به گزارش ایرنا هرچند خراسان شمالی از نظر گستره، جمعیت، ظرفیت های معدنی، صنعتی، کشاورزی و گردشگری و همچنین از لحاظ تولید ناخالص داخلی جزو استان های میانی کشور است اما زیرساخت های لازم را برای توسعه ندارد.
به اعتقاد کارشناسان اقتصادی دسترسی به شبکه ریلی به عنوان یکی از مولفه های توسعه اقتصادی می تواند توسعه و تحول اقتصادی در استان را فراهم کند.
راه ریلی و صنایع بزرگ
استقرار صنایع بزرگی همچون مجتمع صنعتی فولاد و لوله گستر با تولید سالانه افزون بر ۷۰ هزار تن محصولات فولادی، صنایع پتروشیمی، سیمان و سایر صنایع که سالانه بخشی از محصولات آن به مناطق مختلف و بنادر کشور حمل می شود بر اهمیت ایجاد حمل و نقل ریلی در استان افزوده است.
به گفته مسوولان در صورت ایجاد شبکه ریلی به عنوان زیر ساخت مهم توسعه اقتصادی، جابه‌جایی ۳.۵ میلیون بار و مسافر، افزایش بهره وری، کاهش زمان سفر، کاهش تصادفات جاده ای و کاهش هزینه های حمل و نقل کالا و محصولات به یک سوم و صرفه اقتصادی را برای تولیدکنندگان خراسان شمالی رقم خواهد زد.
استقرار صنایع بزرگی همچون مجتمع صنعتی فولاد و لوله گستر با تولید سالانه افزون بر ۷۰ هزار تن محصولات فولادی، صنایع پتروشیمی، سیمان و سایر صنایع که سالانه بخشی از محصولات آن به مناطق مختلف و بنادر کشور حمل می شود بر اهمیت دوچندان ایجاد حمل و نقل ریلی در استان افزوده است.
حال پس از سال ها چشم انتظاری، زیرسازی نخستین و تنها پروژه ریلی اجرایی خراسان شمالی به طول ۵۷ کیلومتر در مسیر جوین _ اسفراین در قطعه اول ۹۰ درصد و در قطعه دوم ۵۳ درصد پیشرفت فیزیکی دارد و یک گام تاپایان بهره برداری و تحقق رویای دیرینه مردم و طنین انداختن سوت قطار در خراسان شمالی فاصله دارد.
این پروژه ریلی که قراراست خراسان شمالی را از طریق شهرستان اسفراین به راه آهن سراسری متصل کند و سبب تحول و توسعه استان شود، کوتاه ترین و مطمئن‌ترین مسیر اتصال استان به شبکه ریلی کشور است.
۱۰ سال انتظار
عملیات اجرایی پروژه راه آهن جوین_ اسفراین از سال ۸۹ و ابلاغ اعتبارات آن نیز از سال ۹۰ آغاز شد و بر اساس زمان بندی قرار بود تا پایان سال ۱۳۹۹ به بهره برداری برسد اما بروز برخی مشکلات افتتاح آن را به سال آینده موکول کرده است.
به گفته مدیران پروژه راه آهن جوین- اسفراین، اختصاص اعتبارات این طرح در سال های نخست اجرا قطره چکانی بود که این امر سبب کند شدن روند آن شد تا اینکه در چهار سال گذشته اعتبارات خوبی به این پروژه تخصیص داده شد و اجرای آن روی ریل پیشرفت قرار گرفت.
در سفر سال ۹۴ رییس جمهوری به خراسان شمالی ۲ هزار میلیارد ریال برای تکمیل و بهره برداری راه آهن جوین_ اسفراین مصوب شد که ۵۰۰ میلیارد ریال آن سهم دولت و هزار و ۵۰۰ میلیارد ریال آن از محل صندوق توسعه ملی باید تامین می شد.
اما این اعتبارات با وجود تصویب مجدد آن در دومین سفر رییس جمهور به خراسان شمالی که تابستان سال گذشته انجام شد تا کنون روی تحقق را ندیده است.
به گفته کارشناسان اختصاص اعتبارات مصوب سفر ریاست جمهوری، علاج آخرین گره پروژه ریلی اسفراین خواهد بود.
هزار و ۱۹۰ میلیارد ریال هزینه کرد
مدیر کل ساخت و توسعه راه آهن منطقه ۲ کشور اعتبار هزینه شده برای اجرای پروژه راه آهن جوین_ اسفراین از سال ۹۰ تا کنون را هزار و ۱۹۰ میلیارد ریال اعلام کرده و می گوید: همه این اعتبارات از محل اعتبارات سنواتی بوده است.
علی اکبر مردی تحقق نیافتن اعتبارات سفر رییس جمهوری و از دست دادن زمان را سبب تاخیر در بهره برداری این راه آهن در زمان وعده داده شده در پایان سال ۹۹ می داند و می افزاید: اگر سال گذشته اعتبارات ۲هزار میلیارد ریالی سفر رییس جمهوری به پروژه تخصیص پیدا می کرد، اردیبهشت ۱۴۰۰ پروژه راه آهن جوین اسفراین آماده بهره برداری بود.
مردی اعتبار مورد نیاز روسازی این پروژه را سه هزار و ۸۰۰ میلیارد ریال عنوان می کند و می گوید: این اعتبار برای خرید ریل و تجهیزات و عملیات ریل گذاری نیاز است و ۹۰۰ میلیارد ریال نیز ساختمان در حال ساخت ایستگاه راه آهن اسفراین هزینه دارد.
اگر چه مدیر کل ساخت و توسعه راه آهن منطقه ۲ کشور، تکمیل کامل پروژه راه آهن جوین اسفراین را نیازمند پنج هزار و ۵۰۰ میلیارد ریال اعتبار دانست اما خاطر نشان می کند: اگر همان اعتبار ۲ هزار میلیارد ریال سفر ریاست جمهوری به استان نیز به موقع به پروژه اختصاص دهند، راه آهن جوین_ اسفراین نیمه دوم سال ۱۴۰۰ آماده بهره برداری خواهد شد.
وی با بیان اینکه این پروژه تا کنون با اعتبارات سنواتی پیش رفته و از محل سفر رییس جمهوری اعتبارات هنوز به ما اختصاص نیافته است، می افزاید: امسال ۲۴۶ میلیارد ریال اعتبار از محل اعتبارات سنواتی به صورت ۱۰۰ درصد به پروژه اختصاص یافته و قول تخصیص ۴۰۰ میلیارد ریال مازاد بر اعتبارات سال جاری از سوی سازمان و برنامه بودجه داده شده که البته هنوز این رقم محقق نشده است.
ابلاغ ۴۰۰ میلیارد ریال اعتبارات
در حالی که مدیر کل ساخت و توسعه راه آهن منطقه ۲ کشور از تخصیص نیافتن هیچگونه اعتباری از محل سفر ریاست جمهوری به پروژه راه آهن جوین _اسفراین سخن می گوید، اما فرماندار اسفراین از تخصیص و ابلاغ بیش از ۴۰۰ میلیارد ریال اعتبارات این محل، از سوی سازمان برنامه و بودجه خبر داده است.
در حالی که مدیر کل ساخت و توسعه راه آهن منطقه ۲ کشور از تخصیص نیافتن هیچگونه اعتباری از محل سفر ریاست جمهوری به پروژه راه آهن جوین _اسفراین سخن می گوید، اما فرماندار اسفراین از تخصیص و ابلاغ بیش از ۴۰۰ میلیارد ریال اعتبارات این محل، از سوی سازمان برنامه بودجه خبر داده است.
طاهر رستمی می گوید: این اعتبارات از محل ۵۰۰ میلیارد ریال اعتبارات نقدی مصوب سفر ریاست جمهوری ابلاغ شده و اختصاص ۱۵۰۰ میلیارد ریال اعتبار مصوب سفر از محل از صندوق توسعه ملی نیز از سوی استاندار خراسان شمالی در سطح ملی در حال پیگیری است.
گرفتاری قطعه دوم در دست معارضان
مدیران پروژه راه آهن جوین _ اسفراین و مسولان شهرستان و استانی اجرای زیرسازی راه آهن در حوزه خراسان شمالی را پایان یافته می دانند و عمده کار باقی مانده را در قطعه دوم می دانند و البته معضلی که وجود دارد جلب نظر معارضان اراضی در چند روستای شهرستان جوین خراسان رضوی است.
فرماندار اسفراین از نتیجه بخش نبودن جلسات حضوری با نماینده مالکان اراضی مسیر راه آهن در ۳ روستای شهرستان جوین گلایه می کند و می گوید: مالکان هیچ گونه همکاری برای این طرح ندارند.
طاهر رستمی می افزاید: ۲ راه برای حل مشکل شامل تغییر مسیر و اجرای ماده ۹ برای تملک اراضی به استان پیشنهاد شده که در سطح ملی در حال پیگیری است.
مدیر کل ساخت و توسعه راه آهن منطقه دو کشور هم با اشاره به معضل همکاری نکردن معارضان مسیر راه آهن جوین_ اسفراین در پنج کیلومتر از اراضی روستاییان شهرستان جوین می گوید: مالکان حتی اجازه نقشه برداری در اراضی را برای احراز هویت مالکان را نمی دهند.
با این حال علی اکبر مردی اولویت حل این مشکل را تعامل و مذاکره با مالکان بدون استفاده از قوه قهریه و تنش اجتماعی ذکر می کند و می افزاید: اگر تلاش ها نتیجه ندهد و اعتبارات هم مهیا باشد از ماده قانونی ۹ که قانوگذار برای این موارد تعیین کرده استفاده خواهد شد و با حکم دادستانی و وزیر راه و شهرسازی اراضی معارض در طرح تملک می شود.
وی گزینه تغییر مسیر پروژه در این محدوده را منتفی می داند و می گوید: این کار از نظر فنی امکان پذیر نیست زیرا زیرسازی پروژه از ۲ سمت اسفراین و جوین انجام شده و مقصد نیز ثابت و مشخص است و تنها در میانه راه اراضی ۲ روستای جوین قرار دارند که باید این مشکل حل شود.
رییس هیات مدیره شرکت تعاونی استقلال شهرستان جوین خراسان رضوی که یکی از مالکان اراضی در مسیر این طرح ریلی است، می گوید: در این اراضی برای اجرای ۱۰۰ کیلومتر لوله انتقال آب و ساخت جاده بین مزارع و اجرای شبکه هزینه بالایی شده است که اجرای این طرح به زمین کشاورزی و سرمایه انجام شده خسارت می زند.
مهدی خسروی پناه می افزاید: اراضی کشاورزی دشت زورآباد که قسمتی از آن در مسیر طرح ریلی جوین_اسفراین قرار دارد از حاصلخیزترین زمین های شهرستان جوین است و با اجرای این طرح از بین می رود.
وی می گوید: اجازه دسترسی کارشناس پروژه راه آهن جوین _ اسفراین برای ارزیابی مسیر را نداده اند و از طریق مدیر راه آهن و نماینده مردم این شهرستان در مجلس پی گیر حل این مشکل هستیم و امیدوار یم راه جایگزینی برای این طرح اعلام شود.
حل مشکل معارضان نیازمند تامین نقدینگی
فرماندار شهرستان جوین نیز از رایزنی منطقه ای و برگزاری چندین جلسه با اهالی روستاهایی که اراضی آنها در مسیر طرح ریلی است خبر داد و می گوید: هشت کیلومتر از مسیر راه آهن جوین اسفراین در مسیر اراضی اهالی سه روستای این شهرستان است که به جاده های مزارع ، شبکه آبیاری نوین و چاه عمیق که برای آنها هزینه بالایی شده است خسارت وارد می شود.
فرماندار شهرستان جوین نیز از رایزنی منطقه ای و برگزاری چندین جلسه با اهالی روستاهایی که اراضی آنها در مسیر طرح ریلی است خبر داد و می گوید: هشت کیلومتر از مسیر راه آهن جوین اسفراین در مسیر اراضی اهالی سه روستای این شهرستان است که به جاده های مزارع ، شبکه آبیاری نوین و چاه عمیق که برای آنها هزینه بالایی شده است خسارت وارد می شود.
حسین جمشیدی می گوید: با این حال با پی گیری انجام شده این مسئله را تا مرحله پرداخت غرامت پیش بردیم اما شرکت زیر ساخت برای پرداخت غرامت به کشاورزان اوراق پیشنهاد داد که مورد استقبال مالکان اراضی قرار نگرفت.
وی می افزاید: با توجه به این مالکان مسیر این طرح درآمد خوبی از زمین های کشاورزی خود دارند و برای رسیدن به توافق باید پرداخت غرامت نقدی باشد.
فرماندار جوین با اشاره به بازدید ماه جاری کارشناسان سازمان برنامه بودجه از محل اجرای این طرح ریلی در این شهرستان می گوید: درصدد هستیم که نقدینگی طرح فراهم و مشکل معارضان برطرف شود.
تکمیل راه آهن اسفراین و قرارگاه خاتم
در سفر فرمانده قرار گاه خاتم الانبیا به خراسان‌شمالی نماینده مردم اسفراین در مجلس شورای اسلامی از واگذاری تکمیل پروژه راه آهن جوین_اسفراین به این قرارگاه خبر داد، اما فرماندار اسفراین پیشنهاد این واگذاری را فقط در حوزه روسازی و ریل گذاری دانست و افزود : این پیشنهاد هنوز قطعی نیست و در سطح ملی در حال پیگیری است.
مدیر کل ساخت و توسعه راه آهن منطقه ۲ کشور نیز در این خصوص می گوید: این تفاهم نامه استانداری با قرارگاه خاتم الانبیا برای ما نیز ارسال شده است که باید در واحد جذب و سرمایه شرکت ساخت و توسعه زیر بنا های حمل و نقل برای امکان سنجی جدا سازی و واگذاری اجرای روسازی این پروژه بررسی شود.
علی اکبر مردی می گوید: در صورتی قرارگاه از نظر تامین مالی بتواند پروژه را حمایت کند و استان نیز کمک کند امکان واگذاری وجود دارد ولی اگر قرارگاه بخواهد از اعتبارات تملک دارایی و اعتبارات خود طرح استفاده کند بعید می دانم امکان واگذاری وجود داشته باشد چون باید مناقصه برگزار شود و روال قانون آن طی شود.
وی می افزاید: در صورت ورود قرارگاه خاتم الانبیا به عنوان سرمایه گذار در این طرح و تامین هزینه در بخشی از این پروژه، امکان مذاکره برای واگذاری اجرای روسازی پروزه راه آهن جوین _اسفراین وجود دارد.
خان آخر
به هر روی برای گذر از خان آخر بهره برداری پروژه راه آهن جوین_ اسفراین، تامین اعتبارات مصوبه سفر ریاست‌جمهوری به خراسان شمالی در فرصت باقی از دولت دوازدهم ضرورتی است که می توان با آن کام مردم خراسان شمالی را شیرین کرد.