. به این صورت که گروه‌هایی که آمادگی اجرا و ارائه اثرشان در فضای مجازی را داشته باشند تا سقف ۳۰ میلیون تومان از آنها حمایت می‌شود. تا این لحظه در این شاخه ۱۲۰ گروه برای ارائه آثارشان در فضای مجازی ثبت‌نام کرده‌اند.
به گفته مدیر کل اداره هنرهای نمایشی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، گروه‌های بازبین در حال دیدن آثار این هنرمندان هستند و فرآیند این امر با سرعت و دقت در حال سپری شدن است. ۸۵ درصد گروه‌هایی که تمایل به ارائه آثارشان در فضای مجازی داشتند به گروه های استانی اختصاص دارد.
افتتاح تارنمای ایران‌تئاتر به پلتفرم حرفه‌ای ارائه آثار نمایشی
آشنا تاکید کرد: به‌منظور ارائه خدمت به جامعه فرهیخته تئاتر کشور و امکان تداوم فعالیت هنرهای نمایشی در فضاهای جدید تارنمای ایران‌تئاتر از یک وب‌سایت ساده به بستر ارائه دهنده و پلتفرم حرفه‌ای آثار نمایشی ارتقاء یافته است که خوشبختانه هفته آینده رسماً با شکل و ساختار جدید افتتاح خواهد شد. این در شرایطی‌ست که استفاده از پلتفرم‌های خصوصی که پیش از این وجود داشته نیز فراهم است.
وی با اشاره به آنکه گرچه به لحاظ قانونی سازمان سینمایی باید مجوز ارائه فیلم‌تئاترها در پلتفرم‌های واسط جهت ارائه آثار هنرمندان نمایش به مخاطبان را صادر کند، اما با رایزنی و اخذ حمایت سازمان سینمایی اگر محتوای اثر هنرمندان به تأیید اداره کل هنرهای نمایشی رسید، همکاران‌مان در سازمان سینمایی به شکل موضوعی به این مساله نگاه کنند و صدور مجوز را تسهیل کرده و تسریع بخشند.
پرداخت ۵۰ تا ۷۰ درصدی بعلاوه فروش به گروه‌هایی که در بازگشایی سالن‌ها به صحنه رفتند
مدیر کل اداره هنرهای نمایشی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی با اشاره به بازگشایی تماشاخانه‌ها و سالن‌های تئاتری از ابتدای تیرماه ۱۳۹۹ بعد از سه ماه تعطیلی به سبب کرونا و اختصاص ۵۰ درصد از ظرفیت سالن‌ها برای میزبانی از مخاطبان خاطرنشان کرد: در راستای حمایت و کمک به خانواده ارجمند تئاتر ساختار حمایتی دیگری تنظیم شد. بسته حمایتی به تمامی هنرمندان و تماشاخانه‌های ذی‌نفع تقدیم شد.
وی ادامه داد: بنا بر آن ساختار حمایتی، مقرر شد از گروه‌هایی که در این شرایط با بهره‌مندی از ظرفیت ۵۰ درصد صندلی‌ها اجرا می‌روند، بین ۵۰ تا ۷۰ درصد فروش‌شان کمک شود. به‌عنوان مثال اگر اثری ۱۰۰ میلیون تومان فروش داشت بین ۵۰ تا ۷۰ میلیون تومان نیز به آن گروه نمایشی که به سبب استفاده از ظرفیت ۵۰ درصدی سالن به شکل مستقل کمک می‌شود. در این زمینه تاکنون تمام تعهدات مالی که اداره کل هنرهای نمایشی داشته نیز پرداخت شده است.
به جای تعطیلی جشنواره‌ها، بر تولید محتوا و نمایشنامه تاکید شد
آشنا درباره ادامه روند جشنواره‌ها در شرایط شیوع ویروس کرونا با بیان آنکه ساده‌ترین راه ملغی کردن برگزاری رویدادها و جشنواره‌های نمایشی در کشور بود یادآور شد: به جای این کار، بر تولید و اجرا در محلی که خود هنرمندان در آن سکونت دارند تاکید شد. این سیاست اجرایی در جشنواره کودک و نوجوان همدان و جشنواره مریوان عینیت پیدا کرد. با این شیوه هم زمینه فعالیت هنرمندان مهیا شد و هم تمامی شیوه‌نامه‌های بهداشتی مورد توجه و دقت نظر قرار گرفت.
وی افزود: در مورد برخی دیگر از جشنواره‌ها، رویکرد دیگری را مد نظر قرار دادیم. به عنوان مثال در جشنواره فتح خرمشهر بر این مسئله تاکید شد که تمام بودجه‌ای که برای اجرای این جشنواره در نظر گرفته شده است را بر بحث نمایشنامه‌نویسی متمرکز کنیم. که در این زمینه تا کنون بین ۵۰ تا ۶۰ نفر از هنرمندان برجسته نمایشنامه‌نویسی کشورمان درحال نگارش آثار نمایشی هستند. به این ترتیب هم از هنرمندان عزیز حمایت صورت گرفته و هم تا پایان سال ۵۰ تا ۶۰ نمایشنامه باکیفیت و منطبق بر استانداردهای روز را از هنرمندان درجه یک کشور خواهیم داشت که خوشبختانه این کار نیز درحال انجام است.
حمایت از استان‌ها؛ مهمترین راهبرد اداره کل هنرهای نمایشی
آشنا با اشاره به آنکه بر اساس تاکید وزیر محترم فرهنگ و ارشاد اسلامی، حمایت از استان‌ها از مهمترین و راهبردی‌ترین فعالیت‌های اداره کل هنرهای نمایشی به ویژه در ایام کرونا به شمار می‌رود یادآور شد: در بخش حمایتی، ۴۶ درصد از بودجه به استان‌ها اختصاص داده شده است و اگر کل بودجه هنرهای نمایشی را در نظر بگیریم، ۲۵ درصد آن به حمایت از استان‌ها بازمی‌گردد. قسط اول آن نیز پرداخت شده و به محض ارسال گزارش‌های نهایی مابقی تعهدمان نیز پرداخت می‌شود.
وی افزود: نکته مهم در بحث حمایت از استان‌ها متوجه این مساله است که با وجود شرایط کرونا و تنگناهای اقتصادی در سال جاری، ۱۰ برابر میزان کمک در قیاس با سال گذشته (۱۳۹۸) حمایت از تئاتر استان‌ها افزایش پیدا کرده است.
کمک بیش از ۴۲۲ میلیون تومان از تماشاخانه‌های خصوصی
مدیرکل اداره هنرهای نمایشی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی با تاکید بر آنکه در حوزه سالن‌ها و تماشاخانه‌های خصوصی نیز تا این لحظه بیش از ۴۲۲ میلیون تومان از سالن‌های خصوصی در قالب بودجه حمایتی پرداخت شده مورد حمایت قرار گرفته‌اند.
کمک‌ها و تسهیلات پرداختی به هنرمندان
وی تصریح کرد: تا امروز مبلغ ۱۲۰ میلیارد تومان به عنوان کمک بلاعوض به اصحاب فرهنگ و هنر از جمله هنرمندان تئاتر از طریق صندوق اعتباری هنر پیش بینی شده بود که هم اکنون در مرحله پرداخت است. همچنین مقرر شده که مبلغ ۲۰۰ میلیارد تومان از سامانه تحفه برای حمایت از کل خانواده هنرمندان کشور اختصاص داده شود که این مبلغ تا ۶۰۰ میلیارد تومان نیز امکان افزایش دارد.
مدیر کل اداره هنرهای نمایشی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی گفت: در این میان تماشاخانه‌های خصوصی خود را برای دریافت حمایت‌ها تا سقف ۱۰۰ میلیون تومن با بهره ۴ درصد معرفی کرده‌ایم. درباره سامانه کارا تا به این لحظه حدود ۳۰۰ گروه ثبت‌نام کردند که ما هم در حال نظارت و تدوین آنها هستیم تا برای دریافت حمایت، آنها را معرفی کنیم
آشنا با اشاره به آنکه در سامانه «کارا» در مرحله اول که مربوط به پرداخت وام با بهره ۱۲ درصد بود برخلاف سایر حوزه‌های هنری، هنرمندان تئاتر استقبال خوبی نشان ندادند و پایین‌ترین رقم استقبال را از این سایت داشتند که زیر ۱۰ نفر را شامل می شود.
وی ادامه داد: اما در سامانه «کارا ۲» که مجدداً شاهد فعالیت آن هستیم ۱۲۳ تماشاخانه خصوصی در کل کشور را به این سامانه معرفی کردیم که هر تماشاخانه می‌تواند ۱۵۰ میلیون تومان تسهیلات دریافت کند. همچنین ۶۰۰ گروه نمایشی نیز به این سامانه معرفی شده که این ۶۰۰ گروه نمایشی پیشنهادمان دریافت وام ۱۰۰ میلیون تومانی برای هر گروه بود.
مدیر کل اداره هنرهای نمایشی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی خاطرنشان کرد: ۵۰ مؤسسه تک منظوره به این سامانه معرفی شده که هر مؤسسه ۱۰۰ میلیون تومان دریافت می‌کنند و ۵۰۰ هنرمند کشور تا سقف ۲۰ میلیون تومان برای دریافت این وام و تسهیلات معرفی شده‌اند.
بخشودگی اجاره بهای سالن‌های زیر نظر انجمن هنرهای نمایشی
آشنا با بیان آنکه پیشتر اعلام شده و می‌دانید که به دستور وزیر فرهنگ ارشاد اسلامی در حوزه نمایش به سالن‌هایی که تحت نظر انجمن‌های هنرهای نمایشی فعالیت می‌کنند اعلام شده اجاره آنها بخشیده شده است، گفت: همچنین ۸۰هزار نفر از هنرمندان، ۳ ماه حق بیمه‌شان پرداخت شده و پرداخت ۱۰ درصد سهم بیمه صندوق در دو نوبت ۶ ماهه به دستور وزارتخانه فرهنگ و ارشاد اسلامی تعویق افتاده است.
بیمه بیکاری اهالی تئاتر به تصویب هیات دولت رسیده است
مدیر کل اداره هنرهای نمایشی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی درباره برخی از مطالبات مطرح شده افزود: طی آخرین صحبت‌ها و مصاحبه‌هایی که در رسانه‌ها نیز بازتاب پیدا کرده است، در حوزه اختصاص بیمه بیکاری به اهالی فرهنگ و هنر، خاصه هنرمندان تئاتر بحث و گفت‌وگوها و پیگیری‌های مفصل صورت گرفته است و بخش بیمه بیکاری با پیگیری‌های مستمر به تصویب دولت رسیده است.
آَشنا درباره افزایش بودجه تئاتر به عنوان یکی دیگر از مطالبات مطرح شده گفت: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی نیز قطعاً از افزایش بودجه تئاتر حمایت می‌کند.
تغییر فعالیت هنرمندان تئاتر از گروه ۳ به گروه ۲ نه تنها خواست اداره کل که وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است
آشنا همچنین درباره محدودیت زمانی فعالیت هنرمندان تئاتر و تماشاخانه‌ها که در گروه ۳ رده‌بندی تعریف شده‌اند و این به سبب ساعت متفاوت فعالیت این گروه هنری عملا به تعطیلی فعالیت هنرمندان و تماشاخانه‌ها منتج شده است گفت: همان‌طور که خود دکتر صالحی از ستاد ملی مقابله با کرونا درخواست کردند که تئاتر از گروه ۳ به گروه ۲ منتقل شود و بتوانیم شاهد بازگشایی قانون‌مند و متناسب با شرایط سالن‌های نمایشی کشور باشیم خود نشان می‌دهد که این مهم تنها خواست منِ مدیر تئاتر کشور، صنف تئاتر و هنرمندان این شاخه نیست که خواسته وزیر محترم از متولیان امر است.
وی ادامه داد: ما نیز در اداره کل هنرهای نمایشی همواره بر رعایت شیوه‌نامه‌های بهداشتی تاکید داشته و داریم. کمااینکه خوشبختانه در زمانی که اجازه بازگشایی و فعالیت هنرمندان تئاتر و تماشاخانه‌ها در ابتدای تیر ماه صادر شد؛ هیچ گروه نمایشی در سراسر کشور به خاطر ابتلا به کرونا کارشان تعطیل نشد. چراکه تمامی شیوه‌نامه‌ها را ما با تام و تمام قدرتمان اجرا می‌کردیم.
مدیر کل اداره هنرهای نمایشی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی تصریح کرد: در آن بازه زمانی ۲۵۰ نمایش در تهران و ۸۱۷ نمایش در شهرستان‌ها به صحنه رفتند و در این قریب به ۱۴۰۰ نمایش حتی یک خبر به دستمان نرسیده که شاهد تعطیلی اجرا به دلیل ابتلای یکی از اعضای آن گروه به ویروس کرونا باشیم. مضاف بر آنکه خود هنرمندان نیز شیوه‌نامه‌های اجرایی مرتبط و تمامی موارد بهداشتی و اصول ایمنی را رعایت می‌کنند.
آشنا گفت: موارد عنوان شده و مهمتر از همه آنها، مبحث حمایت از خانواده شریف و نجیب تئاتر مهمترین مطالبه و خواست وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و درخواست هنرمندان تئاتر کشور است. بنابراین امیدواریم بتوانیم شاهد حمایت‌های جدی‌تر از هنرمندان صبور و عزیزمان باشیم.
مدیر کل اداره هنرهای نمایشی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در پایان ضمن تایید مشکلات عدیده جامعه تئاتری کشور بر همدردی و همدلی با خانواده بزرگ تئاتر کشور و محق دانستن مطالبات آنها، ابراز امیدواری کرد تا با کمک نمایندگان مجلس شورای اسلامی شاهد رشد بودجه تئاتر باشیم تا بتوانیم در سایه تعامل و همکاری تمامی بخش‌ها، کارنامه خوب و درخشانی با وجود تمامی فعالیت‌های صورت در راستای خدمت‌رسانی هرچه بیشتر به خانواده شریف تئاتر از خود به یادگار بگذاریم.