عباس شاهسونی رییس گروه سلامت هوا و تغییر اقلیم وزارت بهداشت، سه شنبه ۱۶ دی در یادداشتی در روزنامه ایران می نویسد: گسترش شهرنشینی، افزایش جمعیت، رشد بخش‌های صنعتی، حمل‌ونقل و الگوهای مصرف نامناسب، نگرانی‌ها را نسبت به تشدید آلودگی هوا افزایش داده است که این آلودگی‌ها تأثیرات نامطلوبی بر سلامتی، رفاه و بهره وری جامعه دارد. آلودگی هوا یکی از عوامل خطر محیطی مهم است، جوامع از طریق کاهش سطح آلاینده‌های هوا می‌توانند بار بیماری‌های مربوط به سکته، بیماری‌های قلبی، سرطان ریه و بیماری‌های تنفسی حاد و مزمن را کاهش دهند.
در حال حاضر ۹۲ درصد از جمعیت جهان در کشورهایی زندگی می‌کنند که در آن سطح آلودگی هوا (غلظت ذرات معلق PM۲.۵) بالاتر از رهنمود سازمان جهانی بهداشت (۱۰ میکروگرم در متر مکعب) است و در کشورهای با سطح درآمد متوسط و پایین خطر بیشتری وجود دارد.
آلودگی هوا در سطح جهان، به‌عنوان چهارمین علت مرگ زودرس پس‌از فشار خون بالا، مصرف دخانیات و سوء تغذیه است و دومین علت اصلی مرگ و میر ناشی از بیماری‌های غیر واگیر پس‌از استعمال دخانیات شناخته شده است. براساس آخرین برآورد مؤسسه معتبر بار بیماری‌ها به ترتیب ۲۶ درصد از مرگ‌ها به علت سکته مغزی، ۲۰ درصد بیماری‌های ایسکمیک قلبی (IHD)، ۱۹ درصد سرطان ریه، ۲۰ درصد دیابت، ۳۰ درصد عفونت‌های تحتانی دستگاه تنفسی و ۴۰ درصد بیماری‌های مزمن انسداد ریوی منتسب به مواجهه طولانی مدت با آلودگی هوای آزاد است. در سال ۲۰۱۹ از هر ۹ مرگ، یک مورد به علت آلودگی هوا بوده است.
آلاینده‌های هوا که از مهم‌ترین نگرانی‌های بهداشت عمومی هستند شامل ذرات معلق (PM)، ازن تروپوسفریک سطح زمین (O۳)، دی اکسید نیتروژن (NO۲) و دی اکسید گوگرد (SO۲) هستند که می‌توانند بسیاری از اندام‌ها و سیستم‌ها را تحت تأثیر قرار دهند. شواهد زیادی در خصوص ارتباط بین این آلودگی‌ها و اثرات قلبی عروقی و تنفسی وجود دارد. سایر پیامدهای احتمالی سلامتی شامل اثرات متابولیکی(دیابت)، تصلب شرایین، اختلال در رشد عصبی و ریه در کودکان و حتی ارتباط با بیماری‌های تخریب عصبی است.
براساس اظهارات سازمان بهداشت جهانی، ذرات معلق PM۲.۵ یک شاخص متداول برای آلودگی هوا و بیشتر از سایر آلاینده‌ها بر سلامتی افراد تأثیر می‌گذارد. منبع اصلی ذرات معلق هوا وسایل نقلیه جاده‌ای، صنایع و کارخانه ها است.
براساس آخرین برآورد مؤسسه معتبر بار بیماری‌ها مواجهه طولانی مدت با ذرات معلق PM۲.۵ در کشور ایران سالانه باعث ۴۱۷۰۰ مرگ زودرس می‌شود و تعداد مرگ منتسب به ذرات معلق PM۲.۵ به ازای هر ۱۰۰ هزار نفر جمعیت ۶۳.۱ نفر است. بر طبق این گزارش میانگین غلظت ذرات معلق PM۲.۵ در کشور ایران بیش از ۸/۳ برابر رهنمود سازمان جهانی بهداشت است.
مطابق با آخرین گزارش بانک جهانی در سال ۲۰۱۸، براساس داده‌های غلظت ذرات معلق شهر تهران، هزینه‌های سلامت (مرگ و بیماری) آلاینده ذرات معلق (PM۲.۵) در شهر تهران سالانه، ۶/۲ میلیارد دلار است. مطابق این گزارش در صورتی که غلظت ذرات معلق ذرات معلق (PM۲.۵) در شهر تهران از ۳۵ میکروگرم در متر مکعب به ۱۰ میکروگرم در متر مکعب (رهنمود سازمان بهداشت جهانی) کاهش یابد سالانه هزینه‌های سلامت (مرگ و بیماری) ناشی از آلاینده ذرات معلق به میزان ۶/۱ میلیارد دلار کاهش می‌یابد. کیفیت پایین هوا یک عامل خطر مهم برای بیماری‌های حاد و مزمن تنفسی و قلبی عروقی است. افرادی که بیماری‌های زمینه‌ای دارند و در مناطق با هوای آلوده زندگی می‌کنند، بیشتر در معرض خطر ابتلا به بیماری شدید عفونت کووید۱۹ قرار دارند.
بر اساس مطالعات و شواهدی علمی، آلودگی هوا عامل اصلی تعیین کننده افزایش بیماری‌هایی مانند آنفلوانزا و کووید۱۹ است، زیرا افزایش آلودگی هوا می‌تواند آسیب‌پذیری دستگاه تنفسی افراد را افزایش دهد و همین‌طور باعث تشدید دیابت و بیماری‌های تنفسی شود که با نرخ بالاتر مرگ و میر ناشی از کووید۱۹ همراه است. به‌همین دلیل اتحادیه بهداشت عمومی اروپا هشدار داده است افرادی که در شهرهای آلوده زندگی می‌کنند بیشتر در معرض خطر کووید۱۹ قرار دارند.
همانطور که اشاره شد در حال حاضر به‌دلیل تغییر فصل و افزایش آلاینده‌های هوا بخصوص در کلانشهرها و شهرهای صنعتی با دو مشکل آلودگی هوا و اپیدمی کووید۱۹ مواجه هستیم و میزان مراجعات افراد به مراکز درمانی هم به‌دلیل آلودگی هوا و تشدید مشکلات تنفسی و قلبی و عروقی و هم کووید۱۹ افزایش می‌یابد.
بنابراین، آلودگی هوا یک عامل اثرگذار بر ابتلا و مرگ ناشی از کووید۱۹ است. نتایج مطالعات نشان می‌دهد که بین آلودگی هوا و عفونت کووید۱۹ رابطه آماری معنی‌داری وجود دارد. مواجهه کوتاه مدت با غلظت‌های بالاتر PM۲.۵، PM۱۰، CO، NO۲ و O۳ با افزایش خطر ابتلا و مرگ به علت کووید۱۹ همراه است.