پس از روی کار آمدن بایدن در آمریکا و شعار وی مبنی بر بازگشت به توافق هسته ای و احیای برجام، هنوز او قدمی در این مسیر بر نداشته است. در حالی که انتظار می رفت رییس جمهوری جدید این کشور اشتباهات دولت «دونالد ترامپ» را اصلاح و به منظور عملیاتی سازی برجام به رفع تحریم ها اقدام کند ولی به نظر می رسد حاضر به برداشتن گام نخست نیست. در این ارتباط با تازگی «محمدجواد ظریف» وزیر امور خارجه کشورمان اظهار کرده است: دولت آقای بایدن می‌تواند همین امروز بیانیه بدهد که می‌خواهند به برجام برگردند، ما هم در سطح رئیس‌جمهور اعلام خواهیم کرد به‌محض اینکه آنها برگردند، تعهدات را در دستور کار قرار می‌دهیم.
مطالبات ایران از دولت جدید امریکا مشخص است به طوری که راهبرد ایران در قبال دولت جدید امریکا به وضوح از زبان رهبر معظم انقلاب، حجت الاسلام «حسن روحانی» رییس جمهوری و همچنین بر پایه مصوبه مجلس شورای اسلامی تشریح شده است.
به تازگی رهبری نیز در این خصوص تاکید کردند «می گویند آمریکا به برجام برگردد یا برنگردد، ما هیچ اصرار و عجله ای نداریم که آمریکا به برجام بازگردد. مساله ما برگشتن یا برنگشتن آمریکا نیست. مطالبه منطقی و عقلانی ما رفع تحریم هاست». رهبری موضوع خسارت را نیز مطرح کرده و فرمودند: مساله خسارت ها هم وجود دارد که در مراحل بعدی دنبال خواهد شد.
در همین ارتباط چندی پیش حجت الاسلام «حسن روحانی» رییس جمهوری اظهار کرد: سیاست ما روشن است، سیاست جمهوری اسلامی ایران همان طور که بارها تأکید کردیم، تعهد در برابر تعهد، اقدام در برابر اقدام، کاهش تنش در برابر کاهش تنش، احترام در برابر احترام، تعهدات بین‌المللی در برابر تعهدات بین‌المللی. اگر یک همچون اراده‌ای در حاکمان آینده آمریکا وجود داشته باشد، به نظر من حل مسأله بسیار آسان است.
با نگاهی به مواضع اشاره شده، اولویت های ایران در برجام و مناسبات با امریکا آشکار می شود. بازگشت مجدد آمریکا به برجام تنها یک طرف قضیه است و آنچه برای ایران اهمیت دارد، دوگانه لغو تحریم ها و جبران خسارت است. «تعهد در مقابل تعهد» اصل مهم و مطالبه معقول تهران از بایدن است؛ اصل مهمی که ترامپ نه تنها در قبال ایران بلکه در برخورد با دیگر کشورها، سازمان ها و پیمان های منطقه ای و فرامنطقه ای به آن بی اعتنا بود.
بدعهدی آمریکا و خروج این کشور از برجام در شرایطی انجام گرفت که ایران، پذیرای یک پنجم بازرسی‌های آژانس بین المللی انرژی اتمی بود. همچنین ۱۷ گزارش سریالی «یوکیا آمانو» مدیرکل فقید آژانس مبنی بر پایبندی تهران به برجام از تعهدپذیری و صلح آمیز بودن برنامه هسته ای ایران نشان داشت.
در فضایی ایران و آمریکا می توانند در سایه برجام به رفع موانع اقدام کنند که اصول دیگری چون «کاهش تنش در برابر کاهش تنش» و «احترام در برابر احترام» را مدنظر قرار دهند. تجربه پروژه شکست خورده فشار حداکثری ترامپ بر ایران باید طرف اروپایی و رییس جمهوری جدید آمریکا را به این نتیجه برساند که تنها با زبان احترام باید با ایران سخن گفت. همان گونه که ظریف در جریان مذاکرات هسته ای گوشزد کرد که هیچگاه یک ایرانی را تهدید نکنید چرا که ایرانیان از هیچ تهدیدی نمی هراسند
بایدن برای اتخاذ تصمیم سنجیده در پیوند با برجام بهتر است نیم نگاهی به مصوبه آذرماه مجلس شورای اسلامی بپردازد. اهمیت لغو تحریم ها به حدی است که مجلس، قانونی به نام «اقدام راهبردی برای لغو تحریم‌ها» تصویب کرد که دولت را ملزم می‌کند سالانه ۱۲۰ کیلوگرم اورانیوم با غنای ۲۰ درصد ذخیره کند. براساس این مصوبه در صورتی که تا سوم اسفند تحریم‌های مالی، بانکی و نفت برداشته نشوند، بازرسان آژانس باید از ایران اخراج شوند و جمهوری اسلامی اجرای داوطلبانه پروتکل الحاقی را متوقف کند. بر اساس پروتکل الحاقی پیمان منع گسترش سلاح هسته‌ای (ان‌پی‌تی) بازرسان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی مجازند سرزده و هر زمان که لازم بدانند از تاسیسات هسته‌ای ایران بازرسی کنند.
از آنجا که مصوبه مجلس با مهر تایید شورای نگهبان به قانون تبدیل شده از سوی دولت لازم الاجرا است. در همین ارتباط «محمدجواد ظریف» وزیر امور خارجه چند روز پیش تاکید کرد: مجلس مصوبه‌ای را تأیید کرده که بر طبق آن موظف هستیم برخی اقدامات را انجام دهیم یکی غنی سازی ۲۰ درصد بود که شروع شده و دیگری پایان دادن به اجرای پروتکل الحاقی است که از ۲۱ تا ۲۳ فوریه باید عملیاتی شود و ما طبق قانون موظف هستیم این کار را انجام دهیم.
در حالی که انتظار می رود آمریکا با هدف احیای برجام، نخستین گام را با هدف نشان دادن حسن نیت بردارد اما گویی طرف غربی هنوز از مطالبات گزاف خود مبنی بر طرح مسائل موشکی و منطقه ای دست نکشیده اند. ظریف چندی پیش تاکید کرد «درباره مسائل موشکی و منطقه‌ای از ابتدا توافق کردیم که این موضوعات برجام نبوده و نخواهد بود.»
در روزهای گذشته شاهد مطالبه ای عجیب از سوی فرانسه بودیم به طوری که «امانوئل مکرون» رییس جمهوری فرانسه تاکید کرده «مذاکرات هسته‌ای آینده با ایران سختگیرانه خواهد بود و متحدان غرب در منطقه، از جمله عربستان باید در آن سهیم باشند»؛ اظهاراتی مناقشه برانگیر که با واکنش وزارت امور خارجه ایران همراه شد.
«سعید خطیب‌زاده» سخنگوی وزارت امور خارجه روز شنبه ۱۱ بهمن با بیان اینکه که برجام قابل مذاکره نیست، رئیس جمهوری فرانسه را «به خویشتن‌داری و پرهیز از مواضع شتاب‌زده و نسنجیده» دعوت کرد و گفت: «برجام یک توافق چندجانبه بین‌المللی است که توسط قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت تایید و تثبیت شده و به هیچ وجه قابل مذاکره مجدد نبوده و طرف‌های آن هم مشخص و غیرقابل تغییر هستند.»
درک این نکته دشوار نیست که در صورت گره زدن مسائل بی ارتباط به برجام، توافق از مسیر اصلی فاصله خواهد گرفت و این کلاف در هم تنیده، پیچیده تر خواهد شد. تهران بر پایه راهبرد مشخص خود نه حاضر به تضعیف توان دفاعی و موشکی خود است و نه بازیگران منطقه ای را در مذاکرات جدید سهیم خواهد کرد؛ دشمنانی که در این سال ها از هر فرصتی برای ضربه زدن به توافق هسته ای و به نابودی کشاندن برجام استفاده کرده اما در نهایت ناکام ماندند.