امروز هشتم بهمن مصادف با ۱۳ جمادی الثانی سالروز وفات حضرت ام البنین(س) مادری است که چهار فرزند او در واقعه کربلا در رکاب امام حسین (ع) به شهادت رسیدند. به همین مناسبت این روز در تقویم به روز تکریم مادران و همسران شهدا نامگذاری شده است تا برای بانوانی که فرزندان و همسران خود را در راه اسلام از دست داده‌اند، یادآور استقامت و شجاعت زنان از صدر اسلام تا به امروز باشد.
ام‌البنین؛ الگوی بردباری و مقاومت
حضرت ام‌البنین (س) مادر حضرت ابوالفضل العباس (ع)، عبدالله، جعفر و عثمان است که هر چهار فرزند او در واقعه کربلا به مقام شهادت رسیده‌اند. او که از چهره‌های درخشان در تاریخ اسلام است، به خانواده‌ای دلاور، جنگجو و شجاع تعلق داشت.
ام‌البنین همسر حضرت علی (ع) بعد از شهادت حضرت فاطمه (س) است که نام اصلی ایشان فاطمه کلابیه بود. برپایه روایت‌ها ایشان بعد از گذشت مدتی از زندگی مشترک با امیرالمؤمنین(ع) از ایشان خواست تا به جای «فاطمه»، او را ام‌البنین خطاب کند تا فرزندان حضرت زهرا (س) با ذکر نام اصلی او توسط پدرشان، خاطرات مادرشان در ذهن آنها تداعی نشود و او موجبات آزردگی خاطر آنان را فراهم نسازد.
محبت بی شائبه به فرزندانِ دختر پیامبر اسلام
ام‌البنین در طول زندگی مشترک با حضرت علی (ع) همواره تمام همت خویش را بکار می بست تا بتواند جای خالی حضرت فاطمه (س) را برای فرزندان داغدار ایشان پر کند؛ تا جایی‌که فرزندان فاطمه زهرا (س) با وجود این بانوی بزرگوار، فقدان مادر مهربان خود را کمتر احساس می‌کردند. ام‌البنین فرزندان دختر گرامی رسول اکرم(ص) را بیش از فرزندان خود مورد توجه قرار می‌داد و محبت خود را بیشتر نثار ایشان می‌کرد؛ چراکه او این‌کار را خدمت به اسلام و پیامبر اسلام و عمل به فرایض دینی و دستورات قرآن در خصوص محبت به دیگران برمی‌شمرد.
ام‌البنین؛ مادر آمرزیده چهار شهید
ام‌البنین از جمله زنان شیردل و صبور صدر اسلام بود که به واسطه تحمل غم ناشی از شهادت همه فرزندان خود، در تاریخ اسلام اسطوره بردباری و استقامت نامیده شد. او که روحیه‌ای شاعرانه نیز داشت، وقتی خبر شهادت چهار فرزندش در واقعه کربلا را شنید در توصیف این غم جانکاه در مرثیه هایی چنین سرود: «ای کسی که فرزند رشیدم عباس را دیدی که همانند پدرش بر دشمنان تاخت، فرزندان علی(ع) همه شیران بیشه شجاعتند. شنیده ام بر سر عباس عمود آهنین زدند، در حالی که دست هایش را قطع کرده بودند؛ اگر دست در بدن پسرم بود، چه کسی می توانست نزد او آید و با او بجنگد؟»
ام‌البنین مادر چهار برادر کشته شده بود (که پس از شهادت فرزندان رشیدش در کربلا) به بقیع می رفت و در آن جا، اندوهگین ترین و سوزناک ترین مرثیه سرایی‌ها را برای پسرانش می کرد. مردم نزد او گِرد می آمدند و به آن مرثیه ها گوش فرا می دادند. مروان هم از جمله اشخاصی بود که به بقیع می آمدند. او به مرثیه امّ البنین، گوش فرا می داد و می گریست.(۱)
همین گذشت و بردباری ام‌البنین در راه اسلام است که برپایه روایت‌ها از او مادری آمرزیده ساخت.
در همین ارتباط علامه محمدباقر مجلسی در کتاب بحارالانوار به نقل از قبیصه آورده است: نزد پیامبر خدا (ص) نشسته بودم که زنی آمد و از مرگ فرزندانش شکوه کرد و گفت: ای رسول خدا! از خدا برای من طلب فرزند نما. حضرت به او فرمود: چند فرزند از تو مرده است؟ عرض کرد: سه تا. فرمود: تو در برابر آتش، حصار محکمی بر گِرد خود کشیده ای.(۲)
فرزندانم فدای حسین باد
ام‌البنین پس از شنیدن خبر شهادت فرزندانش در واقعه کربلا از سوی بَشیر که فرستاده امام سجاد(ع) از کربلا به مدینه برای انتقال اخبار بود، همواره می‌گفت فرزندان من و آنچه در زیر آسمان است، فدای حسینم باد و از بشیر درباره امام حسین (ع) می‌پرسید و چون بشیر خبر شهادت امام حسین(ع) را به آن حضرت داد، شیون‌ها کشید و فریادها زد و گفت: ای بشیر! رگ قلبم را پاره کردی.
امام صادق(ع) در حدیثی پیرامون علاقه‌مندی ام‌البنین به امام حسین (ع) می‌فرماید: بر حسین (ع) پنج سال گریسته شد. امّ جعفر کلابی (امّ البنین)، برای حسین(ع) مرثیه می سرایید و می گریست تا این که چشمانش نابینا شد. مروان حاکم مدینه به صورت ناشناس می آمد و پشتِ در می ایستاد و به گریه و مرثیه سرایی او گوش می داد.(۳)
بی‌شک ام‌البنین یکی از زنان فداکار، صبور و مستحکم در تاریخ اسلام محسوب می شود که هر آنچه داشته در راه اسلام و حفظ این دین آسمانی فدا کرده است. ایشان همواره الگویی ارزشمند برای همه بانوان مسلمان به خصوص مادران و همسران شهدا به شمار می‌رود؛ زنانی که عزیزان خود را در راه حفظ اسلام و آرمان‌های امت مسلمان از دست داده‌اند. انتخاب روز وفات ایشان به عنوان روز تکریم مادران و زنان شهدا یادآور همه ایثارها و صبوری های زنان مسلمان از صدر اسلام تا امروز است.
منابع:
۱_مقاتل الطالبیین: ص ۹۰
۲- بحارالانوار
۳_الأمالی للشجری: ج ۱ ص ۱۷۵