به گزارش روز یکشنبه مرکز درمان ناباروری ابن‌سینا، عضو تیم تخصصی کلینیک آندومتریوز مرکز درمان ناباروری ابن‌سینا درباره ماهیت بیماری آندومتریوز گفت: رحم زنان یک کیسه عضلانی است که داخل آن با یک لایه سلولی به نام آندومتر پوشیده شده است. این لایه در پاسخ به هورمون‌های ترشح شده از تخمدان ها فعال و ضخیم می‌شود و در انتهای سیکل قاعدگی که ترشح هورمون‌ها کاهش می‌یابد، این لایه فرو می‌ریزد و به صورت خون قاعدگی خارج می‌شود.
دکتر خدیجه شادجو افزود: از نظر فیزیولوژی، این لایه سلولی فقط باید در داخل رحم وجود داشته باشد، اما اگر به هر دلیل این بافت در مناطق دیگر، مانند تخمدان‌ها یا کف لگن رشد کند، افراد با بیماری آندومتریوز مواجه می شوند.
جراح و متخصص زنان و زایمان گفت: این بافت‌هایی که به‌طور نابه‌جا در نقاط دیگر غیر از جدار داخلی رحم رشد کرده‌اند، همانند آندومتر هر ماه به هورمون های جنسی پاسخ می‌دهند و هنگام عادت ماهانه خونریزی می‌کنند. از آنجا که بدن برخی خانم‌ها، به دلایل ژنتیکی، ایمونولوژیک یا محیطی، قادر به جذب این خونریزی‌ها نیست، این وضعیت موجب بروز بیماری التهابی و مزمن آندومتریوز می‌شود.
عضو تیم تخصصی مرکز درمان ناباروری ابن‌سینا درباره علائم این بیماری گفت: آندومتریوز بیماری مزمن است که به مرور زمان پیشرفت می‌کند و لایه‌های بیشتر و عمیق‌تری را درگیر می‌کند، وضعیتی که به آن آندومتریوز عمیق لگنی گفته می‌شود و باعث بروز چسبندگی و التهاب و علائم مختلف می‌شود.
فلوشیپ لاپاراسکوپی پیشرفته اظهار داشت: موارد بدون علامت هم وجود دارد که به‌طور تصادفی در سونوگرافی یا جراحی کشف می شود، اما علامت مهم آندومتریوز دردهای عادت ماهیانه است که هر ماه به سراغ بیمار می‌آید و با گذشت زمان شدت پیدا می‌کند؛ دردی که به قدری شدید است که فرد از فعالیت‌های روزمره بازمی‌ماند.
وی ادامه داد: همچنین، ممکن است به دلیل دست‌اندازی آندومتریوز به دیگر اندام‌ها، فرد در کنار دردهای پریود علائم دیگری مانند علائم گوارشی یا ادراری هم داشته باشد. مثلاً فرد هنگام عادت ماهیانه، ممکن است علائمی همچون تغییر عادت گوارشی (یبوست یا اسهال)، تهوع، دل‌پیچه، نفخ، تورم شکم و درد هنگام دفع داشته باشد که ممکن است با سندرم روده تحریک‌پذیر اشتباه گرفته شود، در صورتی که نشان دهنده درگیری روده‌هاست.
شادجو تصریح کرد: اگر آندومتریوز مثانه را درگیر کرده باشد، ممکن است فرد علائمی همچون درد هنگام ادرار کردن، یا دفع خون در ادرار داشته باشد. همچنین، اگر آندومتریوز کلیه و حالب‌ها را درگیر کرده باشد، ممکن است باعث درد پهلو شود. علامت مهم دیگر آندومتریوز که به دلیل وجود التهاب و چسبندگی در لگن پدیدار می‌شود، ناباروری است.
وی با تاکید بر اهمیت توجه به علائم آندومتریوز، در خصوص روش‌های تشخیص این بیماری گفت: بسیار مهم است که در صورت بروز علامت‌های گفته شده، فرد به یک پزشک متخصص و آشنا با این بیماری مراجعه کند.
شادجو گفت: اگرچه هنوز استاندارد طلایی تشخیص آندومتریوز انجام لاپاراسکوپی تشخیصی است، اما خوشبختانه امروزه با پیشرفت‌های بدست آمده در زمینه دیگر ابزارهای تشخیصی، مانند سونوگرافی، می‌توان از این ابزارها استفاده کرد.
این جراح و متخصص زنان و زایمان افزود: بنابراین، انجام یک سونوگرافی ترنس‌واژینال یا ترنس‌رکتال با یک دستگاه دقیق و پیشرفته و همچنین، توسط سونوگرافیستی که در زمینه این بیماری تجربه و شناخت کافی داشته باشد، می‌تواند تصویر دقیق از میزان پیشرفت بیماری و نواحی درگیر در اختیار پزشک قرار دهد.
وی ادامه داد: در مواردی هم ممکن است درخواست ام آر آی کنیم، اما سی‌تی‌اسکن در تشخیص این بیماری کاربردی ندارد. همچنین، در مواردی ممکن است آزمایش برخی از تومورمارکرها را درخواست کنیم، زیرا همان‌طور که گفته شد، بیماری آندومتریوز یک بیماری التهابی است و می‌تواند باعث افزایش این مارکرها شود. درصد کمی از موارد آندومتریوز می تواند به بدخیمی تبدیل شود که آمار حدود ۲ درصد را نشان می دهد و در جمعیت عادی حدود یک درصد است
عضو تیم تخصصی کلینیک آندومتریوز ابن‌سینا درباره روش‌های درمان این بیماری توضیح داد: آندومتریوز همانند بیماری‌هایی نظیر دیابت، پرفشاری خون و روماتیسم، یک بیماری مزمن است و درمان قطعی و ریشه‌کن کننده ندارد.
وی افزود: این بیماری همانند هر بیماری مزمن دیگر نیاز به کنترل مداوم دارد. انتخاب روش درمان نیز وابسته به علائم و شرایط هر فرد است. بر اساس فاکتورهایی مانند شدت درد، وضعیت باروری و شرایط هر بیمار، رویکرد درمانی مناسب در پیش گرفته می شود که ممکن است درمان دارویی یا درمان جراحی باشد.
شادجو درباره درمان‌های دارویی آندومتریوز گفت: درمان دارویی با استفاده از داروهای هورمونی است که روند تخمک‌گذاری را متوقف و حالت یائسگی کاذب ایجاد می‌کند. همچنین، ممکن است از داروهای ضدالتهاب و ضددرد و در کنار اینها، ورزش‌های خاص یا حتی درمان‌های گیاهی تجویز شود.
وی خاطرنشان کرد: نکته‌ای که یادآوری آن ضروری است این است که گاه بیماران بدون اینکه پزشک خود را در جریان بگذارند، از داروهای گیاهی و طب سنتی استفاده می‌کنند که ممکن است با داروهای تجویزی ما تداخل داشته باشد و باعث تشدید اثر یا کاهش اثر داروها شود. بنابراین، بسیار مهم است که بدون مشورت با پزشک خود از داروهای گیاهی و طب سنتی استفاده نکنند و پزشک را در جریان درمان های دیگر بگذارند.
شادجو، در ادامه در خصوص درمان‌های جراحی آندومتریوز افزود: در صورتی که درمان‌های دارویی درد بیمار را کنترل نکند و یا پیشروی بیماری باعث آسیب به ارگان های داخلی شود، جراحی به بیمار پیشنهاد می شود.
وی ادامه داد: این جراحی به روش لاپاراسکوپی انجام می‌شود، زیرا در این روش به دلیل وجود لنزهایی با قدرت بزرگ نمایی بالا جراح دید بهتر و دقیق‌تری دارد و امکان بزرگ‌نمایی تصاویر به جراح کمک می‌کند تا بتواند با دقت و ظرافت بیشتری ضایعات و چسبندگی‌ها را جدا کند. همچنین، این روش جراحی برای بیمار هم درد و عوارض کمتری دارد و روند بهبود و بازگشت به زندگی روزمره برای بیمار سریع تر است.
این متخصص زنان خاطر نشان کرد: هر بیمار مبتلا به آندومتریوز لزوماً نیاز به جراحی ندارد و در برخی موارد جراحی ضرورت پیدا می‌کند که شامل مواردی است که بیماری کارکرد ارگان های داخلی را تهدید می‌کند. مثلاً باعث بروز هیدرونفروز در کلیه یا انسداد در روده‌ها شده یا مواردی که به رغم درمان‌های دارویی، درد بیمار بهبود نیافته است یا مدارک به نفع بدخیمی است.
اهمیت حفظ باروری در مبتلایان به آندومتریوز
شادجو باتاکید بر اهمیت حفظ باروری مبتلایان به آندومتریوز، پیش از انجام جراحی، گفت: باید پیش از جراحی به این موضوع توجه شود که آیا بیمار در آینده قصد بارداری دارد یا خیر؛ زیرا هرگونه دستکاری در کف لگن و تخمدان‌ها باعث کاهش ذخیره تخمدان می‌شود. اگر خانمی قصد بارداری در آینده دارد، باید اقدامات لازم برای حفظ باروری، یعنی فریز تخمک یا فریز جنین برای او در کلینیک ناباروری انجام شود.
عضو تیم تخصصی کلینیک آندومتریوز مرکز درمان ناباروری ابن‌سینا درباره خدمات این کلینیک، یادآور شد: کلینیک آندومتریوز ابن‌سینا در سال ۱۳۹۱ به‌عنوان نخستین کلینیک فوق‌تخصصی آندومتریوز در کشور مطابق با استانداردهای بین‌المللی راه‌اندازی شد.
وی افزود: تشخیص و درمان در این کلینیک به صورت گروهی و با همکاری متخصصین زنان که فلوشیپ لاپاراسکوپی پیشرفته و آندومتریوز هستند و همچنین، جراحان اورولوژی و کلیه و جراحان داخلی و کولورکتال انجام می‌شود. همچنین، در کلینیک سونوگرافی مرکز متخصصان سونولوژیستی حضور دارند که در زمینه این بیماری مجرب و آموزش‌دیده‌اند و یافته‌های تشخیصی آنها کاملاً قابل استناد است.
شادجو گفت: علاوه بر این، وجود کلینیک ناباروری در مرکز خیال ما را از بابت حفظ باروری مراجعان راحت می‌کند و متخصصان کلینیک ناباروری در تعامل با متخصصان کلینیک اندومتریوز می‌توانند خدمات حفظ باروری را به مراجعانی که نیاز به جراحی دارند، ارائه کنند.
وی ادامه داد: نکته مهم دیگر این است که بیماران کلینیک آندومتریوز مرکز ابن‌سینا به طور مداوم پیگیری و کنترل می‌شوند. تا کنون بیش از هزار جراحی لاپاراسکوپی پیشرفته در این کلینیک انجام شده و هیچ‌یک از بیماران را پس از عمل به حال خود رها نشده اند؛ زیرا این بیماری، حتی پس از جراحی نیز نیاز به کنترل و مراقبت دارد و به همین دلیل مامای کلینیک به‌طور مرتب و مداوم وضعیت بیماران را پیگیری می‌کند.
شادجو یادآور شد: خانواده‌ها و مراقبان بهداشت باید با علائم این بیماری به خوبی آشنا شوند و در صورت شک به این بیماری، فرد را به یک کلینیک تخصصی یا پزشک متخصص آشنا با این بیماری ارجاع دهند. همچنین، باید مجدداً تأکید کنم که سونوگرافی تشخیصی این بیماری حتماً باید با دستگاه‌های سونوگرافی پیشرفته و مهم‌تر از آن توسط متخصصی انجام شود که کاملاً با این بیماری آشنایی دارد.
وی تصریح کرد: علاوه بر این، جراحی آندومتریوز یکی از پیچیده‌ترین و ظریف‌ترین جراحی‌های حال حاضر جهان است و حتماً باید توسط متخصصان و جراحانی انجام شود که در این زمینه آموزش دیده‌اند؛ در غیر این صورت، نه تنها بیماری دوباره عود می‌کند، بلکه عوارض جراحی‌های مکرر دامن‌گیر بیمار خواهد شد.
شادجو در پایان گفت: درخواست دارم هرکس که فکر می کند اندمتریوز دارد یا یکی از اطرافیانش گرفتار آندومتریوز است حداقل یک بار برای مشاوره به کلینیک آندومتریوز مراجعه کند.