مصطفی محقق روز شنبه در گفت وگو با خبرنگار اجتماعی ایرنا در مورد مرگ سالانه حدود هفت میلیون نفر از مردم دنیا به علت آلودگی هوا اظهار داشت: آلودگی هوا یک ریسک عمده محیط زیستی برای سلامت بشمار می رود و کشورها با کاهش سطح آن می توانند سکته های مغزی، بیماری های قلبی و سرطان مزمن و حاد ریه و بیماری های تنفسی مانند آسم را کاهش دهند.
وی با بیان اینکه بر اساس آخرین تحقیقات بین المللی آلودگی هوا در سال ٢٠١٩ موجب مرگ ۶.۶۷ میلیون نفر از مردم دنیا شده است، ادامه داد: آلودگی هوا از عوامل خاموش مرگ و میر و آسیب جدی به سلامت انسان ها در سراسر جهان است.
هماهنگ‌کننده ارشد سازمان ملل متحد برای توسعه مدیریت اطلاعات بلایا در آسیا و اقیانوسیه (APDIM) با اشاره به اینکه هند، نپال، نیجر، قطر، نیجریه، مصر، موریتانی، کامرون، بنگلادش و پاکستان ۱۰ کشور اول دنیا هستند که با بیشترین مقدار آلودگی هوا مواجه اند اضافه کرد: ریشه ها و عوامل زیربنایی آلودگی هوا دارای تنوع زیادی است اما در مقیاس جهانی عوامل اقتصادی مانند استفاده از سوخت های فسیلی و نیز سوزاندن باقیمانده محصولات کشاورزی نقش بزرگی ایفا می کنند.
محقق با بیان اینکه هند و پاکستان از کشورهای دارای بالاترین میزان آلودگی هوا در جهان هستند، توضیح داد: از آبان سال جاری حدود چهار هزار آتش سوزی کشاورزی در منطقه ای به طول ٤٠٠ کیلومتر میان دهلی نو در هند و لاهور پاکستان روی داده که این منطقه که شامل پنجاب و استان هاریانا است مشهور به انبان نان هند است. زمین های کشاورزی این منطقه برای دو نوبت برداشت محصول در سال مورد استفاده واقع می شوند. معمولا در فصل بهار گندم و در اواخر تابستان و اوایل پاییز برنج برداشت می شود. برداشت مکانیزه برنج در پاییز معمولا زباله و زوائد زیادی به جای می گزارد و کشاورزان برای رفع آن معمولا زمین های کشاورزی را پس از برداشت برنج به آتش می کشند.
وی اظهار داشت: آتش سوزی های بوقوع پیوسته از آبان گذشته تا کنون سطح کیفیت هوا در این مناطق را به شدت تنزل داده و هوا را بسیار ناسالم کرده است به طوری که ۵۰ میلیون نفر ساکن این منطقه در معرض مشکلات جدی سلامت و بیماری های گوناگون هستند.
این مقام مسئول در سازمان ملل متحد اعلام کرد: در طول آبان گذشته ١١ هزار و ٧٩٦ آتش سوزی در پنجاب روی داده که در مقایسه با سال قبل دو برابر شده است و با گسترش مناطق مورد استفاده کشاورزی تعداد آتش سوزی و در نتیجه میزان آلودگی هوا افزایش می یابد.
هماهنگ‌کننده ارشد سازمان ملل متحد برای توسعه مدیریت اطلاعات بلایا در آسیا و اقیانوسیه (APDIM) تصریح کرد: از نظر صنعتی هم عوامل اقتصادی نقش مهمی در آلودگی هوا ایفا می کنند که سوخت های فسیلی همچنان منبع ارزان تر نسبت به دیگر منابع انرژی محسوب شده و وابستگی کشورهای صنعتی در حال رشد و توسعه به آن مانند چنین و هند اساسی است.
وی گفت: هرچند بحران ویروس کرونا موجب ایجاد تغییرات مثبتی در پاکسازی محیط زیست در کوتاه مدت شده اما پیامدها و آثار منفی آلودگی هوا ممکن است در بلند مدت ظهور یافته و باعث بروز بیماری های گوناگون شود که مشاهدات و تجاری ماههای اخیر نشان می دهد آلودگی هوا با تشدید مشکلات تنفسی و قلبی باعث آسیب پذیری بیشتر افراد در معرض ویروس کرونا شده است.
محقق افزود: شواهد موجود از بسیاری از کشورها نشان می دهد که تغییرات مثبت ایجاد شده در آب و هوا در اثر محدودیت های اعمال شده برای جلوگیری از شیوع کرونا موقت و کوتاه مدت اند. با برداشتن محدودیت های کرونایی انتشار مواد خطرناک در هوا مجددا افزایش یافته و بسرعت آثار تغییرات مثبت حاصله در هوا و محیط زیست را از بین برده است. از آنجا که اصلی ترین مشکلات سلامت ناشی از آلودگی هوا به دلیل در معرض قرار گرفتن بلند مدت افراد ایجاد می شود، بحران ویروس کرونا تنها وقفه ای موقت در آلودگی هوا ایجاد کرده است. از طرف دیگر آثار مثبت ولی موقت شیوع ویروس کرونا در کاهش آلودگی هوا نشان داده که آلودگی هوا تا چه اندازه محیط طییعی و زییای زندگی ما را دگرگون ساخته است.
این مقام مسئول در سازمان ملل متحد اظهار داشت: با توجه به تاثیرات متقابل و جمعی مخاطرات و بروز ریسک های مضاعف، امروزه مفهوم و اصطلاح جدید ریسک های آبشاری یا چندگانه (Cascading risks) مورد توجه جامعه جهانی قرار گرفته است. به طور مثال بارش باران پس از آتش سوزی در مناطق طبیعی موجب سیل و زمین لغزش می شود. به همین ترتیب، آلودگی هوا، گرد و غبار، آتش سوزی و ویروس کرونا ابعاد خطر و آثار منفی این مخاطرات را به یکباره چند برابر می کند.
وی افزود: بر این اساس راه حل موثر برای مقابله با خطرات حوادث و بلایا رویکردهای چند مخاطره ای (Multi-hazard Approach) است. یعنی همزمان سازمان های مسوول حفظ سلامت جامعه، محیط زیست، خدمات شهری، تامین انرژی و امثال آن با یکدیگر روش های چند مخاطره ای پیشگیری و مقابله با حوادث را تدوین کنند. البته همانگونه که پیشتر اشاره شد از نقش عوامل اقتصادی و اجتماعی نباید غافل بود که نهایتا به مدل سیاستگذاری کلان کشور برای توسعه و رشد و پیشرفت مبتنی بر اولویت ایمنی و تاب آوری شهروندان و کاهش خطر حوادث و بلایا در مقایسه با درآمد زایی کوتاه مدت فعالیت های اقتصادی باز می گردد.
مطابق گزارش سازمان جهانی بهداشت (WHO)، در سراسر جهان سالانه حدود هفت میلیون نفر در اثر بیماری‌های منتسب به آلودگی هوای محیط آزاد و محیط داخل جان خود را از دست می‌دهند که از این تعداد حدود ۳.۷ میلیون مرگ منتسب به آلاینده های هوای محیط آزاد است. به عبارت دیگر هر روز حدود ١٠ هزار نفر در اثر بیماری‌های منتسب به آلودگی هوای محیط آزاد جان خود را از دست می‌دهند که حدود ۸۸ درصد از این موارد در کشورهای با درآمد کم و متوسط اتفاق افتاده است.