محمد درویش چهارشنبه شب در جلسه هم اندیشی با مدیرعامل سازمان آب و برق خوزستان و تعدادی از فعالان فرهنگی، اجتماعی و محیط زیست در گیت بوستان اهواز، اظهار داشت: همه باید تلاش کنیم از یافته‌ها به نحوی استفاده کنیم تا باعث ارتقای تاب آوری وطن شود، بنابراین به جای غر زدن و مرثیه سرایی، اگر خردمندانه، صبورانه و شجاعانه از این تجارب استفاده شود، حاکمیت هم به احتمال زیاد کنشگران را بازوی خود می‌داند و به جای تقابل کمک می‌کند و به آنها پروبال می‌دهد.
وی افزود: ما باید مصداق‌هایی در اندازه‌ها و حلقه نفوذ خودمان معرفی کنیم تا بتوانیم سرزمین را نجات و حاکمیت را آشتی بدهیم و بتوانیم از ظرفیت‌ها استفاده کنیم.
این عضو هیات علمی موسسه تحقیقات مراتع و جنگل‌ها اضافه کرد: مدیران برای اینکه در قلمرو مسئولیت خود موفق باشند باید کلان نگرتر و بین‌رشته‌ای فکر کنند، یکی از مشکلات ما در کشور این است که هر کس میخواهد مشکل خود و سازمان متبوعش را حل کند حتی اگر به قیمت تخریب سازمان‌های دیگر و یا منافع ملی باشد.
وی ناکامی در برخی طرح‌ها همچون احیای شیر یال کوتاه و ببر هیرکانی را به دلیل نادیده گرفتن مردم دانست و با اشاره به کمپین دست‌یار، گفت: با وجود شرایط نامناسب اقتصادی در یک جنبش ملی و کارزار اجتماعی صدها هزار تومان پول برای رفع مشکل یک محیط بان جمع کنیم بنابراین اگر به مردم بها و قدرت داده شود بسیاری از مشکلات را می‌توان حل کرد.
درویش ادامه داد: سازمان جنگل‌ها به عنوان قدیمی‌ترین سازمان کشور حتی نتوانسته در مدت ۱۰۷ سال عمر خود حتی در سطح ۲۰ هکتار جنگل‌کاری موفقی در زاگرس انجام دهد در حالی که یک جوان ۳۲ ساله در الگن استان کهگیلویه در ۲ سال اخیر ۲ هزار هکتار جنگل ایجاد کرده است زیرا با جامعه محلی صحبت می‌کند و بدنه اجتماعی دارد اتفاقی که اگر در سازمان جنگل‌ها افتاده بود اکنون بیش از ۲ برابر مساحت ایران جنگل داشتیم.
به گفته وی، ۱۵ میلیون بلوط در یک دهه اخیر از دست دادیم و ۳۰ درصد زاگرس در آستانه خشکی کامل است و تنوع زیستی به خطر افتاده که حاصل آن افزایش فرسایش خاک و کاهش طول عمر سدها است.
وی افزود: معیار سازمان ملل برای نمره دادن به جامعه از نظر محیط زیست، وجود قوانین و یا تفکر رهبران نیست بلکه باید ببینیم مردم چقدر حاضرند سرمایه‌های مادی و معنوی خود را برای محیط زیست خرج کنند که در این زمینه جامعه ما نمره بالایی دارد، به طور نمونه امسال یگان مردمی حفاظت از جنگل‌های سردشت را با ۷۰۰ میلیون تومان راه‌اندازی کردیم، ۴۳ دمنده و بیش از سه هزار آتشکوب و لباس‌های اطفای حریق خریداری کردیم.
درویش ادامه داد: فرزند بیمار یک محیط بان را نجات دادیم و ۱.۵ میلیارد تومان برای یک محیط بان پول جمع کردیم که همه آنها از کمک‌های مردمی و در بدترین شرایط اقتصادی بوده است بنابراین اگر صحبت و صبوری کنیم و مجهز به خرد و تجربه باشیم و به چیزی که می‌گوییم باور داشته باشیم می‌توانیم مشکلات خود را حل کنیم.
این فعال محیط زیست با بیان اینکه کنشگری از جنس مطالبه‌گری خردمندانه است، اظهار داشت: مشکل فاضلاب اهواز مربوط به امسال و پارسال نیست، این مساله حل نشده چون تبدیل به یک مطالبه اجتماعی نشده، چون ما اجازه ارتقای دانایی را به مردم خودمان ندادیم در حالیکه هرگاه یک مطالبه اجتماعی شود، موفق می‌شویم؛ نمونه آن مطالبه اهالی بندر دیر در استان هرمزگان برای جلوگیری از ساخت پرورش میگو در جنگل بود که باعث واکنش سازمان جنگل‌ها و دادن نامه شد.
وی افزود: وزارت نیرو، نیم قرن پیش و زودتر از دیگران به دشت‌های ممنوعه و افت سطح آب زیرزمینی آگاهی داشت اما به خاطر مصلحت اندیشی کوتاه آمد تا این مساله به مرز بحران برسد، اکنون نرخ فرونشست زمین به ۵۴ سانتی متر در سال رسیده که ۱۴۰ برابر شرایط بحرانی است.
درویش با اشاره به مشکلات سد گتوند در خوزستان نیز گفت: بهترین گزینه کمیته علاج بخشی، حذف آن بود اما اعلام شد که ۱۰ هزار میلیارد تومان هزینه دارد، به همین دلیل اکنون باید دعا کنیم، خشکسالی شدید یا سیل شدید نداشته باشیم تا فاجعه در خوزستان اتفاق نیفتد.
وی افزود: بنا به اعلام مرکز بررسی‌های استراتژیک، سد گتوند ۲۰ تا ۲۵ درصد شوری جلگه خوزستان را افزایش داده اما آب و نیرو (مجری سد) می‌گفت نیشکر شوری را۳۰ درصد افزایش داده و باید با آن برخورد شود.
درویش اضافه کرد: یکی از تحقیقات موسسه جنگل‌ها درباره نقشه کشورهای تولیدکننده نیشکر دنیا نشان داد، در هیچ جایی که ریزش‌های آسمانی کمتر از یک هزار میلیمتر باشد نیشکر کشت نشده به جز در خوزستان، از سوی دیگر به دلیل تبخیر و شوری بالا، مصرف آب نیز به جای ۲۵ هزار متر مکعب، ۳۵ هزار متر مکعب است.
وی با بیان اینکه تخلیه زهاب‌های نیشکر، با ارزش‌ترین تالاب آسیای جنوب غربی را از بین برده است، گفت: تالاب شادگان، صندوق پایدار ارزی و کولر طبیعی خوزستان را از بین می‌برد، در حالی که این تالاب می‌توانست رونق گردشگری را افزایش دهد و بزهکاری و میل به مهاجرت را کمتر کند.
درویش تاکید کرد: ما باید تجربه‌های خود را با عدد و رقم بیان کنیم تا ثابت کنیم، انگی که به کنشگران محیط زیست زده می‌شود اشتباه است و ما مشتی آدم سانتی‌مانتال نیستیم که فقط برای کل و بز و قوچ و میش‌ها دلمان بسوزد.
وی با بیان اینکه سدگتوند ۴۰۰ سایت باستان شناسی را زیر آب برد، افزود: از ۳۰ هزار سایت باستانی بخش بزرگی در خوزستان است که منبع ثروت است اما روی آن کار نمی‌کنیم، به همین دلیل هورالعظیم را برای ۲۰ درصد کاهش هزینه استخراج نفت خشک کردیم، نتیجه اینکه وزش باد به سمت اهواز به جای خنک کردن شهر، باعث بلندشدن گرد و خاک می‌شود.
درویش تصریح کرد: سازمان آب و برق در یک توافق اعلام نشده با محیط زیست و استانداری و مرکز به این نتیجه رسیدند که مصلحت دشت آزادگان در این است که در هورالعظیم استخراج نفت کنند، محیط زیستی‌ها با استخراج نفت مشکلی ندارند همانطور که در دنیا نفت استخراج می‌شود.
وی افزود: مساحت هورالعظیم ۵۰۰ هزار هکتار است که سازمان محیط زیست آن را به ۱۲۳ هزار هکتار کاهش و در آن جاده‌سازی کرد، به طوری که نظام هیدرولوژیکی و تراز بوم‌شناختی هورالعظیم را برهم زد، شواهد تاریخی از پرندگان مهاجر در نیم قرن پیش در این تالاب، پتانسیل بالای جذب این پرندگان را نشان می‌دهد.
مرز تاب آوری آبی خوزستان
مدیرعامل سازمان آب و برق خوزستان همچنین در این نشست گفت: مطالعاتی درباره تاثیر برداشت آب از بالادست بر روی کیفیت انجام دادیم تا در تصمیم گیری‌ها لحاظ شود.
فرهاد ایزدجو افزود: در این تحقیق، با استفاده از مدل‌های کمی و کیفی و شبیه‌سازی، اثرگذاری برداشت بیش از حد آب در نقاط مختلف حوضه مورد بررسی قرار گرفته است که نتایج آن نشان می‌دهد برداشت آب با کیفیت چه تاثیری بر کیفیت آب در پایین دست دارد.
وی اضافه کرد: با توجه به حوزه مدیریتی، دغدغه‌های استانی داریم و معتقدیم در حال حاضر از لحاظ تاب آوری در وضعیت مناسبی نیستیم و نباید کاری کنیم که این شرایط بدتر شود.
به گفته وی، برخی نهادهای تصمیم گیرنده همچون شورای عالی آب، مجلس شورای اسلامی و سازمان حفاظت محیط زیست از اختیارات ما خارج از است و آنها کار قانونی خود را انجام می‌دهند.
ایزدجو در پاسخ به سوالی درباره نتایج مطالعات کیفیت آب، از ارائه این نتایج خودداری کرد و اظهار داشت: اگر چه نتایج مطالعات بر روی کیفیت آب محرمانه نیست اما معتقدیم این نتایج باید به اطلاع تصمیم گیران برسد و ضرورتی ندارد به مردم اعلام شود زیرا ممکن است باعث ناامیدی و ناراحتی و دغدغه آنها شود.
وی این نشست را سومین جلسه با فعالان محیط زیست دانست که در راستای ارتباط با ذینفعان اعم از مردم، کشاورزان و کنشگران است.
ایزدجو افزود: سازمان آب و برق یک مجموعه تخصصی بود که کمتر با مردم ارتباط داشت اما تصمیم گرفتیم ارتباط با مردم و سمن‌ها را تقویت و نظرات آنها را در برنامه‌ریزی‌ها لحاظ کنیم.
وی اضافه کرد: در راستای بهبود ارتباط سازمان آب و برق با ذینفعان مطالعاتی توسط دانشگاه شهید چمران آغاز شده که آموزش جوامع محلی نیز جزو اهداف این مطالعات است.
ایزدجو با اشاره به تلاش‌ها برای تقویت رویکرد خرد جمعی به جای تصمیمات تخصصی و فردی، اظهارداشت: اولین کارگروه تخصصی و شورای مشورتی در این سازمان پیش از این تشکیل شده اما جای شورای مشورتی اجتماعی خالی است.
به گفته وی، استفاده از خرد جمعی در مدیریت سیلاب، باعث شد که کارگروه سیلاب ریاست جمهوری عملکرد این سازمان را تایید کند.
مدیرعامل سازمان آب و برق خوزستان همچنین با بیان اینکه در قانون ظرفیتی برای مسئولیت اجتماعی وزارت نیرو پیش بینی نشده است، گفت: سعی کردیم با بودجه‌های این سازمان اقداماتی در زمینه اعزام گروه‌هایی به مناطق محروم داشته باشیم همچنین ورود به بحث گردشگری در حاشیه رودخانه‌ها و سدها نیز در همین راستا بوده است.
وی با اشاره به مطالعات گردشگری در این سازمان، افزود: در حال حاضر تمام جاذبه‌های گردشگری خوزستان شناسایی، مسیرهای گردشگری تعریف و بسته‌های سرمایه‌گذاری برای ارائه به متقاضیان آماده شده است.
ایزدجو اضافه کرد: این طرح برای رونق و توسعه گردشگری آبی در استان و ایجاد اشتغال و درآمدزایی به ویژه در مناطق محروم است.
وی در پاسخ به سوالی درباره دلایل عدم موفقیت در راه‌اندازی موزه‌های آب در اهواز و شوشتر توضیح داد: در اهواز متولی موزه آب اداره میراث فرهنگی است، اما شوشتر مشکل مالکیت ساختمان داشت که ظاهرا اکنون حل شده است.
ایزدجو در ادامه تاثیر لایروبی نشدن رودخانه کارون را در وقوع سیلاب ناچیز دانست و گفت: بر اساس مطالعاتی که انجام دادیم لایروبی کارون تاثیر ناچیزی در آب گرفتگی و سیلاب خواهد داشت و مهمترین راهکارها برای کاهش خطر سیل، ساخت کانال‌های سیلاب‌بر است.
وی با بیان اینکه سیاست‌های سازمان آب و برق برای کشت برنج مشخص و شفاف است، افزود: با توجه به اینکه برنامه‌ریزی منابع آب متغیر است، در مواقع خاص که آب کافی موجود باشد به ویژه در مناطقی که سطح آب زیرزمینی بالا است و به جز برنج نمی‌توانند کشت دیگری داشته باشند و معیشت آنها به کشت برنج وابستگی دارد، مانعی برای این کشت نداریم اما از سوی دیگر انتظار داریم جامعه کشاورزان ما را درک کنند و انعطاف داشته باشند و در سال‌هایی که آبی برای کشت برنج وجود ندارد اعتراض نکنند.
ایزدجو اضافه کرد: مصرف آب در نیشکر بسیار بالا است و در سال‌های گذشته کارشناسان بر این عقیده بودند که باید به جای آن چغندرقند کشت شود اما درباره اینکه در هیچ جای کشور نباید برنج کشت شود هنوز از نظر علمی نیاز به کار و بررسی دارد.
کارون خواری در اهواز
سیروس داوودی نماینده سازمان‌های مردم نهاد خوزستان نی در این نشست گفت: گروه های اجتماعی در شورای مشورتی سازمان آب و برق در زمان سیل ۹۸ حضور نداشتند که در صورت عضویت برخی مشکلات کاهش می‌یافت.
وی با اشاره به حق جبران خسارت برای شهروندان، افزود: سمن‌های فعال در حوزه حقوق شهروندی و مطالبه گری از مراجعات خود به سازمان آب و برق در این زمینه پاسخی دریافت نمی‌کنند.
سید محمد لاری، کارشناس شهرسازی همچنین خواستار حفاظت از رودخانه کارون در شهر اهواز شد و گفت: در حال حاضر شاهد حفاری‌های عمیق و ساخت دیواره بتنی و تاسیسات تجاری در بستر رودخانه کارون هستیم که سازمان آب و برق باید به آنها توجه بیشتری نشان دهد.
وی افزود: شهرداری اهواز و دانشگاه شهید چمران در حال توافق برای اجرای طرحی هستند که ۲ سمت رودخانه کارون را به بلندمرتبه سازی تبدیل کنند که ضرورت دارد سازمان آب و برق در راستای وظایف خود عمل کند.
زندی نماینده جامعه معلمان نیز خواستار حل مشکل آب آلوده شد و گفت: یکی از اثرات آلودگی محیط زیست در خوزستان، ایجاد مشکلات شناختی در دانش آموزان و افت تحصیلی آنها است که تاکنون به این مساله توجهی نشده است.
سراج مدیر گروه دوچرخه سواری سراج نیز در ادامه با اشاره به فعالیت این گروه در زمینه توسعه فرهنگ دوچرخه‌سواری، خواستار تعامل سازمان آب و برق خوزستان برای استفاده از امکانات و گسترش این ورزش شد.