تلاش ایران برای پیوستن به FATF یا همان کارگروه ویژه اقدام مالی محدود به ۸ سال دولت یازدهم و دوازدهم نمی‌شود و وقتی سرنخ را می‌گیریم به دولت دهم می‌رسیم، دقیقا زمانی که برخی از مخالفان امروز FATF در آن دوره در زمره مدیران تصمیم‌گیر و تصمیم‌ساز بودند یا از گروه و جریاناتی بودند که تفکر نزدیک به دولت وقت را داشتند.
هر چند شروع تلاش برای ورود به این کارگروه به آن سال‌ها برمی‌گردد اما در نهایت ایران پس از توافق هسته‌ای با ۱+۵ توانست از لیست سیاه وارد لیست خاکستری FATF شود اما پس از برسر کار آمدن «دونالد ترامپ» و خروج آمریکا از برجام، پس از چند بار تمدیدِ حضور موقت ایران در لیست خاکستری، با نپذیرفتن شرط و شروط FATF از سوی کشورمان، در لیست سیاه نشستیم.
به اعتقاد بسیاری از کارشناسان و مدیران، ورود کشور به لیست سیاه به نوعی خودتحریمی در دوران سخت تحریم‌ها بود چرا که خودمان پذیرفتیم علاوه بر تحریم‌های دشوار آمریکا به‌ویژه در بخش تبادلات مالی، تحریم‌های یک نهاد بین‌المللی هم به این تحریم‌ها اضافه شود که اتفاقا تمرکز این تحریم‌های FATF هم بر نقل و انتقالات مالی است.
کارگروه ویژه اقدام مالی یا همان FATF از چهار لایحه کنوانسیون مقابله با تامین مالی تروریسم (CFT)، کنوانسیون سازمان ملل متحد برای مبارزه با جرایم سازمان یافته فراملی (پالرمو)، لایحه اصلاح قانون مبارزه با پولشویی و لایحه اصلاح قانون مبارزه با تامین مالی تروریسم تشکیل شده که در حال حاضر لوایح مبارزه با پولشویی و مبارزه با تامین مالی تروریسم به تصویب رسیده و در تصویب و اجرای این دو لایحه مخالفتی وجود ندارد اما تصویب این دو لایحه برای انتقال به لیست خاکستری و سفید کافی نیست.
پس از یک سال سکوت مجمع تشخیص مصلحت درباره بررسی تصویب پیوستن به FATF، با موافقت رهبری با درخواست رئیس جمهوری جهت بررسی مجدد امکان عضویت ایران در این کارگروه، روزنه امیدی برای رفع این تحریم‌های پرفشار ایجاد شده‌است. بنابراین می‌توان امیدوار شد با احتمال برگشت به برجام، از شر تحریم‌های یک نهاد بین‌المللی دیگر هم خلاص شویم تا مانند سایر کشورها از جمله همسایگانی چون پاکستان، افغانستان، سوریه و عراق به روال عادی مبادلات مالی با دنیا برگردیم.
بهانه دست بدخواهان ندهیم
«مرتضی عزتی» کارشناس اقتصادی در گفت‌وگو با ایرنا درباره تبعات نپیوستن به کارگروه ویژه اقدام مالی اظهار داشت: به نظر می‌رسد احتمال برگشت به برجام و حذف تحریم‌ها بیشتر از پیوستن ایران به FATF است. با ورود به بایدن به کاخ سفید برگشت به برجام و رفع تدریجی تحریم‌ها دور از ذهن نیست. در این میان نکته بسیار مهمی که باید همواره آن را به خاطر داشته باشیم این است که نه آمریکا و نه اروپا با هر حزب و رئیس جمهوری علاقه‌ای به برداشته شدن موانع تحریمی ندارند و به دنبال ایجاد وجهه بین‌المللی برای خود هستند. توافقنامه‌ای با ایران به امضا رسیده و به اجرا نرساندن این توافقنامه باعث کاهش وجهه این کشورها شده‌است و به دنبال جبران این موضوع هستند.
وی ادامه داد: بنابراین به احتمال زیاد به پایبندی به برجام بازخواهند گشت اما از آنجایی تمایل باطنی آنها ادامه تحریم علیه ایران است، بهانه‌جویی‌هایی خواهند داشت، مانند رفتار اروپایی‌ها که در این مدت هر چند به طور مستمر اعلام می‌کردند خواهان حفظ برجام هستند اما در عمل هیچ اقدام موثری را برای اجرای این توافقنامه و تعهدات خود و رفع تحریم‌ها انجام ندادند. در منطقه هم کشورهایی هستند که از تحریم ایران سود می‌برند و می‌خواهند تحریم‌ها علیه کشورمان ادامه داشته باشد.
این کارشناس اقتصادی تاکید کرد: معتقدم پس از رفع تحریم‌ها علیه ایران توسط رئیس جمهوری جدید آمریکا، کشورهای عضو برجام به بهانه نپیوستن کشورمان به FATF، تحریم‌ها را به یک شکل دیگر ادامه می‌دهند و با بهانه‌تراشی‌ها و بهانه حضور در لیست سیاه FATF اجازه برقراری مبادلات بین‌المللی را به کشورمان نمی‌دهند.
عزتی گفت: در این صورت، تنها نوع تحریم‌ها تغییر می‌کند و از این بار از طریق FATF به طور سختگیرانه تحریم‌ها ادامه پیدا می‌کند.
وی افزود: بنابراین اگر به FATF نپیوندیم، این امکان وجود دارد که آمریکا و اروپا بخش زیادی از تحریم‌ها را به یک شکل دیگری ادامه دهند. البته جنس این تحریم‌ها دیگر مانند اعمال محدودیت‌های فروش برای ایران نخواهد بود و این بار تحریم‌های نقل و انتقالات مالی سختگیرانه‌تر از شرایط امروز علیه ایران اعمال می‌شود.
مخالفان چه می‌گویند؟
یکی از نگرانی‌های مخالفان عضویت در FATF این است که پس از عضویت نتوانیم به روابط مالی با کشورها ادامه دهیم و تمام اطلاعات مبادلات مالی باید در اختیار کشورهایی مانند امریکا قرار بگیرد اما طبق گفته کارشناسان این حوزه، ادامه روابط مالی ایران با یک سری از کشورها پس از عضویت در کارگروه ویژه مالی راهکار دارد و به این معنا نیست که ورود به لیست خاکستری یا سفید مانع از این روابط مالی شود.
استدلال مخالفان این است که اگر به FATF بپیوندیم، تمام مبادلات مالی ایران با کشورهای دیگر و طرف‌های قرارداد به طور مستقیم در اختیار آمریکا قرار می‌گیرد. یعنی برخی از کشورها از جمله آمریکا این امکان و دسترسی را خواهند داشت که تمام شرکای ایران و کشورهایی در حال حاضر با کشورمان روابط مالی و اقتصادی دارند را شناسایی کنند. بنابراین آمریکا در هر مقطعی که بخواهد ایران را تحریم یا محدود کند، به سرعت وارد برخورد با این شرکا و طرف‌های قرارداد ایران می‌شود و ایجاد این امکان برای آمریکا می‌تواند برای کشورمان تهدید تلقی شود و بسیار مخرب است.
به اعتقاد مخالفان عضویت ایران در این کارگروه، با این اقدام با دست خودمان لیست اطلاعات تمام شرکت‌ها و کشورهایی که در دوران سخت تحریمی روابط خود با ایران را حفظ کرده‌اند و می‌کنند به آمریکا تحویل می‌دهیم. اما نکته بسیار اساسی و مهم این است که هر چند ایران به FATF نپیوسته اما تقریبا تمام دولت‌هایی که با کشورمان در این شرایط تحریم همکاری اقتصادی دارند، عضو این کارگروه هستند یعنی بخشی از اطلاعات مبادلات مالی این کشورها با ایران در FATF ثبت شده و وجود دارد اما آمریکا به دلایلی از جمله قوانین FATF نتوانسته به این اطلاعات دست پیدا کند که همچنین یکی از مهم‌ترین این دلایل این است که این شرکت‌ها اغلب با آمریکا روابطی نداشته‌اند که آمریکا به این بهانه بخواهد از اطلاعات مالی آنها بهره‌برداری کند.
شاید پیوستن به کارگروه ویژه مالی که تقریبا تمام کشورها عضو آن هستند -به جز ۴ الی ۵ کشور- مضراتی مانند ارایه اطلاعات شفاف مالی به این نهاد بین‌المللی را داشته باشد اما به طور قطع منافع و مزایای آن در کفه ترازو به نفع ایران سنگینی می‌کند.