عصر دیروز چهارشنبه ۲۴ دی ماه، درست یک هفته پس از شورش ۱۷ دی‌ماه هواداران رییس جمهوری آمریکا و یورش آنها به کنگره این کشور، بار دیگر ترامپ با اقدام جمعی از نمایندگان کنگره علیه خود مواجه شد. مجلس نمایندگان با ۲۳۲ رای موافق و ۱۹۷ رای مخالف، طرح استیضاح وی را تصویب کرد. موضوع مهمتر اینکه ۱۰ نماینده جمهوریخواه هم به این طرح رای موافق دادند. این دومین بار است که ترامپ در دوران ریاست جمهوری استیضاح می شود؛ رخدادی که در تاریخ آمریکا سابقه نداشته و به عبارتی ترامپ در این زمینه رکوردی تاریخی به نام خود ثبت کرد.
رای نمایندگان کنگره به استیضاح ترامپ آن هم در فاصله کمتر از یک هفته تا پایان کار دولت به رخداد خونین هفته گذشته برمی گردد که ساختمان کنگره به اشغال هواداران ترامپ درآمد. در جریان یورش به کنگره چند تن کشته شدند و برخی فعالان سیاسی از آن به عنوان «کودتای نافرجام» نام می برند. بایدن نیز اشغال کنگره را «حمله‌ای علیه دموکراسی» خواند و آن را در تاریخ ۲۴۴ ساله آمریکا بی‌سابقه دانست.
هراس نسبت به اقدام مشابه از سوی ترامپ و هواداران او باعث شده که دموکرات ها در چند قدمی پایان دولت، طرح استیضاح را رقم بزنند. حتی دیروز عصر جلسه نمایندگان با تدابیر شدید امنیتی و حضور سنگین نیروی گارد ملی در ورودی های ساختمان کنگره برگزار شد. سربازان این گارد برای مقابله با هر حمله احتمالی در حالت آماده باش بودند.
اگر چه بعد از این ناآرامی ها و حمله سران جمهوریخواه به ترامپ، وی ناگزیر از انتقال مسالمت آمیز قدرت دم زد اما مقامات آمریکا تا زمان برگزاری مراسم تحلیف بایدن احتیاط خواهند کرد. از نگاه ناظران احتمال اینکه در روز سوگند بایدن جریان راست افراطی دست به اقدامات خشونت آمیز بزند، کم نیست. بنابراین دموکرات ها به عنوان پیروز انتخابات، کارامدترین راه را توسل به ماده ۲۵ قانون اساسی آمریکا می دانند و از این راه در صدد استیضاح ترامپ برآمده اند.
فشار بر پنس با استناد بر ماده ۲۵ قانون اساسی
«مایک پنس» معاون ترامپ در این روزها نشان داده که برخلاف رییس جمهوری، اهل تعامل و مدارا است. او به فشار ترامپ مبنی بر متقاعدسازی سناتورهای جمهوریخواه برای کوبیدن بر طبل تقلب در انتخابات تن نداد. اینک نیز در حالی که گفته می شود ترامپ در مراسم تحلیف بایدن حضور ندارد اما پنس در آن مراسم حضور خواهد یافت که مهر تاییدی بر پیروزی رسمی و قانونی بایدن از سوی او و طیف سیاسی متبوع وی است.
اما بایدن با استیضاح ترامپ آن هم در حالی که کمتر از یک هفته تا پایان دولت او باقی مانده، مخالفت می کند و چنین اقدامی را در تضاد با منافع ملی آمریکا ارزیابی می کند. بنابراین بررسی طرح استیضاح در مجلس نمایندگان پس از مخالفت پنس با درخواست «نانسی پلوسی» رییس مجلس نمایندگان کلید خورد. پلوسی ۲۴ ساعت به پنس فرصت داده بود تا بر اساس تبصره ماده ۲۵ قانون اساسی آمریکا همراه با اکثریت کابینه ترامپ را از ریاست جمهوری برکنار کند.
حال این پرسش به ذهن می رسد که ماده ۲۵ قانون اساسی در این زمینه چه میگوید؟ متمم ۲۵ قانون اساسی آمریکا به معاون ریاست جمهوری اجازه می دهد در صورتی که ریاست جمهوری نتواند وظایف خود را به علت ناتوانی جسمی یا روانی انجام دهد، با موافقت کابینه و هیات دولت از کنگره درخواست کند که اختیارات نهاد اجرایی را به او تفویض کند.
بر پایه بند چهارم این متمم، معاون رییس‌جمهوری و اکثریت اعضای کابینه باید با امضای نامه‌ای خطاب به رئیسان مجلس نمایندگان و سنا اعلام کنند که شخص رییس‌جمهوری شایستگی حکومت یا توان رسیدگی به مسئولیت‌ها و وظایف جایگاهش را ندارد؛ متممی که تاکنون در تاریخ آمریکا مورد استفاده قرار نگرفته است.
امکان‌سنجی برکناری ترامپ
پس از تصویب طرح استیضاح ترامپ در مجلس نمایندگان، اینک نوبت به مجلس سنا می رسد تا در این باره تصمیم بگیرد. از آنجا که دموکرات‌ها در مجلس نمایندگان اکثریت هستند، طرح استیضاح ترامپ به آسانی تصویب شد. این قضیه در مورد سنا متفاوت است و اکثریت جمهوریخواه بر کرسی های آن تکیه زده اند.
به باور ناظران سناتورهای جمهوریخواه اگر چه با عملکرد ترامپ مخالف باشند اما به استیضاح نماینده خود رای نخواهند داد. بنابراین کسب دو سوم آرایی که برای تصویب طرح استیضاح ترامپ در مجلس سنا لازم است، بسیار دشوار و دور از ذهن به نظر می رسد.
ضمن اینکه سنا تا ۱۹ ژانویه یعنی یک روز پیش از مراسم تحلیف بایدن که در کنگره برگزار خواهد شد، در تعطیلات به سر می‌برد و بنابر اظهارات «میچ مک‌کانل» رهبر اکثریت جمهوریخواه سنا تا آن زمان جلسه ای برگزار نخواهد شد تا به این موضوع رسیدگی کند.
در نتیجه تصویب طرح استیضاح ترامپ در مجلس نمایندگان بیش از اینکه جنبه اجرایی و عملیاتی شدن داشته باشد، بُعد نمادین دارد. دموکرات ها برای مهار ترامپ و جلوگیری از اقدامات خشونت بار مشابه به این نتیجه مهم رسیده اند که «بهترین دفاع، حمله است».