جشنواره فیلم فجر، مطرح ترین جشنواره سینمایی ایران است؛ جشنواره ای که از بدو تولد تا کنون فراز و فرودهای فراوانی به خود دیده و در مسیر گذر زمان، رسمی‌تر و تخصصی تر شده است. در واقع این جشنواره، جشن رسمی سینمای ایران بوده که سال هاست به همت بخش دولتی و مدیران سینمایی کشور برگزار می شود. جشنواره فیلم فجر در آغاز با اهدافی چون پاسداشت ارزش ها و دستاوردهای انقلاب اسلامی و دفاع مقدس، ارج گذاری بر ایثارهای شهدا، جانبازان و آزادگان و سهیم بودن اهالی سینما در جشن انقلاب در ایام دهه مبارک فجر تشویق و دلگرمی سینماگران هدفمند و رشد همه جانبه سینمای ایران، پا به عرصه فرهنگی و اجتماعی کشور گذاشت. شکل و کیفیت اجرایی جشنواره فیلم فجر نیز همواره مورد نقد و بررسی قرار گرفته و از یکنواختی و تکراری بودن آن انتقادها شده و برای رشد کمی و کیفی آن پیشنهادهای فراوانی شده است.
می گویند جشنواره فیلم فجر ویترین سینمای ایران است. این جشنواره به عنوان بزرگترین رخداد هنری کشور امسال زیر سایه بحران ادامه دار فراگیری ویروس کرونا به سر می برد، به طوری که مدیران فرهنگی کشور به برگزاری جشنواره فیلم فجر اصرار دارند و این موضوع با اعلام اسامی داوران و ۶۲ فیلمی که واجد شرایط شرکت در جشنواره فجر هستند، قوت گرفت. در این میانه اما بازگشایی سینماها در آستانه برگزاری سی و نهمین جشنواره فیلم فجر با اما و اگرهایی همراه شد از سویی محدودیت ۵۰ درصدی در فروش بلیت و عدم اعتماد مخاطبان به حضور در سالن های سینما عامل دیگری برای عدم اکران آثار تازه در سالن های سینما است. با این وجود مسوولان فرهنگی جشنواره فیلم فجر در این دوره تصمیم به برگزاری دارند. این جشنواره اما با محدودیت های عجیبی برگزاری خواهد شد، محدودیت هایی که تب و تاب جشنواره را به طور کامل خنثی خواهد کرد. البته صحبت هایی مبنی بر تخصیص محدود بلیت به مخاطبان وجود دارد. طبیعتا برگزاری جشنواره فیلم فجر همواره جذاب ترین اتفاق سینمایی سال محسوب می شود اما باید دید این دوره با وجود همه گیری ویروس منحوس کرونا ستاد برگزاری جشنواره می تواند از پس این چالش برآید؟
پژوهشگر گروه اطلاع رسانی ایرنا در این گزارش نگاهی به بهترین فیلم‌های ۳۸ دوره گذشته جشنواره فیلم فجر دارد تا ببیند در هر دوره‌ای، کدام اثر توانسته نظر هیأت داوران این جشنواره را برای دریافت سیمرغ بلورین بهترین فیلم جشنواره فیلم فجر به خود جلب کند.
دوره سی‌وهشتم؛ شنای پروانه (۹۸)
هنرمندان و فیلمسازان با هر جریان فکری به فعالیت در قاب سینما می پردازند و در این میان گفت وگو، شنیدن، خواندن و دیدن آغازی برای با هم بودن بیشتر و فهم جهان پیرامون و درک موقعیت‌های به ظاهر متفاوت است که اگر این اتفاق بیفتد، توسعه آغاز می‌شود. سی و هشتمین جشنواره فیلم فجر با ارایه آثار شاخصی از کارگردان‌های شناخته شده در حالی برگزار شد که فیلم شنای پروانه به کارگردانی محمد کارت، موفق به دریافت پنج سیمرغ شد.
دوره سی‌وهفتم؛ شبی که ماه کامل شد(۹۷)
فیلم شبی که ماه کامل شد، فیلمی عاشقانه در دل خشونت افراطی بود، اثری متفاوت از نرگس آبیار که توانست سیمرغ بلورین سی و هفتمین فیلم فجر را از آن خود کند. یک داستان پرتنش از یک ماجرای ملتهب معاصر که مخاطب توانست به سرعت به ماهیت قصه دست یابد.
دوره سی و ششم؛ تنگه ابوقریب(۹۶)
هنر سینما در این است که آرامش روانی به جامعه ببخشد و جهان را در عرصه پرواز خود بداند. تنگه ابوقریب برگزیده سی و ششمین فیلم فجر، فیلمی بود که ماجرای آن بازمی‌گردد به آخرین روزهای جنگ در تیر ۱۳۶۷ خورشیدی، زمانی که عراقی‌ها از درگیری‌های گسترده رزمندگان ایرانی در جبهه‌های مختلف استفاده می‌کنند و به شکلی غافلگیرکننده یکی از تنگه‌های استراتژیک ایران را هدف حمله قرار می‌دهند. این فیلم را بهرام توکلی کارگردانی کرده است.
دوره سی و پنجم؛ ماجرای نیمروز (۹۵)
«ماجرای نیمروز» به کارگردانی محمدحسین مهدویان فیلم دیگری بود که سیمرغ بلورین بهترین فیلم این دوره از جشنواره را به خود اختصاص داد. داستان فیلم ماجرای نیمروز از ۳۰ خرداد ۱۳۶۰ و با خواندن بیانیه مجاهدین شروع می‌شود که خواستار حضور در ساختار قدرت هستند و تهدید به حملات مسلحانه می‌کنند.
دوره سی‌وچهارم؛ ایستاده در غبار (۹۴)
در این دوره نیز آثار شاخصی از کارگردان‌های شناخته شده و گمنام سینما به بخش سودای سیمرغ جشنواره راه یافته‌اند که هر کدام، مدعی دریافت جایزه بهترین فیلم جشنواره فجر بودند. در این دوره فیلم بلند سینمایی ایستاده در غبار، سیمرغ بلورین را از آن خود کرد.
دوره سی‌وسوم؛ رخ دیوانه (۹۳)
برگزیده بخش بهترین فیلم این دوره از جشنواره فجر هم دارای یک ویژگی منحصر به فرد بود. آن هم اینکه بعد از سال‌ها یکبار دیگر اثری جایزه بهترین فیلم و هم جایزه بهترین فیلم از نگاه تماشاگران را از آن خود کرد. فیلم رخ دیوانه به کارگردانی ابوالحسن داوودی و نویسندگی محمدرضا گوهری برنده سیمرغ بلورین این دوره از فیلم فجر شد؛ موضوعی اجتماعی و جوان‌پسند که قدم به جشنواره سی‌وسوم فجر گذاشت و به موفقیت‌های زیادی دست یافت.
دوره سی و دوم؛ آذر، شهدخت، پرویز و دیگران (۹۲)
جایزه بهترین فیلم سی و دومین جشنواره فیلم فجر به بهروز افخمی رسید تا برای ساخت «آذر، شهدخت، پرویز و دیگران» برای نخستین بار به این موفقیت دست یابد. این فیلم، داستانی خانوادگی دارد و در ارتباط با مشکلات پیش آمده در یک خانواده است. مهدی فخیم زاده، گوهر خیراندیش، رامبد جوان، مرجان شیرمحمدی، مانی حقیقی بازیگران این فیلم هستند.
دوره سی و یکم؛ استرداد (۹۱)
سیمرغ بهترین فیلم جشنواره سی و یکم فجر بر دوش علی غفاری نشست تا با ساخت فیلم سینمایی استرداد برای نخستین بار، این موفقیت را جشن بگیرد.
دوره سی‌ام؛ برگزیده نداشت (۹۰)
این دوره از جشنواره نیز همانند برخی دیگر از دوره‌های جشنواره در بخش بهترین فیلم برگزیده‌ای نداشت.
دوره بیست و نهم؛ جرم (۸۹)
این دوره هم از دوره‌های عجیب جشنواره فیلم فجر بود. دوره‌ای که در آن جایزه بهترین کارگردانی و فیلمنامه به یک فیلم رسید اما در نهایت فیلم دیگری به عنوان بهترین جشنواره انتخاب شد! فیلم سینمایی «جرم» ساخته مسعود کیمیایی بهترین فیلم این دوره از جشنواره شد تا در نهایت بعد از سال‌ها از برگزاری این جشنواره، یکبار این جایزه نصیب او شود.
دوره بیست و هشتم؛ به رنگ ارغوان (۸۸)
موفقیت‌های حاتمی‌کیا در جشنواره فیلم فجر همیشگی است. او در دوره بیست و هشتم این جشنواره نیز یکبار دیگر موفق شد با فیلمی که چند سال توقیف شده بود، به جایزه بهترین فیلم جشنواره دست پیدا کند.
دوره بیست و هفتم؛ تردید (۸۷)
دوره بیست و هفتم جشنواره فیلم فجر هم یکی از دوره‌هایی بوده که سعی شد تا در آن جوایز جشنواره میان فیلم‌ها تقسیم شود تا صدای اعتراضی بلند نشود. در این میان سیمرغ بلورین بهترین فیلم به «تردید» واروژ کریم‌مسیحی رسید.
دوره بیست و ششم؛ به همین سادگی (۸۶)
به همین سادگی اثر سیدرضا میرکریم در بیست و ششمین جشنواره فیلم فجر بود که روایتگر داستان زنی عشایری به نام طاهره است که روزمرگی‌های زندگی شهری او را سخت دلتنگ بازگشت به گذشته و محیط طبیعت کرده است.
دوره بیست و پنجم؛ روز سوم (۸۵)
این دوره هم جایزه بهترین فیلم جشنواره فجر به یک فیلم دفاع مقدسی رسید. «روز سوم» اثر محمدحسین لطیفی همین فیلم است که روایتی از آخرین روزهای مقاومت در بخش غربی خرمشهر در سال ۱۳۵۹ است و برداشتی آزاد از یک ماجرای واقعی است.
دوره بیست و چهارم؛ به نام پدر (۸۴)
ابراهیم حاتمی‌کیا با به نام پدر برای چهارمین بار، جایزه بهترین فیلم جشنواره فجر را از آن خود کرد.
دوره بیست و سوم؛ خیلی دور، خیلی نزدیک (۸۳)
خیلی دور، خیلی نزدیک ساخته سیدرضا میرکریمی در آن دوره بود که افزون بر این جایزه، برنده سیمرغ بلورین بهترین فیلمبرداری بهترین موسیقی متن، بهترین چهره پردازی و بهترین جلوه‌های ویژه هم شد.
دوره بیست و دوم؛ میهمان مامان (۸۲)
این دوره نیز یکی از دوره‌های عجیب جشنواره فیلم فجر بود. دوره‌ای که در آن سیمرغ‌های جشنواره در میان فیلم‌های مختلف تقسیم شد. جایزه بهترین فیلم نیز به «میهمان مامان» رسید.
دوره بیست و یکم؛ دیوانه‌ای از قفس پرید (۸۱)
دوره بیست و یکم، یکی از خاص‌ترین جشنواره ها بوده است. دوره‌ای که در آن در بیش از هشت بخش، برگزیده‌ای انتخاب نشد و تنها فیلم احمدرضا معتمدی بود که موفق شد، نظر هیأت داوران را برای دریافت جایزه بهترین فیلم آن دوره جلب کند.
دوره بیستم؛ خانه‌ای روی آب (۸۰)
دوره بیستم باز هم نوبت به بهمن فرمان آرا رسید که در فاصله‌ای تنها یک دوره از برگزاری جشنواره فیلم فجر، یکبار دیگر با فیلم سینمایی «خانه‌ای روی آب» جایزه بهترین فیلم جشنواره فجر را از آن خود کند.
دوره نوزدهم؛ باران (۷۹)
دوره نوزدهم باز نوبت به مجید مجیدی رسید تا برای سومین بار جایزه بهترین فیلم جشنواره فجر را با فیلم سینمایی باران به خود اختصاص دهد. داستان این فیلم پیرامون مشکلات مهاجران افغانی است که برخی از آن‌ها با سختی در ایران زندگی می‌کنند.
دوره هجدهم؛ بوی کافور، عطر یاس (۷۸)
بوی کافور، عطر یاس به کارگردانی بهمن فرمان‌آرا، فیلم برگزیده هجدهمین دوره جشنواره فیلم فجر است.
دوره هفدهم؛ هیوا (۷۷)
دوره هفدهم جشنواره فجر، نوبت به رسول ملاقلی‌پور رسیده بود تا با یک داستان دفاع‌مقدسی دیگر جایزه بهترین فیلم جشنواره فیلم فجر را از آن خود کند. هیوا جایزه بهترین کارگردانی، صدابرداری، فیلمبرداری و طراحی صحنه را دریافت کرد.
دوره شانزدهم؛ آژانس شیشه‌ای (۷۶)
ابراهیم حاتمی‌کیا با ساخت «آژانس شیشه‌ای» توانست سیمرغ بهترین فیلم دوره شانزدهم جشنواره فیلم فجر را از آن خود کند. سیمرغ بلورین بهترین کارگردانی و بهترین فیلمنامه از آن حاتمی‌کیا و بهترین بازیگر نقش اول مرد از آن پرویز پرستویی شد.
دوره پانزدهم؛ بچه‌های آسمان (۷۵)
بچه‌های آسمان فیلمی که برای دومین سال پیاپی عنوان بهترین فیلم جشنواره فیلم فجر را از آن مجید مجیدی کارگردان سینمای ایران کرد و بعد از آن به‌عنوان یکی از ۵ نامزد نهایی جایزه بهترین فیلم خارجی اسکار برگزیده شد.
دوره چهاردهم؛ پدر (۷۴)
مجیدی در این دوره برای نخستین بار برای فیلم پدر جایزه بهترین فیلم جشنواره فجر را دریافت کرد. این فیلم روایتگر داستان پسری است که بعد از مرگ پدرش، برای تأمین خانواده‌اش در شهر دیگری به کار مشغول می‌شود اما مادرش با مردی دیگر ازدواج می‌کند و این سرآغاز کینه این پسر به ناپدری خود می‌شود.
دوره سیزدهم؛ روز واقعه (۷۳)
شهرام اسدی با ساخت فیلم سینمایی روز واقعه موفق شد تا جایزه بهترین فیلم سیزدهمین جشنواره فیلم فجر را از آن خود کند. این فیلم در ارتباط با قیام عاشورا بود.
دوره دوازدهم؛ (۷۲)
دوازدهمین دوره جایزه فیلم فجر نیز، همچون برخی دیگر از دوره‌های قبلی این جشنواره برگزیده‌ای نداشت و تنها جایزه ویژه هیات داوران به ۲ فیلم حماسه مجنون جمال شورجه و تیک تاک محمدعلی طالبی اهدا شد.
دوره یازدهم؛ از کرخه تا راین (۷۱)
یازدهمین دوره جشنواره فیلم فجر در انتخاب بهترین فیلم خود ویژگی‌ای منحصر به فرد داشت. ابراهیم حاتمی‌کیا کارگردانی بود که با آوردن «از کرخه تا راین» به جشنواره یازدهم فجر، توانست این رکورد را ثبت کند.
دوره دهم؛ نیاز (۷۰)
در دوره دهم جشنواره فیلم فجر، نوبت به علیرضا داوودنژاد رسید تا سیمرغ بلورین بهترین فیلم جشنواره را از آن خود کند. او که با فیلم سینمایی «نیاز» در این دوره از جشنواره شرکت کرده بود، به سراغ داستان نوجوانی به نام علی رفت که پس از مرگ پدرش، تصمیم می‌گیرد، نان‌آور خانه شود.
دوره نهم؛ آپارتمان شماره ۱۳ (۶۹)
هیأت داوران نهمین دوره جشنواره فیلم فجر، برای انتخاب بهترین فیلم این دوره، به سراغ یک فیلم طنز رفتند. «آپارتمان شماره ۱۳» به تهیه‌کنندگی و کارگردانی یدالله صمدی فیلمی بود که مورد توجه این هیأت قرار گرفت که جایزه بهترین فیلمنامه جشنواره را از آن خود کرد.
دوره هشتم؛ مهاجر (۶۸)
این نخستین باری بود که ابراهیم حاتمی‌کیا توانست سیمرغ بلورین بهترین فیلم جشنواره فجر را دریافت کند.
دوره هفتم؛ در مسیر تندباد (۶۷)
در این دوره از جشنواره فیلمی از مسعود جعفری جوزانی به عنوان بهترین فیلم جشنواره فیلم فجر انتخاب شد. فیلمی که در مسیر تندباد نام داشت و علاوه بر این جایزه، توانست سیمرغ بلورین بهترین صداگذاری آن دوره را نیز به خود اختصاص دهد و همچنین در ۹ بخش دیگر نیز کاندیدای دریافت سیمرغ بلورین شود.
دوره ششم (۶۶)
ششمین دوره جشنواره فیلم فجر نیز همانند دوره اول و دوم این جشنواره فیلم برگزیده‌ای نداشت و تنها از ۲ فیلم سینمایی کانی مانگا به کارگردانی سیف‌الله داد و پرنده کوچک خوشبختی به کارگردانی پوران درخشنده توسط هیات داوران جشنواره تقدیر شد و جایزه ویژه هیات داوران نصیب این ۲ فیلم شد.
دوره پنجم؛ پرواز در شب (۶۵)
«پرواز در شب» نام بهترین فیلم پنجمین دوره جشنواره فیلم فجر است که کارگردانی آن برعهده رسول ملاقلی پور بود و با موضوعی دفاع مقدسی پا به این جشنواره گذاشت.
دوره چهارم؛ اولی‌ها/ بهار (۶۴)
چهارمین دوره جشنواره فیلم فجر یکی از متفاوت‌ترین دوره‌های این جشنواره در زمینه اعطای جایزه بهترین فیلم است. ۲ اثر به عنوان بهترین فیلم حاضر در جشنواره معرفی شدند. فیلم مستند «اولی‌ها» به‌کارگردانی عباس کیارستمی و فیلم سینمایی «بهار» به کارگردانی و نویسندگی ابوالفضل جلیلی اهدا هر ۲ موفق به دریافت جایزه از جشنواره فیلم فجر شدند.
دوره سوم؛ مترسک (۶۳)
این دوره نخستین دوره‌ای بود که جشنواره فیلم فجر به یک اثر جایزه بهترین فیلم را اهدا کرد. حسن محمدزاده نخستین کارگردانی است که جایزه بهترین فیلم جشنواره فیلم فجر را از آن خود کرد.
دوره دوم (۶۲)
این دوره از جشنواره، هیچ اثری را شایسته دریافت جایزه بهترین فیلم ندانست، هرچند که بسیاری از استعدادهای سال‌های بعد سینمای ایران در این دوره پا به عرصه سینما گذاشتند.
دوره اول (۶۱)
برگزاری نخستین دوره جشنواره فیلم فجر در ۱۳۶۱ خورشیدی مصادف با روزهای جنگ تحمیلی بود. این دوره فقط شامل مسابقه سینمای آماتور بود و بخش سینمای حرفه‌ای، به صورت غیررقابتی برگزار شد و اثری به عنوان بهترین فیلم انتخاب نشد.
منبع: سوره سینما