به گزارش ایرنا، چالش خشکاندن زاینده رود و نبود آب در این رودخانه حیاتی در منطقه مرکزی ایران سبب شده که مشکلات فراوانی در بخش‌های مختلف حوزه اقتصادی و اجتماعی گریبانگیر استان اصفهان و مناطق پیرامونی آن شود.
از افزایش فرونشست زمین گرفته تا انتشار ریزگردها، خشکیدن درختان و از بین رفتن موجودات و افت قابل محسوس فعالیت‌های کشاورزی در مناطقی از استان به ویژه در شرق اصفهان از جمله نتایج و خشکاندن رودخانه زاینده رود این شاهرگ حیاتی فلات مرکزی ایران بوده است.
بررسی‌ها نشان می‌دهد که دلیل روند افزایشی تغییرکاربری اراضی کشاورزی در این استان و در شهرستان‌های مختلف چیزی جز نبود اصلی‌ترین منبع کشاورزی یعنی آب نیست و رفع این مشکل تنها با تخصیص و تامین حقابه‌های کشاورزان که در پی جاری سازی رودخانه عملی می‌شود محقق خواهد شد.
همانطور که فعالان اقتصادی و تولیدکنندگان صنعتی در صورت نبود وسایل و تجهیزات موردنیاز برای تولید نمی‌توانند به فعالیت بپردازند، کشاورزان نیز در صورت نبود آب کاری از پیش نخواهند برد و رفته رفته چاره‌ای جز فروش زمین و تغییرکاربری اراضی خود ندارند و این چالش هم در صورت بی‌توجهی در سال‌های آینده به یکی ار دردسرهای گسترده استان اصفهان مبدل خواهد شد.
تبدیل زمین‌های کشاورزی به ویلا، ساختمان‌های مسکونی و دیگر اماکن اگرچه به خودی خود ممکن است مشکل‌ساز نباشد اما تبعاتی همچون کاهش تولید محصولات کشاورزی، افزایش مهاجرت به شهرها و شهرنشینی و کاهش پوشش گیاهی و به نوعی فضای سبز در استان را به همراه خواهد داشت.
نان در سفره نباشد، کشاورز مجبور به فروش زمین می‌شود
یکی از کشاورزان شهرستان اصفهان که به دلیل نبود آب ملک خود را به فروش گذاشته است در گفت و گو با ایرنا گفت که دلیل اصلی این اقدامش، نبود آب برای کشت و کار است و در صورتی که آب مورد نیاز برای کشاورزی موجود بود هیچگاه به این اقدام دست نمی‌زد.
وی خود را علی محمدی معرفی کرد و افزود: وقتی نان در سفره نباشد و نتوانیم کشت و کار کنیم مجبور به زمین فروش می‌شویم تا با پولی که به دست می‌آید بخشی از مشکلات زندگی خود را حل کنیم.
وی بی آبی عرصه های کشاورزی و باغ های منطقه را معضل فراگیر برشمرد و بر ضرروت اتخاذ تصمیم عاجل برای رفع آن از سوی مسئولان امر تاکید کرد.
کشاورزی دیگر از منطقه شرق اصفهان و از توابع شهر زیار در گفت و گو با خبرنگار ایرنا با اشاره به اینکه روند فروش زمین‌های کشاورزی و فعالیت دلالان در منطقه به شدت افزایش داشته است، خاطرنشان کرد: زمین‌هایی که هزاران سال محلی برای تولید و فروش محصولات کشاورزی بوده است سال‌ها به دلیل سوء تدبیر و اقدامات اشتباه مسئولان به اراضی غیر قابل استفاده برای زراعت مبدل شده است.
وی با بیان اینکه روی در و دیوار منطقه شمار زیادی از آگهی‌های خرید و فروش زمین‌های کشاورزی، ساخت ویلا و تغییرات کاربری به چشم می‌آید، گفت: وقتی پای دلالان به منطقه باز شود باید فاتحه کشاورزی را خواند اما اگر زاینده‌رود همچون دهه‌های گذشته جریان داشت هیچ گاه شاهد این نوشته‌ها و تبلیغات بر در و دیوار ها نبودیم.
وی یادآور شد : بنا به اظهار کارشناسان و متخصصان امر در دهه های آینده در دنیا کشوری موفق است که بتواند محصولات غذایی مورد نیاز را خودش تامین کند بنابراین با این پیش بینی آیا رواست زمین های کشاورزی تغییرکاربری داده شود، بهتر نیست تصمیمی اصولی گرفته شود تا آب زاینده رود عادلانه تقسیم و حفظ و توزیع شود.
بنا به اظهارات کارشناسان امر، متولیان و مسئولان هیچ چاره‌ای جز تدبیر برای بازگشایی زاینده رود و جاری سازی دائمی این رودخانه ندارد زیرا تبعات و مشکلاتی که از خشکی آن به وجود آمده و فقط در بخش کشاورزی نیست بلکه دیگر بخش‌های اقتصادی، فرهنگی، گردشگری و اجتماعی را هم شامل می‌شود.
تغییر کاربری اراضی کشاورزی در سال های اخیر در استان بیش از قبل رخ می دهد، این استان با داشتن حدود ۵۶۸ هزار هکتار اراضی با قابلیت کشاورزی و ۶ میلیون واحد دامی در مجموع حدود ۵.۶ میلیون تن تولید محصولات کشاورزی داشته که حدود پنج درصد ازتولیدات کشاورزی کشور را به خود اختصاص داده است.
سهم اشتغال بخش کشاورزی کشور ۱۸.۷ و سهم اشتغال بخش کشاورزی استان ۱۱.۵ درصد و کل شاغلان بخش کشاورزی این خطه حدود ۱۷۰ هزار نفر هستند.
مجموع اراضی زراعی استان اصفهان حدود ۴۸۶ هزار هکتار است که در سال‌های طبیعی از حیث بارندگی حدود۷۰ درصد آن به کشت محصولات زراعی مانند انواع غلات، حبوبات و محصولات علوفه‌ای، جالیزی و انواع سبزی و صیفی و گیاهان زینتی اختصاص می‌یابد و تولید سالانه محصولات زراعی استان در شرایط عادی حدود چهار میلیون و پانصد هزار تُن برآورد می‌شود.
مجموع اراضی باغی این دیار نیز حدود ۸۰ هزار هکتار است و بطور عمده شامل انواع سیب درختی، انار، به، انگور، بادام، پسته، گلابی و زردآلوست و مجموع تولیدات باغی و گلخانه‌ای استان در شرایط عادی حدود ۸۰۰ هزار تُن برآورد می‌شود.
تغییرکاربری متعدد در ۶ شهرستان استان اصفهان
نگاهی به آمار و ارقام مرتبط با اراضی کشاورزی اخذ شده سازمان جهاد کشاورزی استان اصفهان حاکیست که در سال‌های اخیر حدود پنج هزار و ۵۰۰ مورد تغییرکاربری زمین کشاورزی و یا فروش این اراضی در این منطقه شناسایی و گزارش شده که بیشترین آنها در شهرستان‌های اصفهان، کاشان، شاهین شهر و میمه، شهرضا و سمیرم بوده است.
در همین ارتباط معاون حفظ کاربری و یکپارچگی اراضی سازمان جهاد کشاورزی اصفهان گفت: در سال‌های اخیر برای مثال در شرق اصفهان حدود ۱۰ هزار تا ۱۵ هزار هکتار تغییرکاربری اتفاق افتاده که خود به میزان تولید آسیب جدی وارد می کند.
مهدی مُجیری در گفت و گو با ایرنا اظهارداشت: افزایش بیکاری و گسترش فقر در بین کشاورزان، کاهش تولیدات محصولات کشاورزی و افزایش واردات، افزایش مهاجرت کشاورزان و فرزندان ایشان به شهرها و معاملات شبهه دار در بنگاههای معاملات املاک از جمله پیامدهای این چالش است.
مهاجرت به شهرها ثمره‌ای نامطلوب از تغییر کاربری اراضی کشاورزی
وی درباره تاثیر تغییرکاربری‌های غیرمجاز بر اراضی کشاورزی بخصوص اراضی مستعد حاشیه رودخانه گفت: افزایش بیکاری و گسترش فقر در بین کشاورزان، کاهش تولیدات محصولات کشاورزی و افزایش واردات، افزایش مهاجرت کشاورزان و فرزندان ایشان به شهرها و معاملات شبهه دار در بنگاههای معاملات املاک از جمله پیامدهای این چالش است.
معاون حفظ کاربری و یکپارچگی اراضی سازمان جهاد کشاورزی اصفهان اظهارداشت: افزایش فعالیت دلالان و سوداگری در بازار فروش اراضی کشاورزی به دلیل سود بسیار چشمگیر آن تحمیل بار اقتصادی بر دستگاه‌های اجرایی بویژه سازمان جهاد کشاورزی را به همراه دارد.
زاینده‌رود به طول افزون بر ۴۰۰ کیلومتر بزرگترین رودخانه منطقه مرکزی ایران است که از کوه‌های زاگرس مرکزی بویژه زردکوه سرچشمه می‌گیرد و در کویر مرکزی ایران به سمت شرق پیش می‌رود و در نهایت به تالاب گاوخونی در شرق اصفهان می‌ریزد.
این رودخانه که علاوه بر جاذبه تفریحی و فرهنگی، همواره نقشی مؤثر در پایداری محیط زیست، تامین آب آشامیدنی، رونق کشاورزی و اقتصاد منطقه مرکزی و هستی تالاب گاوخونی داشته است، در دهه‌های اخیر به علت برداشت‌های غیرقانونی، انتقال آب به حوضه دیگر، تراکم جمعیت و تا حدودی کاهش نسبی بارندگی‌ها، به یک رودخانه با جریان دوره‌ای تبدیل و در پایین دست در فصول گرم بویژه تابستان با خشکی مواجه شده است.
تامین حقابه کشاورزان تنها را جلوگیری از فروش زمین زراعی
آنطور که نماینده کشاورزان و شورای میراب اصفهان گفت: تنها راه حل جلوگیری از تغییرکاربری و کاهش فروش زمین‌های کشاورزی بویژه در منطق شرق اصفهان، تامین حقابه‌ها و تخصیص آب مورد نیاز برای کشت و کار کشاورزان و باغداران است.
محمود کریمی در گفت و گو با ایرنا افزود: متاسفانه برداشت‌های غیراصولی و خارج از قانون در منطقه بالادست رودخانه زاینده رود سبب گرفتاری اهالی پایین دست به رنج و نداری و بیکاری شده است.
وی با بیان اینکه مسوولان باید بطور جدی برای این مساله چاری اندیشی کنند اضافه کرد: حق‌کُشی و تامین نکردن حقابه‌ها در سال‌های اخیر سبب بارها تجمع کشاورزان شده است و امسال هم این موضوع تداوم یافت.
بنا به نظر کارشناسان تنها راه برون رفت از چالش خشکی رودخانه زاینده رود که مشکلات فراوانی بویژه در صنعت کشاورزی بوجود آورده اجرای پرشتاب و تکمیل طرح‌های انتقال آب پیشتر برداشت شده از این حوضه آبریز است و از سوی دیگر باید جلوی برداشت‌های غیرقانونی از این رودخانه را گرفت.
اصفهان همچنان چشم انتظار پروژه کوهرنگ ۳ و بهشت آباد
بررسی طرح‌های تأمین و انتقال آب در حوضه آبریز زاینده‌رود حاکیست که طرح انتقال آب کوهرنگ سه شامل سد و تونل، مهم‌ترین پروژه در این بخش به شمار می‌رود که اگرچه سال‌ها از زمان بهره برداری وعده داده شده آن می‌گذرد اما در چند سال اخیر با جدیت بیشتری در حال اجراست.
عملیات اجرایی طرح انتقال آب کوهرنگ سه شامل سد و تونل در سال ۱۳۷۷ با هدف تأمین آب به میزان حدود ۲۵۰ میلیون مترمکعب در سال برای تأمین بخشی از کمبود آب منطقه مرکزی ایران آغاز و قرارداد ساخت سد تونل سوم کوهرنگ در سال ۱۳۸۹ بسته شد و قرار بود سال ۹۳ به بهره برداری برسد که این امر در آن زمان محقق نشد.
سد کوهرنگ سه که تاکنون حدود ۴۶ درصد پیشرفت فیزیکی داشته بر اساس پیش‌بینی انجام شده سال آینده آبگیری می‌شود و عملیات ساخت این سد ۲ کمان به ارتفاع ۱۲۰ متر تا ۲ سال آینده به اتمام خواهد رسید، این از خاصیت سدهای بتنی به شمار می‌رود که قبل از اتمام آبگیری شوند و پس از آن به بهره برداری برسند.
هم اینک ساخت تونل این طرح انتقال آب به اتمام رسیده و در سال قبل و سال‌جاری به صورت موقت بوسیله آن حدود ۵۰ میلیون مترمکعب پمپاژ آب انجام شد.
وعده‌ای دیگر به نام "بهشت آباد" طرحی برای احیای زاینده‌رود
دیگر طرح انتقال آب به مرکز کشور که بارها خبر از فعال و غیرفعال شدن روند اجرای آن به گوش می‌رسد، طرح انتقال آب از بهشت‌آباد به فلات مرکزی ایران شامل سه بخش، احداث سد ۱.۵ میلیارد متر مکعبی به ارتفاع ۱۷۸ متر، سامانه انتقال آب تا منطقه شَلَمزار (در ۳۵ کیلومتری جنوب شهرکرد واقع در استان چهارمحال و بختیاری) که سامانه‌ای مشترک و بخش احداث خطوط انتقال از سامانه انتقال آب از شلمزار به اصفهان است.
شرکت آب منطقه‌ای اصفهان حدود ۱۲ سال پیش مطالعات این طرح مشتمل بر یک سد بتنی و تونل ۶۰ کیلومتری را آغاز کرد که وزارت نیرو در دولت یازدهم با بازنگری آن و با حذف تونل، با انجام آن از طریق خط لوله و ایستگاه پمپاژ و همچنین احداث یک سد موافقت کرد و اکنون شرکت "آب نیرو" کارفرمای این پروژه است.