صنایع تبدیلی از میزان بیکاری‌های دائمی و فصلی در مناطق روستایی کم کرده و زمینه مناسب جهت توسعه بخش کشاورزی فراهم می‌کند و به افزایش تولیدات، بهره‌وری، ایجاد فرصت های شغلی، تامین نیازهای اساسی، پیوند با دیگر بخش های اقتصادی و کاهش نابرابری های منطقه‌ای منجر می‌شود.
به همین دلیل است که صنایع تبدیلی را پیش نیاز راهبرد صنعتی شدن و تامین کننده امنیت غذایی در کشور می‌دانند زیرا این صنایع می‌تواند از نقش موثر در تامین مواد غذایی و امنیت غذایی برخوردار باشد.
بسیاری از محصولات کشاورزی دارای زمان تولید و مصرف محدود هستند و تولید یا برداشت محصولات این بخش اغلب در زمان مشخص و کوتاه صورت می گیرد ولی مصرف آن در زمان طولانی‌تری انجام می‌شود لذا صنایع تبدیلی می‌توانند در این محصولات به گونه‌ای تغییر و تبدیل ایجاد نمایند که امکان مصرف آنها در طول سال میسر باشد.
در این میان گیاهان دارویی با توجه به ارزش افزوده بسیار و کاربرد چهارگانه در حوزه‌های درمانی، بهداشتی، غذایی و صنعتی دارای ۲ شاخص سودآوری و ارزآوری برای کشور هستند و به عنوان فعالیت مورد توجه اقتصاد امروز محسوب می‌شوند بطوریکه با بکارگیری صنایع تبدیلی و تکمیلی در این حوزه می‌توان تحولی عظیم در بخش اقتصاد ایجاد کرد.
در حال حاضر کاهش منابع آب و تغییر کاربری و کوچک شدن اراضی حاصلخیز کشاورزی بزرگترین چالش‌های فراروی بخش کشاورزی می‌باشند. در این راستا توسعه تولید گلخانه‌ای محصولات کشاورزی یکی از راه‌های حائز اهمیت برای برون رفت از این چالش‌ها و در بردارنده مزایای دیگری از جمله کاهش خسارت عوامل قهری و ایجاد زمینه اشتغال و کسب درآمد برای دانش آموختگان رشته‌های کشاورزی می‌باشد.
یکی از گیاهان دارای مزیت نسبی برای توسعه کاشت طبیعی و گلخانه‌ای به ویژه در مناطق جنوبی استان خراسان رضوی گیاه آلوئه‌ورا است که گرچه شرایط آب و هوایی زمینه و ظرفیت لازم را دارد اما هنوز ضعف در حوزه فرآوری و صنایع تبدیلی جذابیت و توجیه اقتصادی لازم را برای سوق دادن کشاورزان به این سو فراهم نکرده است.
ضرورت سرمایه‌گذاری بخش خصوصی
معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی گفت: کشت گیاه آلوئه‌ورا به عنوان یکی از گیاهان دارویی پرطرفدار و مملو از خواص و ظرفیت درمانی و غذایی هم اکنون در این استان در دست‌انداز قرار دارد.
غلامحسین ساربان افزود: در حالی که بازار مشهد روزانه با ۲۰۰ برگ این محصول اشباع می‌شود وجود و استفاده از صنایع تبدیلی و فرآوری برای استفاده‌های دیگر از این محصول ضرورتی است که هنوز به آن توجه لازم و کافی نشده است.
وی ادامه داد: محصول تولیدی آلوئه‌ورا باید در واحدهای فرآوری به ژل، کرم، محصول خوراکی، پودر و امثال آن تبدیل شود که این مهم نیازمند سرمایه‌گذاری است.
معاون جهاد کشاورزی خراسان رضوی گفت: گرچه در این زمینه سرمایه‌گذاری‌های کوچکی در استان انجام شده اما هنوز دارای ضعف هستیم و شکست برخی از این سرمایه‌گذاری‌ها که به دلیل عدم توان مدیریتی رخ داد موجب شد شاهد نگاه نگران سرمایه‌گذاران در این بخش باشیم.
وی افزود: کشت این محصول بخصوص در شهرستانهای جنوبی استان می‌تواند مورد توجه و کار کشاورزان قرارگیرد اما لازمه آن وجود صنایع تبدیلی گسترده و پذیرای آلوئه‌وراست.
مزایای فراوان آلوئه‌ورا در کشت
ساربان با بیان اینکه از جمله مزایای توسعه کشت این گیاه می‌توان به موارد فراوان اشاره کرد، ادامه داد: عدم نیاز به خاکهای غنی حاصلخیز و تحمل شوری خاک و آب، داشتن توجیه اقتصادی در واحدهای کوچک با کارگر خانوادگی، عدم نیاز به مدیریت و تخصص در سطح بالا و نیاز آبیاری بسیار اندک حداکثر در حد یک پنجم صیفی جات گلخانه‌ای از جمله این موارد است.
وی گفت: همچنین مقاومت در برابر دمای زیاد تا حد ۵۰ درجه سانتیگراد و در نتیجه عدم نیاز به دستگاههای تبخیری خنک کننده، مقاومت در برابر کاهش دما تا پنج درجه سانتیگراد و نیاز به دستگاههای گرمایش با ظرفیت پایین و مصرف سوخت اندک، مقاومت در برابر انواع آفات و بیماریها، عدم نیاز به کاشت مجدد از دیگر مزایای آلوئه‌ورا و کشت آن است.
معاون جهاد کشاورزی خراسان رضوی افزود: سرمایه‌گذاری اندک با توجه به گلخانه‌های ساده و وجود صنایع تبدیلی، کاهش مصرف سوخت در مناطق جنوبی استان، عدم نیاز به زیرساختهای خاص ازجمله شبکه گاز و راه آسفالته و برق سه فاز، بازگشت سرمایه در کمتر از سه سال و افزایش روزافزون مصرف مشتقات آلوئه‌ورا در بخشهای مختلف خوراکی، دارویی، بهداشتی و آرایشی از دیگر مزایای کشت این گیاه است.
وی با بیان اینکه تا پایان سال گذشته سطح زیر کشت این محصول در استان بیش از ۲۰ هکتار با تولید ۶ هزار و ۴۰۰ تن در سال گزارش شده است ادامه داد: این سطح امسال اندکی افزایش یافته است.
ساربان گفت: گیاه آلوئه‌ورا اغلب در شهرستانهای مه‌ولات، مشهد، گناباد، کاشمر و چناران تولید شده و در سایر شهرستانها به صورت پراکنده توزیع شده است.
ارزش افزوده گیاهان دارویی در گرو صنایع تبدیلی
مدیر عامل اتحادیه گیاهان دارویی خراسان رضوی بابیان اینکه حلقه مفقوده گیاهان دارویی در استان صنایع تبدیلی است، گفت: ایجاد و گسترش صنایع تبدیلی به روند استفاده بهینه از محصولات و گیاهان دارویی در این بخش کمک فراوان می‌کند.
پریسا مردانی افزود: ایجاد صنایع تبدیلی گیاهان دارویی در روستاها منجر به بازگشت ارزش افزوده محصولات کشاورزی به روستا و ایجاد اشتغال و درآمد بیشتر برای روستاییان می شود، زیرا آنچه که اکنون در مورد صنایع تبدیلی در کشور شاهد هستیم آن است که بسیاری از کارخانه‌های صنایع تبدیلی به دور از مناطق روستایی و در جوار شهرها و در شهرک‌های صنعتی ایجاد شده‌اند.
وی ادامه داد: حتی فروش محصولات کشاورزی به عنوان ماده اولیه به این قبیل کارخانه‌ها نه به وسیله کشاورزان بلکه توسط دلال‌ها و واسطه‌ها انجام می‌شود.
این فعال حوزه تولید گیاهان دارویی گفت: گیاهان دارویی جزو منابع گرانبها و ارزشمند طبیعی هستند که در پیشبرد اهداف ملی، منطقه‌ای و جهانی در زمینه‌های بهداشتی و اقتصادی نقش بسزایی دارند.
وی افزود: تحقق سلامت افراد جامعه، خودکفایی دارویی، ایجاد اشتغال، توسعه اقتصادی و کاهش بیکاری از جمله مزایا و کاربردهای اجتماعی، بهداشتی و اقتصادی گیاهان دارویی است. حمایت از گیاهان دارویی و تبدیل این ظرفیت به صنعت تولید داروهای ساخت ملی، می‌تواند تأثیر بسیار در بهبود شرایط اقتصاد و اقتصاد مقاومتی داشته و به جهش تولید منجر شود.
مردانی ادامه داد: خراسان رضوی بالاترین سهم را از نظر سطح زیرکشت گیاهان دارویی در کشور دارد و بعد از آن خراسان جنوبی و جنوب کرمان در رتبه های بعدی قرار دارند.
بزرگترین مجتمع تولید کشور در مشهد
رییس سازمان جهاد کشاورزی شهرستان مشهد نیز گفت: با توجه به ویژگیهایی منحصر به فرد آلوئه‌ورا به ویژه مقاومت به کم آبی و شرایط سخت محیطی در سالهای اخیر توسعه کشت آن جزو سیاستهای بخش باغبانی شهرستان مشهد بوده است.
امید طهماسبی‌زاده افزود: در حال حاضر نزدیک به پنج هکتار از مساحت گلخانه‌های این شهرستان به کشت آلوئه‌ورا اختصاص دارد که از این سطح سالانه نزدیک به ۶۰۰ تن محصول تازه تولید می‌گردد.
وی با بیان اینکه بزرگترین مجتمع تولید آلوئه‌ورا در کشور به مساحت حدود ۲ هکتار در شهرستان مشهد وجود دارد ادامه داد: این مجتمع با بیش از ۲۰ واحد گلخانه برای ۴۰ نفر بطور مستقیم و برای ۱۲۰ نفر بطور غیر مستقیم ایجاد شغل نموده است.
رییس جهاد کشاورزی مشهد گفت: فرآوری آلوئه‌ورا شامل تهیه ژل و پودر آلوئه‌ورا می‌باشد که در صنایع مختلف از جمله صنایع غذایی و تولید آب میوه، لوازم آرایشی و بهداشتی و تولید داروهای گیاهی کاربرد دارد. تمامی مراحل فرآوری این گیاه با ماشین آلات مخصوص صورت می‌گیرد.
وی افزود: آلوئه‌ورا یکی از قدیمی‌ترین گیاهان دارویی در طول تاریخ بوده و طبق بررسی‌های به عمل آمده در نسخه‌های مصری قدیم ، قدمت آن به ۳۵۰۰ سال قبل از میلاد مسیح برمی‌گردد.
طهماسبی‌زاده ادامه داد: آلوئه‌ورا مخصوص مناطق گرم بوده و منشاء آن مناطق گرم آفریقا و هند می‌باشد و مناطق پراکنش آن جنوب مدیترانه ، آفریقا و جزایر قناری است.
وی گفت: این گیاه بسیار مقاوم به شرایط کم آبی می‌باشد. دوره آبیاری آن با توجه به بافت خاک و میزان دما می‌تواند هر ۱۲ تا ۱۵ روز یکبار صورت گیرد. در طی بهار و تابستان آبیاری زمانی انجام می‌شود که خاک تقریباً خشک شده باشد در غیر این صورت وجود دائم آب در پایه موجب پوسیدگی آن می‌گردد.
رییس جهاد کشاورزی مشهد افزود: این گیاه بسیار بردبار است و می‌تواند در هر خاکی رشد کند ولی خاکهای سبک که زهکشی داشته باشند را ترجیح می‌دهد. افزودن مواد درشت مانندشن و ماسه به خاک عامل سبک‌تر شدن خاک و نیز تبادل بهتر آب و هوایی می‌گردد. ایده‌آل‌ترین خاک حاصلخیز جهت کشت آلوئه‌ورا، خاکهایی با بافت لومی می‌باشند.
تشویق ترویج صنایع تبدیلی
مدیر صنایع تبدیلی و تکمیلی جهاد کشاورزی خراسان رضوی نیز گفت: صنایع تبدیلی و تکمیلی بخش کشاورزی در جلوگیری از ضایعات محصولات کشاورزی، ایجاد ارزش افزوده، افزایش درآمد روستاییان و افزایش سهم اشتغال صنعتی در مناطق روستایی نقش بسیار مهمی دارد.
علی رضایی افزود: در همین راستا بیش از صدها واحد تولیدی صنایع تبدیلی در استان خراسان رضوی مشغول فعالیت هستند که حجم بسیاری از سرمایه گذاری را به خود اختصاص داده و بیش از چندین هزار نفر را مشغول کار کرده‌اند.
وی ادامه داد: گرچه خراسان رضوی سهم بسیار در صنایع تبدیلی کشور دارد اما همچنان نیازمند توسعه و ترویج صنایع تبدیلی و استفاده از ظرفیت و مزایای متعدد این صنایع در بخش کشاورزی و صنایع غذایی است.
مدیر صنایع تبدیلی و تکمیلی جهاد کشاورزی خراسان رضوی گفت: مشهد، نیشابور و چناران شهرهای پیشرو در صنایع تبدیلی هستند و استان خراسان رضوی در سال گذشته نیز مقام نخست را در حوزه فرآوری مواد خام کشاورزی، ایجاد اشتغال و صدور پروانه بهره برداری صنایع تبدیلی کسب کرد.
وی افزود: ظرفیت ایجاد شده در خراسان رضوی برای چهار صنعت در حوزه صنایع تبدیلی و غذایی شامل فرآوری لبنیات، سردخانه، خوراک دام و کشتارگاه بیش از نیاز استان است.
رضایی با اشاره به برگزاری دوره‌های آموزشی اجباری برای متقاضیان فعالیت در حوزه صنایع غذایی و تبدیلی در استان با توجه به اندک بودن میزان شناخت متقاضیان در این حوزه ها ادامه داد: با پرداخت تسهیلات و مشوق های لازم برای کارآفرینان و تولید کنندگان، زمینه برای توسعه این صنایع فراهم شده است.