شیوع ویروس کرونا و تلاش برای درمان بیماری نوپدید کووید۱۹ را می‌توان فصل جدیدی در تاریخ تولید واکسن در جهان محسوب کرد.
تاریخچه واکسن‌سازی در جهان طولانی است. واکسن محصول و فرآورده‌ای است که برای پیشگیری از ابتلا به یک بیماری به انسان داده می‌شود و می‌تواند بدن فرد را نسبت به یک ویروس یا باکتری خاص، مقاوم کند. اگرچه پیشینه واکسن‌های اولیه به صدها سال پیش باز می‌گردد، اما «ادوارد جنر» پزشک انگلیسی به عنوان پدر ایمنی‌شناسی جهان شناخته می‌شود.
جنر برای اولین بار توانست واکسن آبله را تولید و با موفقیت آزمایش کند. واکسن آبله سال‌های بعد باعث شد تا بیماری آبله برای همیشه از جهان ریشه‌کن شود.
پس از واکسن آبله، تولید واکسن در جهان گسترش یافت و بسیاری از بیماری‌های خطرناک جهان همچون آبله، فلج اطفال، مالاریا، وبا، طاعون، سرخک، کزاز و مانند آن که هر ساله جان ده‌ها هزار نفر را می‌گرفتند، با تولید و توزیع واکسن‌های مناسب، از میان رفتند و امروزه در اغلب نقاط جهان، دیگر اثری از این بیماری‌ها به چشم نمی‌خورد.
تولید واکسن نیازمند طی مراحلی طولانی است و هزینه‌های فراوانی را می‌طلبد. به همین دلیل بسیاری از تولیدکنندگان دارو در سراسر جهان ترجیح می‌دادند به جای کار روی تولید یک واکسن دارویی، به سراغ تولید داروهایی بروند که سودآوری بیشتری دارند و ظرف مدت کوتاهی قابل عرضه به بازار هستند.
به‌طور معمول از زمان تولید تا کسب مجوز و توزیع واکسن، ده سال زمان نیاز است. اما شیوع ویروس کرونا در جهان روندها را تغییر داد. از یک سو گستردگی و شدت ویروس کرونا باعث سرازیر شدن سرمایه‌های بی‌انتها و چشمگیر به صنعت دارویی شد. کشورها با پیش خرید واکسن‌های احتمالی و حمایت مالی گسترده از پروژه‌های واکسن سازی در سراسر جهان، باعث تسریع در روند توسعه و آزمایش واکسن‌ها شدند.
از سوی دیگر مقامات بهداشتی کشورهای مختلف با تغییر در پروتکل‌های تایید واکسن، مدت زمان تایید نهایی یک واکسن را از زمان تولید به حداقل رساندند و فرایندی که تا پیش از این به حدود ده سال زمان نیاز داشت، ظرف یک سال و با مجوزهای اضطراری ممکن شد.
اکنون ده‌ها کشور جهان در حال تلاش برای تولید واکسن‌های مقابله با ویروس کرونا هستند. از این میان واکسن‌های «فایزر-بایون‌تک» (آمریکا-آلمان)، «مدرنا» (آمریکا)، «آسترازنکا/آکسفورد» (انگلیس)، «اسپوتنیک» (روسیه) و «سینوفارم» (چین) هم اکنون به مرحله تایید و تزریق در سطح جهانی رسیده‌اند و ده‌ها واکسن دیگر از جمله چند واکسن ایرانی نیز مراحل دریافت مجوزها و تاییدیه‌های خود را طی می‌کنند.
اما از همان ابتدای تولید واکسن در جهان، بسیاری به واکسن به چشم تردید نگاه می‌کردند. انتشار تئوری‌های توطئه درباره واکسن‌ها در سرتاسر جهان، به عنوان عامل اصلی مقاومت در برابر استفاده از واکسن، باعث شده است تا مقابله با برخی بیماری‌ها در جهان دشوار شود. در اغلب این تئوری‌های توطئه، فرضیه اصلی آن است که واکسن عاملی برای بروز بیماری، مرگ زودهنگام، امکان کنترل افراد از راه دور یا زوال عقل خواهد شد. طبیعی است که هیچکدام از این فرضیه‌ها حقیقت ندارند، اما غیرواقعی بودن این فرضیات مانعی برای انتشار شایعات بی‌پایه و اساس نیست.
شیوع ویروس کرونا و تلاش برای تولید واکسن نیز مصون از شایعات نبوده است. در حالی که در ابتدای شیوع این ویروس سخن از آن می‌رفت که توطئه‌ای در جهان شکل گرفته است تا با شیوع یک ویروس جدید، عده‌ای کنترل جهان را به دست بگیرند یا به تضعیف اقتصاد کشورهای رقیب دست بزنند، به زودی مشخص شد که تمامی جهان کم یا زیاد، قربانی این همه‌گیری مخرب شده‌اند و هیچکس از اثرات ویران‌کننده این ویروس، نمی‌تواند مصون بماند. عده‌ای نیز به صورت کلی منکر شیوع یک ویروس جدید در جهان بودند و آن را تنها یک نمایش تبلیغاتی از سوی پزشکان و شرکت‌های داروسازی تلقی می‌کردند. جالب آنجا است که برخی از سیاستمداران جهان در همان زمان به گسترش بیش از پیش این تئوری‌های توطئه دامن زدند و باعث بروز بی‌اعتمادی در میان شهروندان خود شدند.
اکنون و در دوره‌ای که برخی شرکت‌ها پس از آزمایش‌ها و سرمایه‌گذاری‌های فراوان به نتایج قابل اتکایی برای تولید واکسن دست‌یافته‌اند، تئوری‌های توطئه نیز همچنان در حال انتشارند. یکی از مشهورترین این تئوری‌های توطئه که در کشورهای توسعه یافته بیش از هر جای دیگری بازنشر شده است، ادعا می‌شود «بیل گیتس» از موسسان شرکت «مایکروسافت» و میلیاردر آمریکایی قصد دارد تا یک «ریز پردازشگر» را از طریق واکسن به افراد تزریق کند! این تئوری توطئه که حتی در فرض نیز خنده‌دار به نظر می‌رسد، هواداران پروپاقرصی دارد و عده‌ای نیز اعتراضاتی را علیه گیتس صورت داده‌اند. این در حالی است که واکسن‌هایی که امروز در جهان در حال تزریق هستند، متعلق به کشورهای مختلف و تولیدکنندگانی متفاوت هستند و بطور قطع امکان وقوع چنین فرضی محال است.
در ایران نیز شایعات و فرضیه‌های توطئه درباره واکسن کرونا از گوشه و کنار جامعه شنیده می‌شود. اگرچه می‌توان درباره میزان موثر بودن واکسن تولیدی در هر کشوری، تردید داشت و تنها گذشت زمان و آزمایش‌های متنوع می‌توانند موثر بودن یک واکسن را تشخیص دهند، اما تئوری‌های توطئه در ایران نیز با قوت در حال انتشار است. در این میان متاسفانه عده‌ای با ایجاد تقابل میان طب سنتی ایرانی و اسلامی و پزشکی مدرن، ضمن مانع‌تراشی در برابر تولید واکسن داخلی یا استفاده از واکسن خارجی، در حال اشاعه دادن تئوری‌های توطئه‌ای هستند که حاصلی جز ایجاد گمراهی در افکار عمومی و بی‌اعتمادی در میان عموم جامعه ندارد.
این بی‌اعتمادی برای سلامت عمومی جامعه بسیار مخرب است و نتیجه آن، از دست رفتن صدها جان دیگر به دلیل ابتلاء به ویروس کرونا خواهد بود. نکته دیگر آن است که مخالفان استفاده از واکسن برای درمان بیماری کرونا، تاکنون شواهدی برای مخالفت‌های خود ارائه نکرده‌اند و تنها با تکیه بر برخی خرافات یا اظهارنظرهای غیرعلمی و خلاف واقع، تلاش دارند تا با استفاده از واکسن برای درمان این بیماری، مخالفت کنند.
منتقدان استفاده از واکسن برای مقابله با ویروس کرونا، باید بدانند که هیچ نظام بهداشتی در هیچ کشوری حاضر نیست جان شهروندان خود را با استفاده از واکسن‌های تایید نشده به خطر بیاندازد. در نتیجه نظام‌های بهداشتی پس از آزمایش عمومی گسترده واکسن‌ها تصمیم به استفاده از آن‌ها برای شهروندان خود می‌گیرند. در نتیجه منتقدان استفاده از واکسن، باید به نظام بهداشتی کشور اعتماد کنند و بدانند که نمی‌توان تنها با تکیه بر برخی انگاره های طبی، به جنگ ویروسی رفت که جهان را گرفتار خود کرده است.