در ادامه گزارش ۲۱ دی ۱۳۹۹ روزنامه جهان صنعت، آمده است: در این رابطه معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری برای نخستین‌بار مستندی با عنوان «مستند زمین‌شناسی هرمز، جزیره رنگ‌ها» آماده کرد و آن را به نمایش گذاشت.
در بحث جذب توریسم و به نمایش گذاشتن توانمندی معدنی کشور این سوال مطرح است که تا چه حد توانسته‌ایم از این فرصت بهره ببریم. به باور کارشناسان با توجه به اینکه ذخایر زیادی در کشور وجود دارد اما نتوانسته‌ایم از آنها بهره کافی ببریم و آن‌طور که باید، توانمندی‌ها را نشان دهیم. درباره این مهم دلایلی از جمله دسترسی گسترده و تعداد بالای معادن ذکر شده که باعث شده صیانت از مواد معدنی کمرنگ و گاهی فراموش شود.
از آنجا که صیانت از مواد معدنی آن‌طور که باید در کشور مورد توجه قرار نگرفته است، سراغ دلایل این موضوع رفتیم. به باور کارشناسان هر چند ایران منطقه‌ای توانمند از نظر ذخایر معدنی است اما به دلیل نبود بودجه کافی، ضعف نظارت‌ها و از طرفی نمایش کمرنگ این توانمندی‌ها نتوانسته‌ایم آن‌طور که باید پیش برویم.
توسعه اقتصادی با کمک جاذبه‌های معدن
تقی نبئی رییس سازمان نظام مهندسی معدن با اشاره به اینکه برای توسعه اقتصادی کشور می‌توان از جاذبه‌های زمین‌شناسی بخش معدن بهره برد به «جهان صنعت» گفت: می‌توان در قالب ژئوتوریسم و ایجاد تورهای داخلی و خارجی برای بازدید از معدن اقدام کرد تا دست به رونق اقتصادی آن منطقه و کشور زد. او تصریح کرد: توریسم صنعتی و معدنی علاقه‌مندان خاص خود را دارد که باید در جذب آنها کوشا بود.
او با اشاره به اینکه ایران جزو کشورهای پهناور منطقه خاورمیانه است که ذخایر ارزشمند معدنی دارد، خاطرنشان کرد: با توجه به اینکه ذخایر معدنی زیادی در کشور وجود دارد اما نتوانسته‌ایم از آنها بهره کافی را ببریم. او تاکید کرد: در واقع دسترسی زیاد به مواد معدنی باعث شده صیانت از مواد معدنی کمرنگ شود.
رییس سازمان نظام مهندسی معدن با اشاره به اینکه بر اساس قانون، صیانت از مواد معدنی بر عهده تشکل‌ها و نهادهای دولتی است، تصریح کرد: بخشی از این وظیفه توسط وزارت صمت انجام می‌شود و بخش دیگر نیز در حوزه خدماتی است که اعضای نظام مهندسی معدن باید آن را انجام دهند. در کل دستورالعمل‌ها و مقرراتی تصویب شده تا از مواد معدنی به نحو مطلوبی بهره‌برداری شود. او تاکید کرد: کشور ما بخش قابل توجهی از مواد معدنی را دراختیار دارد که برای تامین نیاز داخلی و خارجی باید برای آن برنامه‌ریزی لازم شود.
خلأ صیانت از مواد معدنی
نبئی با تعریف صیانت از مواد معدنی تصریح کرد: بهره‌برداری از ذخایر معدنی، ضوابط و مقررات باید به نحوی باشد که کمترین آسیب به ذخیره معدنی و بیشترین بهره از آن عاید کشور شود.
رییس سازمان نظام مهندسی معدن با اشاره به اینکه یکی از وظایف وزارت صمت صیانت از مواد معدنی است، تصریح کرد: این مهم آن‌طور که باید مورد توجه قرار نگرفته است و در شرایط حاضر نظارت‌ها حداقلی است. البته وزارتخانه هم مدعی نیست که وظیفه خود را به صورت کامل انجام داده چراکه با توجه به پراکندگی معادن، گستردگی کشور و کمبود نیروی انسانی در عمل نظارت کاملی در این حوزه انجام نشده است.
نبئی با اشاره به تغییر قوانین خاطرنشان کرد: از نظر قانونی این امکان برای وزارتخانه وجود نداشت که نظارت کاملی بر این موضوع داشته باشد اما از سال ۹۰ قانون معادن مورد بازنگری قرار گرفت و سال ۹۲ نیز آیین‌نامه اجرایی به نگارش درآمد تا حق قانونی برای نظارت وزارتخانه بر فعالیت معدنی تعریف شود. در حال حاضر وزارتخانه چند سالی است که به موضوع نظارت بر فعالیت معدنی ورود کرده و بخشی از این وظیفه را نیز به سازمان نظام مهندسی معدن واگذار کرده است.
نظارت نیازمند بودجه کافی
رییس سازمان نظام مهندسی معدن در پاسخ به این سوال که برای رسیدن به نظارت حداکثری چه پیشنهادی دارید، گفت: گسترش نظارت بر بخش معدن به بودجه کافی نیاز دارد. اخیرا در جلسه شورای عالی معادن پیشنهاد شد که باید بودجه کافی در اختیار وزارتخانه قرار گیرد تا این نهاد بتواند نظارت کافی برای تمام فعالیت‌های معدنی کشور اعمال کند. با داشتن بودجه کافی، سازمان نظام مهندسی معدن ناظران خود را با مشخص بودن تکالیف به مناطق معدنی مختلف کشور اعزام خواهد کرد. او با اشاره به اینکه سازمان نظام مهندسی معدن از پس این کار برمی‌آید، تاکید کرد: با توجه به پراکندگی کشور و تعداد زیاد اعضای ناظر بنابراین مشکلی در محدودیت نفرات پیش نخواهد آمد.
نبئی در پاسخ به این سوال که دولت با کمبود بودجه روبه‌رو است و توان تامین مالی در این خصوص را ندارد، گفت: در واقع توسعه بخش معدن به سیاستگذاری و نظارت کافی نیاز دارد و باید برای آن هزینه کرد. با این مهم در آینده شاهد خواهیم بود که درآمد حقوق دولتی نیز بیشتر می‌شود.
نبئی با بیان اینکه صادرات مواد خام امروز به مراتب کمتر از گذشته شده به دلایل این مهم اشاره و تصریح کرد: درگذشته زنجیره دوم استخراج از معدن را به طور کامل نداشتیم و نمی‌توانستیم دست به فرآوری بزنیم. ذخایر معدنی هم آنقدر زیاد بود که معدنکار دست به تولید مازاد زده و آن را به صورت خام صادر می‌کرده است. در حال حاضر نگرش دولت به این صورت است که کمتر به خام‌فروشی توجه شود. مواد خام باید تبدیل به حلقه‌های بعدی زنجیره تولید شده و در نهایت محصول نهایی را صادر کنیم. او تاکید کرد: ناگفته نماند که دوری از خام فروشی نیز نیازمند برنامه‌ریزی، نظارت، سرمایه‌گذاری و پیگیری‌های لازم است.
برداشت غیرمجاز از کوه دماوند
رییس سازمان نظام مهندسی معدن درباره این سوال که چرا برداشت‌های غیرمجازی را از کوه دماوند شاهد هستیم، گفت: این مهم مراجع خاص خود را دارد. در بخش برداشت مواد معدنی کوه دماوند، وزارت صمت مسوول است و موارد محیط‌زیستی به منابع طبیعی و جنگلداری بازمی‌گردد. به هر حال دماوند یک اثر ملی است که باید حرایم آن تعیین و محدودیت‌هایی اعمال شود تا برداشت غیرقانونی از مواد معدنی آن صورت نگیرد. همچنین باید محدودیت‌هایی گذاشته شود تا اگر کسی از حریم معدن این منطقه تجاوز کند با او برخورد شود. او تاکید کرد: عمده مشکل بخش معدن بحث ضعف نظارت است که باید در تقویت آن کوشید.
تلفیق ژئوتوریسم و مستندسازی
رییس سازمان نظام مهندسی معدن با اشاره به اهمیت تلفیق ژئوتوریسم و تهیه مستندسازی در زمینه خاک و معدن در کشور گفت: انواع پدیده‌های زمین‌شناسی از آتشفشان و زلزله گرفته تا نفت و معدن می‌تواند جزو موارد مهم در به تصویر کشیدن جاذبه‌های زمین شناسی و معدنی کشور باشد که خوشبختانه معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری در این زمینه کوشا بوده است. او درباره مستند هرمز که توسط معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری تهیه شده است، گفت: جای چنین محصولات و مستنداتی در صنعت ژئوتوریسم کشور خالی بود و این کار فتح‌بابی شد برای ساختن چنین مستنداتی از ذخایر ارزشمند و معرفی پدیده‌های شگفت‌انگیز کشور به مردم ایران و جهان.
نبئی ادامه داد: باید به جزیره هرمز و پدیده‌های زمین‌شناسی و معدنی آن نگاهی اقتصادی داشته باشیم تا با کمک آن بتوانیم این جزایر را در اقتصاد کشور تاثیرگذار کنیم. این کار در صورتی اتفاق می‌افتد که سرمایه‌گذاری درستی در این حوزه صورت گیرد. وی افزود: ما در سازمان نظام مهندسی معدن به جزیره هرمز نگاهی از منظر معدن داریم. به این معنی که در تلاشیم تا ظرفیت این جزیره در تولید نمک، گچ و اورانیوم را کشف و معرفی کنیم.
رییس سازمان نظام مهندسی معدن همچنین بیان کرد: کشورهای زیادی هستند که به سرمایه‌گذاری و مطالعه روی خاک ایران علاقه دارند. باید تمهیداتی فراهم کرد که این افراد علاقه‌مند بتوانند برای مطالعه بر روی خاک ایران به مناطقی که مدنظرشان است سفر کنند.
وی با اشاره به اینکه خاک ایران جزو میراث ارزشمند کشور است، گفت: باید برای حفظ و معرفی این ارزش به دنیا هزینه کنیم. این هزینه‌ها به نوعی سرمایه‌گذاری‌هایی برای آینده کشور هستند.
خلایی قانونی برای صیانت از خاک ایران
علیرضا شهیدی، معاون وزیر صمت نیز در این خصوص تصریح کرد: تهیه مستند در بخش معدن و خاک کشور کاری ارزشمند برای کشور است. ایران بهشت زمین‌شناسان دنیاست و باید از این فرصت استفاده کرد.
رییس سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی افزود: با تلاش این سازمان، اطلس ژئوتوریسم کشور تهیه شده است. این اطلس عکس‌های بی‌نظیر و منحصربه‌فردی از پدیده‌های ناشناخته زمین‌شناسی و معدنی کشور به تصویر کشیده است.
شهیدی تصریح کرد: این سازمان آماده همکاری برای ادامه این روند و تهیه مستندات بیشتر از دیگر جزایر و مناطق دارای پتانسیل بالاست و برای این کار از تمامی ابزارها و امکانات موجود خود بهره می‌گیرد.
معاون وزیر صمت با اشاره به ایجاد ژئوپارک در مناطق مختلف کشور، گفت: تاکنون ۳۰ منطقه را برای این کار مشخص کرده‌ایم و تلاش می‌کنیم این پارک‌ها به زودی در کشور ایجاد شوند.
رییس سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور با انتقاد از ضعف قانون برای حفاظت از پدیده‌های زمین‌شناسی در کشور، گفت: باید همه برای صیانت از این دارایی‌های طبیعی قدم برداریم و تلاش کنیم.
لزوم ارائه مستندات علمی به سفارتخانه‌ها
در این زمینه همچنین محمدرضا صبوری مدیرکل معاونت دیپلماسی وزارت امور خارجه گفت: مستند هرمز از نظر علمی و توریستی ارزش بالایی دارد و باید تلاش شود ساخت چنین مستنداتی باز هم تکرار شود.
وی افزود: ما در وزارت امور خارجه به دنبال معرفی جاذبه‌های توریستی و معدنی کشور به دنیا هستیم اطلاعات در مورد جاذبه‌های ارزشمندی که سفارتخانه‌ها تشنه دریافت آن هستند. صبوری همچنین بیان کرد: این کار به درآمدزایی برای کشور کمک می‌کند. به این ترتیب باید با نزدیک شدن به چنین اقداماتی از اقتصاد نفتی فاصله گرفت و ذخایر طبیعی کشور را به دنیا معرفی کرد.
کامبیز مهدیزاده مدیر طرح توسعه نوآوری‌ها و فناوری‌های حوزه زمین‌شناسی، معدن و صنایع معدنی معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری نیز چندی پیش در آیین رونمایی از مستند «رخساره زمین: هرمز، جزیره رنگ‌ها» گفت: پیرو منویات مقام معظم رهبری پیرامون توجه به جزایر بالاخص جزیره هرمز، ما در طرح توسعه نوآوری‌ها و فناوری‌های حوزه زمین‌شناسی، معدن و صنایع معدنی یکی از ماموریت‌های خود را تمرکز بر این موضوع قرار دادیم. این در حالی است که این مستند با هدف معرفی میراث زمین شناختی ایران، توسعه ژئوتوریسم، زمین‌گردشگری، فاصله گرفتن از خام‌فروشی و در پی آن ایجاد اشتغال پایدار در جزیره هرمز تولید شده است.