قطع گاز صنایع سیمان و فولاد در فصل زمستان، تولید آنها را دچار مشکل کرده است که تاثیر آنی آن را می‌توان در قیمت محصولات این واحدها در بازار مشاهده کرد بطوریکه هنوز گاز این صنایع در خراسان رضوی بطور کامل قطع نشده، قیمت سیمان و مقاطع فولادی در بازار نسبت به ماه گذشته تا ۴۰ درصد افزایش یافته است.
از سوی دیگر صاحبان صنایع موظف هستند برای ماه‌هایی از سال که مصرف گاز در کشور افزایش می‌یابد، ذخیره سازی مناسبی از سوخت جایگزین داشته باشند که برخی از آنها از این مهم غفلت کرده و هنوز تجهیزات لازم برای تامین سوخت جایگزین ایجاد نکرده‌اند که خود عاملی برای تشدید بحران شده است.
با این حال شاید صاحبان صنایع سیمان بتوانند در فصل زمستان از سوخت مازوت به جای گاز برای تولید بهره گیرند اما این موضوع برای واحدهای فولادی ممکن نیست زیرا گاز یک عنصر اصلی برای تولید در این بخش به شمار می‌رود و به هیچ وجه قابلیت جایگزینی ندارد لذا تعطیلی این واحدها منجر به بیکاری افراد و بروز مشکلات اجتماعی می‌شود.
خراسان رضوی استانی معدن خیز از نظر سنگ آهن و سنگ آهک به عنوان مواد اولیه مورد نیاز صنایع معدنی از قبیل سیمان و فولاد است و به تبع آن واحدهای متعدد با اشتغالزایی بسیار در این دو رسته تولیدی در استان شکل گرفته‌اند لذا نمی‌توان به راحتی از مشکل تامین سوخت این واحدها گذشت.
از سوی دیگر همواره به محض افزایش مصرف در بخش خانگی و عمومی، گاز صنایع در زمستان و برق آنها در تابستان قطع می‌شود تا بخشهای دیگر در مصرف بی رویه خود دچار مشکل نشوند، به هرحال همانگونه که بخش خانگی نباید دچار تشویش خاطر از نظر مصرف انرژی شود، صنایع نیز محلی برای امرار معاش مردم هستند و نباید از آنها غفلت کرد.
در مجموع بار دیگر با آغاز فصل زمستان و پایان یافتن قرارداد بین شرکت گاز و صاحبان صنایع خراسان رضوی، بخش تولید سیمان و فولاد استان در معرض بحران تکراری هر ساله قرار گرفته که باید برای آن چاره اساسی اندیشید.
اهمیت فولاد و سیمان برای خراسان رضوی
رییس اداره صنایع معدنی سازمان صنعت، معدن و تجارت خراسان رضوی در این باره به خبرنگار ایرنا گفت: صنایع سیمان و فولاد در این استان بیشترین ارزش تولید را نسبت به سایر بخشها داشته و بالاترین اشتغال را به خود اختصاص داده‌اند، هفت واحد تولیدی سیمان و پنج واحد فولادی استان زمینه اشتغال ۱۲ هزار نفر را به صورت مستقیم ایجاد کرده‌اند.
زهرا سپهری افزود: واحدهای تولیدی سیمان تا پایان دی ماه از کلینکر (ماده اولیه برای تولید سیمان) برخوردار هستند و می‌توانند فعالیت خود را براساس میزان کلینکری که در اختیار دارند، ادامه دهند اما به محض اتمام ذخیره کلینکر، برای تولید آن نیاز به سوخت کافی پیدا می‌کنند.
وی ادامه داد: شرکت سیمان خواف، کلینکر مورد نیاز خود را از شرکت سیمان شرق تامین می‌کند و هم اینک شرکت سیمان شرق قادر به تامین کلینکر این شرکت نیست لذا واحد خواف با پایان یافتن میزان کلینکر، دیگر قادر به ادامه تولید نخواهد بود.
رییس اداره صنایع معدنی سازمان صنعت، معدن و تجارت خراسان رضوی گفت: در حال حاضر شرکت سیمان غرب از کلینکر برای تولید سیمان برخوردار است و در نهایت تا پایان دی ماه می‌تواند به تولید خود ادامه دهد.
وی افزود: شرکت سیمان زاوه نیز در حال تعمیرات است و کلینکر مورد نیاز برای تولید را تا ۲۵ روز آینده در اختیار دارد.
سپهری ادامه داد: شرکت سیمان جوین هم اعلام کرده است که ذخیره کلینکر آن برای تولید سیمان به اتمام رسیده و برای نخستین بار قادر به پرداخت حقوق کارکنان خود نیست.
دشواری تامین مازوت برای واحدهای تولید سیمان
وی گفت: قیمت تامین هر مترمکعب گاز طبیعی برای واحد تولیدی سیمان ۱۰۰ تومان و ارزش حرارتی آن با هر لیتر مازوت برابر است لذا خرید و مصرف گاز برای این واحدها توجیه اقتصادی بیشتری نسبت به مازوت دارد.
رییس اداره صنایع معدنی سازمان صنعت، معدن و تجارت خراسان رضوی افزود: شرکت سیمان شرق قادر به تامین مازوت به عنوان سوخت جایگزین در فصل زمستان است اما سایر واحدهای تولیدی سیمان با مشکلات متعدد در تامین مازوت مواجه هستند و اگر ذخیره کلینکر آنها به پایان برسد، با قطع گاز دیگر قادر به ادامه فعالیت نیستند.
وی ادامه داد: واحدهای سیمان "غرب آسیا" و بخش سیمان سفید "سیمان شرق" از تجهیزات دوگانه سوز برخوردار نیستند لذا با قطع گاز نمی‌توانند از مازوت استفاده کنند و فعالیتشان تعطیل می‌شود.
سپهری گفت: با اینکه شرکت سیمان شرق شرایط ذخیره سازی و تغییر مشعل برای استفاده از سوخت جایگزین گاز را دارد اما از مشکلاتی در تامین مازوت مورد نیاز برخوردار است.
وی افزود: واحد تولیدی سیمان هر لیتر مازوت را به قیمت ۳۰۰ تومان از شرکت پخش فرآورده‌های نفتی خریداری می‌کند و برای حمل آن به استان به ازای هر لیتر ۴۰۰ تا ۴۵۰ تومان کرایه حمل می‌دهد و در نهایت رسیدن هر لیتر مازوت به کارخانه برای آن ۷۵۰ تومان تمام می‌شود.
رییس اداره صنایع معدنی سازمان صنعت، معدن و تجارت خراسان رضوی ادامه داد: در صورتی که شرکت گاز استان مدت زمان قطع گاز صنایع را به صورت دقیق به شرکت پخش فرآورده‌های نفتی ایران اعلام کند، صاحبان صنایع سیمان می‌توانند هر لیتر مازوت را به قیمت یارانه‌ای ۳۰۰ تومان خریداری کنند، در غیر این صورت واحدهای تولیدی باید مازوت را به قیمت فوب خلیج فارس به میزان هر لیتر ۶ هزار تومان در ازای دادن سفته و چک یا ضمانت نامه بانکی تهیه کنند که این مهم یکی از مشکلات واحدهای تولید سیمان در خراسان رضوی است.
وی گفت: هم اینک واحد تولیدی سیمان شرق در خراسان رضوی روزانه ۸۰۰ هزار لیتر مازوت مصرف می‌کند در حالی که مازوتی که می‌تواند تهیه کند دستکم یک میلیون و ۸۰۰ هزار لیتر برای سه روز است که کفاف نیاز آن را نمی‌دهد.
گاز، خوراک اصلی فولاد
سپهری به تشریح وضعیت واحدهای فولادی استان پرداخت و افزود: شرکت فولاد خراسان به عنوان بزرگترین واحد فولادی استان روزانه ۱.۹ میلیون مترمکعب گاز مصرف می‌کند و گاز جزو ضروریات تولید این واحد است.
وی ادامه داد: شرکتهای فولادی باید همه محصولات خود بویژه شمش را تولید و در بورس عرضه کنند تا نیاز سایر واحدهای تولیدی کشور به شمش را برطرف نماید اما هم اینک گاز شرکت فولاد خراسان قطع شده است.
رییس اداره صنایع معدنی سازمان صنعت، معدن و تجارت خراسان رضوی گفت: شرکت فولاد سبزوار نیز ۸۰۰ مترمکعب گاز در روز نیاز دارد و باید حقوق ۸۵۰ نفر را پرداخت کند اما از ۲۲ آذر ماه تاکنون به دلیل قطع گاز به جز سه یا چهار روز نتوانسته به فعالیت خود ادامه دهد.
عضو انجمن تولیدکنندگان فولاد ایران و رییس کمیسیون معدن و صنایع معدنی اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی خراسان رضوی نیز در این باره به خبرنگار ایرنا گفت: هم اینک به دلیل بروز مشکلات در تامین سوخت صنایع، تولید ۸۰ تا ۹۰ درصد واحدهای تولید سیمان استان متوقف شده و واحدهای فولادی استان نیز با ۵۰ درصد ظرفیت تولید خود فعالیت دارند.
حسین احمدی سلیمانی افزود: شرکت گاز مدعی است که امسال به دلیل شیوع کرونا و افزایش ساعات ماندن مردم در خانه، مصرف گاز بخش خانگی نسبت به سال گذشته افزایش یافته است و نیروگاه‌ها نیز در تامین گاز با مشکل مواجهند لذا مجبور به قطع گاز صنایع فولاد و سیمان هستند.
وی ادامه داد: گاز برای صنایع فولاد به عنوان ماده اولیه و خوراک اصلی تولید به شمار می‌رود و بهایی که بابت مصرف گاز پرداخت می‌کنند به مراتب بیشتر از سایر صنایع است.
سهل انگاری صنایع در سوخت جایگزین
رییس اداره صنایع معدنی سازمان صنعت، معدن و تجارت خراسان رضوی گفت: علاوه بر مشکلات تامین سوخت زمستانی، واحدهای تولیدی در سال جاری به دلیل شیوع کرونا متحمل هزینه‌های اضافی در خصوص تامین مواد بهداشتی نیز شده‌اند و نباید این را از نظر دورداشت.
سپهری افزود: شرکت گاز زمانی که قرارداد تامین سوخت را با واحد تولیدی منعقد می‌کند، متعهد به تامین گاز آن واحد در هشت ماه از سال می‌شود و از تامین آن در چهار ماه پایانی سال به دلیل افزایش مصرف گاز خانگی خودداری می‌کند.
وی ادامه داد: عمده واحدهای تولیدی در زمان انعقاد این قرارداد آگاهانه یا غیرآگاهانه از وکیل مجرب بهره نمی‌گیرند و به یکی از بندهای مفاد این قرارداد مبنی بر اینکه واحدهای تولیدی دارای کوره باید مجهز به تجهیزات سوخت دوم باشند، آگاهی ندارند لذا نسبت به تامین آن اقدام نمی‌کنند.
رییس اداره صنایع معدنی سازمان صنعت، معدن و تجارت خراسان رضوی گفت: علاوه بر سهل انگاری واحدهای تولیدی در تامین تجهیزات برای استفاده از سوخت مایع، مصرف این نوع سوخت از سوی واحدها آلایندگی هوا را به دنبال دارد و در پایان فصل زمستان، هر واحد آلاینده باید طبق قانون یک درصد از میزان سود حاصل از فروش خود را برای جرایم آلایندگی به دولت پرداخت کند.
وی افزود: در حال حاضر واحد سیمان شرق به عنوان بزرگترین واحد تولید سیمان استان، مازوت و کلینکر در اختیار دارد و می‌تواند به فعالیت خود ادامه دهد اما هیچ یک از سایر واحدهای تولیدی سیمان در استان خرید مازوت را انجام نداده‌اند و به محض پایان یافتن ذخیره کلینکر آنها، تعطیل می‌شوند.
سپهری از مسوولان خواست زمانی که مصرف گاز در کشور کمتر است، ذخیره سازی آن برای صنایع انجام گیرد تا هم واحدهای صنعتی در زمستان در تامین گاز دچار مشکل نشوند و هم با استفاده از سوخت جایگزین موجبات آلوده تر شدن هوا را فراهم نکنند.
قرارداد هشت ماهه شرکت گاز با صنایع
مدیر بهره برداری شرکت گاز خراسان رضوی نیز در این باره به خبرنگار ایرنا گفت: با توجه به برودت هوا و تداوم هوای سرد در استان، مصرف گاز بخش خانگی به شدت افزایش یافته و این مهم موازنه بین تولید و مصرف گاز را برهم زده است.
فرشید دشتی افزود: در این شرایط اولویت شرکت گاز، پایداری تامین گاز بخشهای خانگی و عمومی است لذا در زمان افزایش مصرف، چاره‌ای جز محدود کردن مصرف گاز بخشی از صنعت بویژه واحدهای تولید فولاد و سیمان در استان باقی نمی‌ماند.
وی ادامه داد: قراردادهای واحدهای تولیدی سیمان با شرکت گاز هشت ماهه است لذا در چهار ماه باقیمانده از سال باید شرکتهای سیمان مصرف سوخت خود را از گاز به مایع تغییر دهند و این قرارداد به منزله توقف فرآیند تامین سوخت صنایع در فصل زمستان نیست بلکه صنایع می‌توانند در این چهار ماه سوخت مایع را از شرکت پخش فرآورده‌های نفتی تامین کنند.
مدیر بهره برداری شرکت گاز خراسان رضوی گفت: طبق قرارداد منعقده بین شرکت گاز و صاحبان واحدهای تولیدی، صنایع باید از مخازن ذخیره سوخت مایع برخوردار باشند و این ذخیره سازی را با هماهنگی شرکت پخش فرآورده‌های نفتی ایران انجام دهند تا در فصل زمستان در تامین سوخت مورد نیاز دچار مشکل نشوند.
وی افزود: این استان حداکثر مصرف روزانه ۶۰ میلیون مترمکعب گاز در روزهای سرد سال را تجربه کرده است، با این حال مصرف واحدهای سیمان در استان روزانه ۲ میلیون مترمکعب گاز و مصرف واحدهای فولادی استان روزانه بین سه تا ۳.۳ میلیون مترمکعب است.
دشتی ادامه داد: هم اینک همه میزان تولید پالایشگاه گاز خانگیران، همه بخشهای ذخیره سازی گاز به انضمام میزان گاز انتقالی از منابع گاز جنوب کشور به استان در خراسان رضوی مصرف می‌شود و یک مترمکعب از گاز از این استان خارج نمی‌گردد.
وی گفت: با این حال تا زمانی که پایداری تامین گاز بخش خانگی و عمومی استان دچار اختلال نشود، شرکت گاز، سوخت مورد نیاز صنایع را تامین می‌کند اما به محض اینکه پایداری در این بخشها متزلزل شود، صنایع باید سوخت مایع استفاده کنند که شرکت پخش فرآورده‌های نفتی نیز سوخت مورد نیاز را در اختیارشان قرار می‌دهد.
راه‌های نرفته در بهینه سازی مصرف سوخت
اختلاف مصرف گاز در فصول تابستان و زمستان بسیار زیاد است و برای کاهش این فاصله و جلوگیری از قطع تولید، چاره‌ای جز بهینه سازی مصرف در بخشهای مختلف خانگی، صنعتی، عمومی و نیروگاهی وجود ندارد.
مدیر بهره برداری شرکت گاز خراسان رضوی در این باره گفت: مخازن گاز امانت نسل آینده در دست ما است و باید مصرف آن را در بخشهای مختلف بهینه کرد که این مهم از طریق افزایش راندمان در بخشهای خانگی، صنعتی و نیروگاهی قابل تحقق است.
دشتی افزود: کارخانه‌ها و نیروگاه‌ها باید با به روزرسانی تجهیزات خود، راندمان تولید را افزایش داده و میزان مصرف سوخت را کاهش دهند، در بخش خانگی نیز با استفاده از تجهیزات مدرن و کاهش استفاده از وسایل گازسوز می‌توان در مصرف گاز صرفه جویی کرد.
وی ادامه داد: واحدهای تولیدی در همه نقاط دنیا با استفاده از فیلتراسیون قوی، میزان آلایندگی سوخت مایع یا حتی ذغال سنگ مورد استفاده خود را کاهش می‌دهد لذا باید نیروگاه‌ها و صاحبان صنایع سیمان فیلتراسیون را به نحوی به کار ببرند که از شدت آلایندگی سوخت آنها کاسته شود.
مدیر بهره برداری شرکت گاز خراسان رضوی گفت: هرچند موضوع فیلتراسیون فقط برای صنایع سیمان کاربردی است و از آنجا که صاحبان صنایع فولادی از گاز به عنوان خوراک اصلی تولید خود بهره می‌گیرند قادر به استفاده از سوخت جایگزین و فیلتراسیون برای آن نیستند.
وی افزود: میزان مصرف سوخت در کشور باید متناسب با میانگین جهانی شود و نباید به نحوی آن را مصرف کرد که به مرز قطع سوخت رسید که تحقق این مهم نیازمند فرهنگ سازی در بخش خانگی و افزایش راندمان تولید در بخش صنعتی و نیروگاهی است.
عضو اتاق بازرگانی خراسان رضوی نیز در این باره به خبرنگار ایرنا گفت: سه دهه است که کشور در فصل زمستان ناگزیر به محدود کردن مصرف گاز بخش صنایع می‌شود در حالی که مدام بر منابع گاز کشف شده در کشور افزوده می‌گردد و به تناسب آن میزان مصرف گاز نیز در کشور افزایش می‌یابد.
احمدی سلیمانی افزود: اکنون کشور به مرحله‌ای رسیده است که اگر اتفاق مثبتی در تحولات بین‌المللی رخ دهد و تحریمها برداشته و زمینه صادرات گاز از ایران فراهم شود، با این میزان مصرف بالا، دیگر گازی برای صادرات باقی نمی‌ماند و این یک فاجعه است.
وی ادامه داد: تا چه زمانی باید شیر گاز صنایع را بست و شاهد افزایش روز افزون مصرف گاز در بخشهای خانگی بود، چه کسی یا نهادی در این کشور متولی فرهنگ سازی در الگوی مصرف سوخت است؟
عضو اتاق بازرگانی خراسان رضوی گفت: در کشور افغانستان، هنگام افزایش مصرف برق، بخش خانگی در اولویت محدودیت قرار می‌گیرد و تلاش دولت حفظ تولید و اشتغال است اما در ایران برعکس این قضیه است و به جای فرهنگ سازی در مصرف خانگی، به سراغ بخش صنعت رفته و شیر گاز آن بسته می‌شود.
رییس کمیسیون معدن و صنایع معدنی اتاق بازرگانی خراسان رضوی افزود: افراط و تفریط در مصرف سوخت فاجعه آمیز است و باید به جای قطع انرژی، فرهنگ مصرف صحیح را ترویج داد.