به گزارش ایرنا، با وجود آشنایی جوانان و نوجوانان با نام شیخ محمد خیابانی در کتب درسی این اطلاعات بیشتر سطحی بوده و مردم از خدمات این شهید بزرگوار نسبت به ایران آگاهی بسیار محدودی دارند و همین امر، ضرورت واکاوی و بازشناسی این شخصیت تاثیرگذار تاریخی را بیش از پیش کرده است.
فعالیت های مذهبی برای حفاظت از اسلام ناب، فعالیت های دینی برای توسعه و تعمیق دین اسلام در ایران، تلاش های شیخ محمد خیابانی برای اهتزار نام ایران بر بلندای قلل افتخار و بیان عقاید در بستر اسلام از خطوط فکری این شیخ شهید در طول زندگی کوتاه خود بوده است.
بر این اساس همایش بین‌المللی بزرگداشت شهید شیخ محمدخیابانی به منظور بررسی علمی ابعاد شخصیت، اندیشه و مبارزات ضداستعماری و ضداستبدادی این روحانی مبارز در انقلاب مشروطیت ایران، در نیمه اسفند سال جاری به صورت جداگانه در شهرهای خامنه از توابع شبستر، تبریز و تهران برگزار می شود و پیش از برگزاری این همایش بین المللی، نشست ها و پیش همایش های تخصصی برای شناساندن عمیق تر ابعاد شخصیتی شیخ شهید برگزار خواهد شد.
عدالت، مهم ترین هدف قیام شیخ محمد خیابانی بود
رئیس سازمان تبلیغات اسلامی آذربایجان شرقی در وصف شیخ محمد خیابانی اظهار کرد: عدالت، مهم ترین هدف قیام شیخ محمد خیابانی بود.
حجت الاسلام حسن شعبانی گفت: وقتی با عینک دینی و از منظر یک حوزوی اهداف قیام شیخ محمد خیابانی را واکاوی می کنیم، مفهومی که در میان سایر مفاهیم می درخشد، مفهوم عدالت است.
وی افزود: نکتۀ پراهمیت اینجاست که شیخ محمد خیابانی عضو حزب دموکرات است و در حالی که عدالت، اساساً جایگاهی در میان دموکرات ها ندارد، شیخ هنرمندانه این مفهوم متعالی را در دستور کارش قرار می دهد و بعدها مشخص می شود یکی از خواسته های او از قیامش، تحقق عدالت بوده است.
رئیس سازمان تبلیغات اسلامی آذربایجان شرقی با بیان اینکه مردم دیروز مانند مردمان امروز، تشنۀ عدالت بوده اند، گفت: شیخ محمد خیابانی به خوبی این مهم را درک کرد و در بستری از مفاهیم اسلامی و دینی، تحقق آن را هدف قرار داد.
حجت الاسلام شعبانی، وظیفۀ علما و حوزه های علمیه را تبیین مفهوم عدالت و مهم تر از آن، چشاندن طعم شیرین عدالت به مردم، با عامل بودنِ همین قشر به مبانی عدالت خواند و گفت: اگر منشاء انقلاب را که قوامش به عدالت است، حوزه های علمیه بدانیم که همین طور نیز هست، تداوم آن هم با حوزه های علمیه است و در این میان توجه عمیق به مفهوم عدالت اهمیت خود را نشان می دهد.
وی افزود: عده ای به نام عدالت، به ویژه در فضای مجازی به پستوی افراد نفوذ می کنند و یا از این مفهومِ متعالی برای پیش بردن اهداف شومی مانند تسویه حساب های سیاسی استفاده می کنند که مذموم است.
رئیس سازمان تبلیغات اسلامی آذربایجان شرقی با یادآوری فرازهایی از بیانیه گام دوم انقلاب و فرمایشات مقام معظم رهبری در باب عدالت در این بیانیه، عنوان کرد: اگر رهبری در این بیانیه می فرمایند که هنوز به عدالت بایسته نرسیده ایم، نشان می دهد که عدالت باید دوباره احیاء شود و بر این اساس، نقش آفرینی حوزه های علمیه و طلاب، مورد انتظار است.
ارادۀ ملّت برای اداره ملّت، گویاترین تفسیر، از دموکراسی مدّ نظر شیخ محمد خیابانی است
محقق علوم اسلامی و معاون تذهیب حوزه علمیه آذربایجان شرقی، شیخ محمد خیابانی را یک «سنّت – تجدّدگرا» دانست و گفت: اوج تجدّد در دوران مشروطه بود و مواجهه شوندگان با آن نیز در سه دستۀ «تجدّدگرایان»، «سنّت گرایان» و «سنّت-تجدّدگرایان» قابل تقسیم بندی است که شیخ محمد خیابانی در دستۀ سوم جای می گیرد.
حجت الاسلام مهدی محمدی با عنوان «شیخ و مواجهه با تجدّد» اظهار کرد: تجدّدگرایان، که افرادی مانند تقی زاده و کسروی در این دسته قرار می گیرند، شیفته و واله تجدّد بودند و اعتقاد داشتند باید از سر تا پای کشور، غربی باشد و در واقع سنّت را وا می نهادند، سنّت گرایان نیز با اعتقادِ عمیق به داشته های سنّتی، می گفتند نیازی به گرفتن چیزی از غرب نیست، در این میان سنّت-تجدّدگرایان کسانی بودند که معتقد به پذیرفتن تجدد، ولی در بستر اسلامی بودند که شیخ محمد خیابانی باورمندِ عمیق این نوعِ نگاه بود.
این مدرس حوزه افزود: سنّت-تجدّدگرایانی مثل شیخ محمد خیابانی معتقد بودند که کشور باید بر پایۀ آرای مردم اداره شود و حکومت باید یک حکومت دموکراتیک باشد اما در عین حال در هیچ فرازی از سخنرانی های او طعنه زدن به اسلام را نمی بینیم، بلکه برعکس، شیخ وقتی آز آزادی و دموکراسی حرف می زند، عقایدش را در بستر اسلام مطرح می کند. سنّت-تجدّدگرایانی مثل شیخ محمد خیابانی معتقد بودند که کشور باید بر پایۀ آرای مردم اداره شود و حکومت باید یک حکومت دموکراتیک باشد
به گفته وی، «ارادۀ ملّت برای اداره ملّت»، گویاترین تفسیر، از دموکراسی مدّ نظر شیخ محمد خیابانی است.
حجت الاسلام محمدی افزود: نکتۀ جالب تر این که یک روحانی شیعه به نام شیخ محمد خیابانی در مقطعی از مدرنیته سخن به میان می آورد که خبری از تعدّد و گستردگیِ منابعِ تالیف شده در حوزه تجدّد نبود و دسترسی ها نیز به این منابع محدود، به شدت سخت بود.
معاون تذهیب حوزه علمیه آذربایجان شرقی در پاسخ به شبهاتی دربارۀ جمع نشدن عضویت شیخ محمد خیابانی در حزب دموکرات و دم زدن از اصول اسلامی، گفت: دلیل عضویت شیخ محمد خیابانی در حزب دموکرات این نبود که به منصبی و یا مقامی برسد بلکه او از حزب دموکرات به عنوان ابزاری استفاده می کرد که این ابزار قادر بود عقایدش را در ارتباط با بهبود وضعیتِ موجود ترویج دهد.
وی انگ تجزیه طلب بودن شیخ محمد خیابانی را هم مانند متهم کردن او به داشتن افکار ضد اسلامی بواسطۀ عضویت در حزب دموکرات، وصله نچسبی خواند که مراجعه به مستندات موجود گواهی بر اثبات آن است.
شناختن و شناساندن علمایی مانند شیخ محمد خیابانی یک ضرورت است
دبیر اجرایی پیش همایش حوزوی شیخ محمد خیابانی، شناختن و شناساندن علمایی مانند شیخ محمد خیابانی را ضرورت امروز جامعه توصیف کرد.
حجت الاسلام مرتضی قربانی گفت: فقها و مراجع شیعه پاسداران اصلی مرزهای عقیدتی و مهم ترین عامل ترویج آموزه های مکتب اسلام ناب محمدی(ص) به شمار می آیند و اگر آثار تالیفی ایشان و مجاهدت آنان در تحدید حدود و ثغور مکتب اسلامی در مواجهه با فرقه ها و نحله های انحرافی نبود، امروز این میراث گرانبها به معنی امروزی را نداشتیم.
وی با بیان اینکه کارکرد فقاهت و مرجعیت وسیع است، افزود: فصل افتراق فقها و علما با سلاطین و دولتمردانی که در طول تاریخ با این شیخ محمد هم عصر بوده اند، مبارزات خستگی ناپذیر برای جلوگیری از استعمار جهانی و تسلط استکبار بر جوامع اسلامی و به خصوص جوامع شیعی بود که با مراجعه به تاریخ ۲۰۰ سال اخیر می توان نمونه های فراوانی در صدق این ادعا پیدا کرد.
حجت الاسلام قربانی ادامه داد: متاسفانه این نکته که فقها، علما و مراجع دینی، پاسداران مرزهای عقیدتی بوده و افرادی تحول خواه و تحول گرا محسوب می شدند، به خوبی در فکر و فرهنگ نسل های امروزین جای نگرفته و خدمات بزرگانی که در طول تاریخ برای اسلام زحمت ها کشیده اند به معنی واقعی در جامعه نمود نیافته است.
وی با بیان اینکه همایش شیخ محمد خیابانی یکی از نمونه های موفق در شناختن و شناساندن ابعاد شخصیتی یک روحانی مبارز و بیدارگر است، افزود: ما شخصیت هایی مانند ملا علی کنی، سیدجمال الدین اسدآبادی، میرزای بزرگ شیرازی و یا شیخ فضل الله نوری به عنوان روحانیون بیدارگر داریم که برای شناساندن این علما به جامعه نیز تدبیری بیاندیشیم.
آزاداندیشی، در حوزه های علمیه جدّی گرفته شود
دانش آموخته دکتری عرفان اسلامی و مدرس حوزه و دانشگاه نیز تاکید کرد: آزاداندیشی در حوزه های علمیه باید جدّی تر از قبل مورد توجه شود.
حمیده جاودانی پور از آزاداندیشی به عنوان ویژگی بارز شیخ محمد خیابانی یاد و اظهار کرد: شیخ محمد خیابانی بعد از اتمام تحصیلات ابتدایی در روسیه و پس از مراجعت به تبریز، تحصیلات خود را در حوزه علمیه طالبیۀ این شهر پِی گرفت و در حقیقت، اندیشه های او از روسیه به تبریز منتقل شد، سوال ما این است که آیا حوزه های علمیه، در زمان حاضر نیز پاسخگوی چنین آزاداندیشی هایی هستند؟
وی ادامه داد: وقتی حوزه علمیه طالبیه ای داریم که صاحب چنین پیشینه ای است، باید حالا هم دارای مدیریت فکری و عقیدتیِ بی نظیری باشد.
این مدرس حوزه و دانشگاه همچنین بررسی و مدّاقه بر روی ویژگی های شخصیتی شیخ محمد خیابانی از جمله آزاداندیشی او را به همۀ طلاب و دانشجویان توصیه کرد و افزود: اینکه چرا شیخ محمد خیابانی به رغم عدم سکونت پدرش در روسیه، به تحصیلات ابتدایی در این کشور اشتغال یافت، جای تحقیق و بررسی دارد.
جاودانی پور افزود: من معتقدم دلیل این کار، جلوگیری خیابانی از تلاش برای رواج اندیشه های کمونیستی در ایرانِ آن زمان بود و نقطۀ آغازین این تلاش ها بر روی آذربایجان تمرکز داشت چون آذربایجان، پیوند دهندۀ ایران و شوروی بود، البته یافتن پاسخ دقیق این سوال، همان طور که اشاره شد، نیازمند تحقیقات بیشتر است که باید محل توجه طلاب، دانشجویان، اساتید حوزه و دانشگاه و محققان این حوزه باشد.
شیخ محمد خیابانی مدرس ثانی
رئیس ستاد بزرگداشت یکصدمین سالگرد شهادت شیخ محمد خیابانی، از تاسیس بنیاد فرهنگی و تاریخی به نام این روحانی بیدارگر و ضداستعمار در تبریز خبر داد.
حجت الاسلام سیدمحمدرضا میرتاج الدینی اظهار کرد: فعالیت های ستاد بزرگداشت یکصدمین سالگرد شهادت شیخ محمد خیابانی در طول ۶ ماه گذشته منتج به شکل گیری پدیده فرهنگی خوبی شده و بر همین اساس قصد داریم با تاسیس بنیاد فرهنگی تاریخی شیخ محمد خیابانی، این فعالیت های فرهنگی را ادامه دهیم.
وی افزود: مقدمات تاسیس بنیاد فرهنگی تاریخی شیخ محمد خیابانی انجام شده و به زودی تشریفات ثبت این بنیاد هم نهایی خواهد شد. مقدمات تاسیس بنیاد فرهنگی تاریخی شیخ محمد خیابانی انجام شده و به زودی تشریفات ثبت این بنیاد هم نهایی خواهد شد. مقدمات تاسیس بنیاد فرهنگی تاریخی شیخ محمد خیابانی انجام شده و به زودی تشریفات ثبت این بنیاد هم نهایی خواهد شد.
نماینده مردم تبریز، اسکو و آذرشهر در مجلس شورای اسلامی یادآوری کرد: محور فعالیت این بنیاد معرفی مفاخری خواهد بود که در دوران مشروطه و بعد از آن مقطع تاریخی منشاء آثار فراوان بوده اند اما قدرشان به درستی شناخته نشده است.
وی از شیخ محمد خیابانی به عنوان مدرس ثانی نام برد و افزود: هرچند شیخ محمد خیابانی در دوران جوانی و در حالی که ۴۲سال بیشتر سن نداشت، به شهادت رسید اما در همین عمر کوتاه تاثیر فراوانی از خود بر جای گذاشت و در دوره نمایندگی در مجلس، همواره در معیّت مرحوم سید حسن مدرس بود و همراه او در مقابل اولتیماتوم روس به طور جانانه ایستادگی کرد.
حجت الاسلام میرتاج الدینی درباره عوامل موثر بر تکوین شخصیت شیخ محمد خیابانی نیز گفت: استعداد فوق العاده و هوش سرشار، سفرهای متعدد در دوران نوجوانی و جوانی به خارج از کشور و سوابق تحصیلات حوزوی از جمله این عوامل است.
وی همچنین عدالت خواهی، آزادیخواهی، استبدادستیزی، قانون مداری و دفاع از محرومان و مستضعفان جامعه را از ویژگی های اصلی شخصیت شیخ محمد خیابانی توصیف کرد.