ماندگاری ممتد چند روزه هوای آلوده در کلانشهر مشهد که پاییزی ناپاک را از لحاظ هوای تنفسی برای شهروندان مشهدی رقم زد، با سردی هوا و بروز پدیده وارونگی دما یا "اینورژن" تشدید شده و تنگنای شدید در تامین گاز به عنوان سوخت نیروگاهها برق که مازوت را جایگزین اجباری آن کرده سبب شکل‌گیری یک سیکل معیوب و بحران‌ساز در ارتباط با محیط زیست شهری شده است.
مسوول مرکز پایش آلاینده‌های محیط زیست مشهد به خبرنگار گفت: در حالی تنفس شش روز ممتد هوای آلوده در این کلانشهر وضعیت را به مرز هشدار رساند که بکارگیری سوخت فسیلی آلاینده مازوت به جای سوخت پاک گاز در نیروگاههای برق، سهم قابل توجهی در ایجاد این وضعیت زیست محیطی نامطلوب دارد.
رضا اسماعیلی افزود: بر اساس محاسبات ارائه شده در "سیاهه وضعیت هوای کلانشهر مشهد" سهم نیروگاهها در آلایندگی هوا تا ۲۰ درصد و بطور مشخص سهم نیروگاههای توس، مشهد، فردوسی و شریعتی در تولید آلاینده‌های جوی ۲۶ درصد است.
وی ادامه داد: مصرف گاز طبیعی به عنوان سوخت در نیروگاههای برق، زمستان هر سال با محدودیت مواجه می‌شود بطوری که آنها ناگزیر به استفاده از سوخت مایع و برخی مواقع مازوت هستند لذا سهم این بخش در آلودگی هوا به میزان قابل توجهی افزایش می‌یابد.
مسوول مرکز پایش آلاینده‌های محیط زیست مشهد گفت: این در حالی است که شرایط اقلیمی و محیطی در زمستان باعث پدیده وارونگی دما نیز می‌شود که مانعی برای تخلیه طبیعی آلاینده‌ها از فضای تنفسی شهروندان مشهدی و باعث افزایش غلظت آلودگی هوا تا سطح هشدار است.
وی در خصوص نوع سوخت مصرفی نیروگاههای مشهد در شرایط محدودیت دریافت گاز اظهار بی‌اطلاعی و بیان کرد: اطلاعاتی از سوخت کنونی مصرفی این واحدها در دست نیست و مسوولان نیروگاهها هم از ارائه آمار و اطلاعات در این مورد امتناع دارند.
هشدار گازی به نیروگاهها، لزوم صرفه‌جویی در مصرف برق
شرکت توزیع نیروی برق مشهد در پی افزایش آلودگی هوای این کلانشهر، به شهروندان در خصوص افزایش مصرف برق، لزوم صرفه‌جویی و محدودیت تامین سوخت گاز برای نیروگاهها هشدار داده است.
سخنگوی شرکت توزیع نیروی برق مشهد به خبرنگار گفت: با توجه به اینکه سرمای هوا در کل کشور استقرار و مصرف گاز افزایش یافته، تامین سوخت گاز برای نیروگاههای برق با محدودیت مواجه شده است.
علیرضا کاشی افزود: به جهت اینکه مشکلی در تامین برق مشترکان گاز در کل کشور از جمله مشهد بوجود نیاید و تامین سوخت برای نیروگاهها نیز دچار مشکل نشود "موضوع مدیریت مصرف برق" از سوی وزارت نیرو به کل شرکتهای توزیع نیرو در سراسر کشور ابلاغ شده است.
وی ادامه داد: به همین منظور از ابتدای دی ماه جاری پنج هزار لامپ روشنایی خیابانی در بلوارهای اصلی و خیابانهای سح کلانشهر مشهد به صورت یک در میان خاموش شده و از این محل تاکنون ۱۷ مگاوات ساعت صرفه‌جویی در مصرف برق صورت گرفته است.
سخنگوی شرکت توزیع نیروی برق مشهد گفت: با توجه به تداوم سرمای هوا و افزایش مصرف گاز خانگی، از شهرداری مشهد، مدیریت بوستانها، استانداری خراسان رضوی، دستگاههای اجرایی و حتی سازمان آتش‌نشانی خواسته شده تا در "مدیریت مصرف برق" شرکت توزیع نیرو را همراهی کنند.
وی افزود: هم‌اینک مدیریت مصرف برق در حال اعمال بر صنایع و مراکز غیرحساس در مشهد است و با هماهنگی صورت گرفته این بخشها مصرف برق خود را در ساعاتی از روز کاهش می‌دهند.
کاشی ادامه داد: خط قرمز شرکت توزیع نیروی برق مشهد "مدیریت بار در بخش خانگی" است لذا تلاش می‌شود این بخش از مشترکان دچار مشکل در دریافت برق نشود اما اگر مصرف گاز به همین منوال پیش رود، مدیریت مصرف در بخش خانگی نیز اعمال خواهد شد.
وی گفت: فعلا هیچ مشکلی در تامین برق برای کلانشهر مشهد وجود ندارد اما تامین گاز برای سوخا نیروگاهها در کل کشور دچار مشکل شده و هرقدر مصرف گاز و برق بیشتر مدیریت شده و در این بخشها صرفه‌جویی صورت گیرد، خاموشیها کمتر و آلایندگی هوای ناشی از مصف سوخت مازوت در نیروگاهها نیز کاهش می‌یابد.
کارکرد پایین نیروگاهها، عامل آلودگی هوا
"بهینه‌سازی مصرف گاز" به ویژه در بخش خانگی هنوز در کشور ما به حد لازم رواج نیافته و همچنین زیرساختهای آن بگونه‌ای سامان نیافته تا این مهم در سطح همگانی اجرایی شود و به روشی برای جلوگیری از بروز مشکلات شود. آنچنانکه دوباره با شروع فصل زمستان از یک سو مصرف گاز در بخش خانگی افزایش یافته و از سوی دیگر ساختار تجهیزات نیروگاهی به نحوی نیست که با مصرف سوخت مایع آلودگی کمتری ایجاد کند.
مدیر بهره‌برداری شرکت گاز خراسان رضوی به خبرنگار ایرنا گفت: با توجه به برودت هوا و تداوم هوای سرد در این استان مصرف گاز بخش خانگی به شدت افزایش یافته و این مهم موازنه بین تولید و مصرف گاز را برهم زده است.
فرشید دشتی افزود: خراسان رضوی امسال حداکثر مصرف روزانه ۶۰ میلیون مترمکعب گاز در روزهای سرد را تجربه کرده و اگر حجم مصرف گاز به همین منوال ادامه یابد در نهایت به نقطه‌ای خواهد رسید که چاره‌ای جز قطع گاز باقی نماند.
وی ادامه داد: اینکه میزان تولید گاز در کشور دائما افزایش یابد و به همان نسبت میزان مصرف نیز بیشتر شود امری منطقی نیست لذا باید تدبیری اندیشیده شود که بازده یا کارکرد تجهیزات مصرف سوخت در بخشهای خانگی و اداری، نیروگاهی و صنعتی افزایش یابد.
مدیر بهره‌برداری شرکت گاز خراسان رضوی گفت: با تبدیل نیروگاههای گازی به "سیکل ترکیبی" می‌توان کارکرد آنها را تا ۱.۵ برابر فعلی افزایش داد و مصرف گازشان را کم کرد.
وی افزود: هم‌اینک کارکرد نیروگاههای برق در خراسان رضوی ۳۰ درصد است در حالی که می‌توان کارکرد آنها را تا ۴۵ درصد افزایش و از این طریق مصرف سوخت را تا حد زیادی کاهش داد.
دشتی ادامه داد: باید بهینه‌سازی مصرف در بخشهای خانگی، صنعتی و نیروگاهی با نوسازی تجهیزات و افزایش کارکرد آنها اعمال شود.
کارکرد نیروگاههای برق مشهد
یک منبع آگاه در حوزه مدیریت برق خراسان به خبرنگار ایرنا از مصرف مازوت در نیروگاه توس مشهد خبر داد و گفت: این کلاشهر چهار نیروگاه شامل مشهد، فردوسی، شریعتی و توس را در اختیار دارد که قدیمی‌ترین آنها نیروگاه مشهد ساخت دهه ۱۳۵۰ است.
وی که خواست نامش ذکر نشود افزود: میانگین کارکرد نیروگاههای برق در استانهای سه‌گانه خراسان ظرف ۹ ماهه امسال ۳۸.۶ درصد بود که در مقایسه با مدت مشابه پارسال به میزان ۲.۱ درصد افزایش یافته است.
این منبع آگاه ادامه داد: هم‌اینک کارکرد نیروگاههای برق در مشهد از جمله نیروگاه توس ۳۴ درصد، بخش سیکل ترکیبی نیروگاه شریعتی ۳۹ درصد، بخش بخار نیروگاه مشهد ۳۳ درصد و بخش گازی نیروگاه مشهد ۲۹ درصد است.
وی گفت: کارکرد نیروگاه فردوسی مشهد که جزو نیروگاههای جدید است در صورتی که بخش سیکل ترکیبی آن بطور طور کامل بهره‌برداری شود به بالای ۴۰ درصد می‌رسد.
این منبع آگاه افزود: به همان نسبت که پالایشگاهها قدیمی هستند تعدادی از نیروگاههای برق نیز در سالها دور ساخته شده لذا نیازمند بازسازی هستند. هم‌اینک شرکت برق خراسان برای بازسازی نیروگاه مشهد وارد عمل شده و به دنبال سرمایه‌گذاری است که ۲۷۰ میلیون یورو برای آن هزینه کند.
وی ادامه داد: زمانی که کارکرد نیروگاههای برق کاهش یابد آلوده‌سازی هوا نیز از سوی آنها رو به فزونی می‌رود و زمانی که این نیروگاهها از سوخت مازوت یا گازوییل به جای گاز استفاده می‌کنند، علاوه بر تشدید آلایندگی، هزینه تعمیراتشان نیز بین ۳۰ تا ۵۰ درصد افزایش می‌یابد.
منبع آگاه در شرکت برق خراسان گفت: برای افزایش کارکرد نیروگاههای برق و کاهش آلایندگی آنها باید همه نیروگاهها تبدیل به سیکل ترکیبی شوند اما این اقدام نیازمند هزینه‌ای زیاد است.
وی افزود: شرکت گاز در حالی برای تامین گاز نیروگاهها با آنها قرارداد هشت ماهه منعقد می‌کند که نیروگاهها گزینه دیگری برای تامین سوخت خود در زمستان ندارند و در واقع چاره‌ای جز امضای این قرارداد برایشان باقی نمی‌ماند.
بر اساس آنچه مسوولان در دستگاههای ذیربط می‌گویند اصلاح وضعیت موجود علاوه بر بازسازی نیروگاههای برق، نیازمند فرهنگ‌سازی در بین مردم و یافتن روشهایی برای مدیریت مصرف است. در غیر این صورت آلودگی هوا ناشی از سوخت مازوت در نیروگاههای برق همچنان محیط زیست را تهدیدکرده و و کاهش تولید برق نیز چرخه کار را در جامعه مختل می‌کند.