ارتباطات سلامت حوزه‌ای نوین از دانش ارتباطات است که به دلیل اهمیت سلامت و میان رشته ای شدن مطالعات پیرامون آن در کانون توجهات فزاینده علمی و کاربردی قرار گرفته است. رشته ارتباطات سلامت به عنوان یک شاخه علمی مهم و برجسته در سطح جوامع علمی جهان شناخته می شود که مبانی نظری و مفاهیم آن بر پایه علم ارتباطات و زیرمجموعه های آن بنا نهاده شده است.
این کتاب را می توان نخستین اثر تالیفی، تخصصی و حرفه ای دانست که هم ناظر بر مطالعات جدید نظری است و هم نگاهی کاربردی به مسایل ایران داشته است. با مروری بر کارها و اقدامات صورت گرفته در داخل کشور درباره پیام های سلامت و اصول حاکم بر طراحی و تولید آنها، نمی توان اثر برجسته ای در این حوزه یافت. زیرا اقدامات صورت گرفته اغلب به تنهایی از سوی کارشناسان ارتباطات و یا بهداشت صورت گرفته و کار مشترکی که ترکیبی از این دو حوزه باشد، یافت نمی شود.
کتاب حاضر متشکل از ترجمهٔ مجموعه‌ای از مقالات منتخب در حوزهٔ میان‌رشته‌ای «ارتباطات سلامت» و حاصل فعالیت تعدادی از اعضای گروه علمی ارتباطات سلامت و محیط زیست در انجمن ایرانی مطالعات فرهنگی و ارتباطات است.
این گروه علمی ـ تخصصی در سال ۱۳۹۳ با اهداف ارتقای دانش و آگاهی علمی، توسعهٔ پژوهش و همچنین تولید منابع اعم از تألیف و ترجمه در حوزهٔ ارتباطات سلامت و ارتباطات محیط زیست راه‌اندازی شد. ارتباطات سلامت، مطالعه و کاربرد استراتژی‌های ارتباطی جهت اطلاع‌رسانی و تأثیرگذاری بر هرگونه تصمیم فردی و اجتماعی است که بر سلامت تأثیرگذار است. این حوزهٔ مطالعاتی، زمینهٔ پیوند علم ارتباطات و علوم پزشکی و سلامت را برقرار می‌کند.
فصل اول کتاب به معرفی ارتباطات سلامت اختصاص دارد که طی آن خواننده با ضرورت محوریت ارتباطات و نقش آن در سلامت و بهداشت افراد و جامعه، سازمان‌بندی رشتهٔ ارتباطات سلامت، ابعاد ارتباطات سلامت، نظریه‌های متنوع سطح فردی ارتباطات سلامت و درنهایت چالش‌ها و چشم‌انداز توسعهٔ ارتباطات سلامت آشنا می‌شود.
در این فصل ارتباطات سلامت به عنوان هنر و تکنیک اطلاع رسانی، تاثیر و ترغیب افراد، نهادها و مخاطبان عمومی در مورد موضوعات مهم سلامت محور تعریف شده است. نویسندگان به مولفه های ارتباطات سلامت پرداخته و اطلاع رسانی به عموم در مورد نگرانی های بهداشتی با هدف تحت تاثیر قرار دادن تصمیمات فردی و اجتماعی و پیشگیری از بیماری از طریق اصلاح رفتار را جزو این مولفه‌ها دانسته‌اند.
در فصل دوم، سوابق مطالعات و پژوهش‌ها در حوزهٔ ارتباطات سلامت در آسیا (در سال‌های ۲۰۰۰ تا ۲۰۱۳) ارائه شده است.
فصل سوم به یکی از پرکاربردترین اقدامات و کاربردهای حوزهٔ ارتباطات سلامت یعنی کمپین‌های ارتباطات سلامت و پیشرفت‌های آن در سطح کشورهای درحال توسعه پرداخته است.
در فصل چهارم نیز به نقش و اهمیت رادیو به‌عنوان رسانه‌ای سنتی که می‌تواند در زمینهٔ مهم‌ترین اولویت‌های بهداشتی در عصر حاضر تأثیرگذار باشد پرداخته شده است.
درنهایت در فصل پنجم، با تأکید بر ابعاد اجتماعی و تعیین‌کنندگان اجتماعی سلامت، مشخصاً اهمیت سرمایهٔ اجتماعی در کمپین‌های ارتباطات سلامت به بحث گذاشته شده‌است، چراکه پژوهشگران ارتباطات سلامت اخیرا نقش سرمایهٔ اجتماعی را در تعیین میزان موفقیت کمپین‌های ارتباطات سلامت به‌ویژه کمپین‌های مبارزه با مواد مخدر، بیش از پیش دریافته‌اند.
ایجاد انگیزه فردی، سازمانی و جمعی در مخاطبان درباره مسایل مهم سلامت محور یکی از دغدغه‌های نویسندگان کتاب است. آنها در صفحه ۶۱ کتاب در تعریف بسیج اجتماعی نوشته‌اند: بسیج اجتماعی یک فرایند از پایین به بالا و مشارکتی است که با استفاده از کانال های ارتباطاتی متعدد صورت می پذیرد و به دنبال درگیر ساختن رهبران جامعه و مطرح شدن موضوعات سلامت محور در سطح جامعه به طرز گسترده و فراگیر است.
ارتباطات سلامت می تواند زمینه‌ساز اقداماتی شود که در این کتاب به آنها اشاره شده است. ارتباطات سلامت می‌تواند ارتقای سطح آگاهی درباره موضوعات سلامت محور برای پیشبرد سیاست ها و انجام تغییرات، افزایش تقاضا برای خدمات و محصولات بهداشتی و تقویت روابط سه گانه پزشک، بیمار و خانواده را در پی داشته باشد.
کمپین‌های ارتباطات سلامت به منظور آموزش مستقیم به افرادی طراحی می‌شوند که انتظار می‌رود یک رفتار بهداشتی یا سالم را قبول و اجرا کنند.
توجه به اعتقادات و فرهنگ مردم در پرداختن به مسائل حساس
چالش‌های ارتباطات سلامت باید توسط دست‌اندرکاران این حوزه مورد توجه قرار گیرد. در صفحه ۹۲ این کتاب نوشته شده است: برخی مسایل بهداشتی ارتباط تنگاتنگی با آداب و سنن یک منطقه و اعتقادات مردم دارد. به طور مثال در نمایش مشکلاتی مانند بیماری های مقاربتی، ایدز، سقط جنین و موارد همانند آن باید مولفه های فرهنگی، آداب و رسوم و اعتقادات دینی جامعه مخاطبان هدف را کاملا در نظر داشت. استفاده از رهبران مذهبی جهت اعلام حمایت و مشروعیت مصرف قرص های ضد بارداری یک راه حل مناسب است. در حالی که این اظهارات از زبان یک شخص معمولی و حتی متخصصان بهداشت شاید اجازه پخش از آنتن را نگیرد.
این کتاب مسیرهای کنترل ترس و خطر را مورد بررسی قرار داده و مسیر تهدید بالا، کارآمدی بالا را پیشنهاد داده است.
در این روش پیام رسان باید فرد را درباره خطرناک بودن و احتمال ابتلای وی به خطر یا تهدید متقاعد کند و همچنین راه حل و ابزار مفید و کارامدی را برای مقابله با آن برای او فراهم آورد که مخاطب توانایی انجامش را داشته باشد. در این حالت فرد برای محافظت از خود تحریک شده و به قبول رفتار پیشنهادی و نهایتا تغییر رفتار و نگرش خود دست می زند.
کتاب ارتباطات سلامت نوشته حبیب راثی تهرانی و روشنک عاطفی منش با مقدمه هادی خانیکی استاد ارتباطات در ۲۲۲ صفحه در تیراژ ۵۰۰ نسخه توسط انتشارات اندیشه احسان (چاپ اول ۱۳۹۹) روانه بازار نشر شده است.