در ادامه گزارش ۱۴ بهمن ۱۳۹۹ روزنامه آرمان ملی آمده است: برگزاری رفراندوم موضوعی است که هرازگاهی از سوی سیاسیون و شخصیت‌های شناخته‌شده مطرح شده اما هنوز عملی نشده است. رئیس‌جمهور از جمله شخصیت‌هایی است که بر رفراندوم در موضوعات خاص تاکید کرده و در سخنرانی‌هایش از عدم‌اجرای اصل ۵۹ قانون اساسی انتقاد کرده بود. اما سوال اینجاست چرا برگزاری رفراندوم همواره با موانع روبه‌رو بوده و موانع قانونی آن چیست؟ روز گذشته علی مطهری، نماینده مجلس دهم گفت:«با وارد کردن مردم در سرنوشت خودشان، اعتماد آنها به نظام سیاسی کشور بیشتر می‌شود؛ احساس مشارکت می‌کنند و همکاری بیشتری با حکومت خواهند داشت. به نظر من همه‌پرسی نوعی نشاط سیاسی ایجاد می‌کند و از این منظر هم آثار خوبی دارد و در نهایت، کشور را در جاهایی از بن‌بست خارج می‌کند.» در این رابطه «آرمان ملی» با بررسی چرایی نیاز به رفراندوم به گفت‌وگو با دو صاحب‌نظر پرداخته که در ادامه می‌خوانید.
چرا طلسم شکسته نمی‌شود؟
شش اصل قانون اساسی به موضوع رفراندوم اشاره دارد، اما در چهار دهه گذشته تنها سه بار از این ظرفیت قانون اساسی استفاده شده است. هرچند برخی مقامات در این باره سخن گفته اند اما هیچ‌گاه قدمی دقیق برای اجرای این اصل برداشته نشده است؛ نه لایحه ای در دولت ها نوشته شده و نه طرحی در مجالس اجرا شده است. رئیس‌جمهور در سال‌های اخیر بارها درباره برگزاری رفراندوم سخن گفته است. دکتر حسن روحانی در آخرین اظهارات خود با اشاره به اصل ۵۹ قانون اساسی کشور، اجرای همه‌پرسی در مسائل مهم را ممکن خواند و گفت: «در مقاطعی که واقعا اختلاف‌نظر اساسی وجود دارد و یک فکر واحد در کشور نیست، ابتدا باید در فضایی آرام، این موضوع مورد بحث و بررسی قرارگیرد و بعد هم به آرای عمومی مردم گذاشته شود تا مردم نظر بدهند. حداقل برای اینکه این یک اصل قانون اساسی است، می‌توان بعد از ۴۰ سال یکبار درخصوص این موضوع را اجرا و پیاده کرد». حال سوال اینجاست چرا در شرایطی که برخی مسئولان درباره برخی موضوعات مانند حضور بانوان در ورزشگاه و حتی برای افزایش قیمت بنزین دچار اختلاف‌نظر هستند، رفراندوم برگزار نمی‌شود؟ خوب است که دلواپسان بدانند راه برون‌رفت از شرایط فعلی جامعه، احترام بیشتر به رای مردم است. باید توجه داشت رای ۴۲ساله مردم به انقلاب اسلامی است که پایه‌های حکومت را مستحکم نگه داشته است.
پیشنهادات علی مطهری
علی مطهری نماینده مجلس دهم دیروز درباره چگونگی امکان اجرای رفراندوم به نشریه «حریم‌امام» گفت: تعریف رفراندوم و همه‌پرسی روشن است. خود کلمه، مفهوم و تعریفش را می‌رساند. زمانی مساله همه‌پرسی به میان می‌آید که سازوکار موجود در قانونگذاری کافی نبوده و درواقع سامانه قانونگذاری کشور قادر به تصمیم‌گیری نیست و لازم است به آرای عمومی مراجعه شود. البته در قانون اساسی ما آمده که در مسائل بسیار مهم اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی می‌توان اعمال قوه مقننه را از طریق مراجعه به آرای عمومی و همه‌پرسی انجام داد. مطهری درباره درخواست همه‌پرسی در کشور گفت: در قانون اساسی ما آمده است که درخواست همه‌پرسی، باید به تصویب دوسوم نمایندگان مجلس برسد و فرمان همه‌پرسی، توسط مقام رهبری صادر می‌شود و باید به تایید ایشان برسد. قاعدتا موضوع همه‌پرسی باید از طریق مجلس پیشنهاد شود، زیرا وقتی می‌گویند که می‌خواهند همه‌پرسی را تصویب کنند باید موضوع آن مشخص باشد. باید این مراحل را طی کرد. علی مطهری درباره به رفراندوم گذاشتن مساله FATF یا موضوع توافق هسته‌ای برجام گفت: مسائلی مانند پیوستن یا نپیوستن به اف‌ای‌تی‌اف یا توافق برجام تا حد زیادی تخصصی هستند، ولی مساله این است که اگر بنا باشد اختلافات درباره این موضوعات به جایی برسد که کشور دچار بن‌بست شود و منافع کشور به خطر بیفتد و لازم باشد که زودتر تکلیف این موضوع روشن شود، من فکر می‌کنم که می‌شود این‌گونه مسائل را هم به همه‌پرسی گذاشت. مصداق «مساله بسیار مهم اقتصادی» که در قانون اساسی آمده است، می‌تواند مساله اف‌ای‌تی‌اف باشد و مصداق «مساله بسیار مهم سیاسی» می‌تواند رابطه با آمریکا باشد. رابطه، نه مذاکره. در واقع، تکلیف مذاکره معلوم است؛ یعنی در یک شرایطی صلاح نیست و در یک شرایطی ممکن است، صلاح باشد. ولی بحث رابطه، یک موضوع کلی‌تر است. در قانون اساسی آمده است که در مسائل بسیار مهم سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی می‌توان رفراندوم و همه‌پرسی برگزار کرد. در حال حاضر، در مورد مسائل اجتماعی و فرهنگی مصداقی به خاطر نمی‌آورم که موضوعی لازم به همه‌پرسی باشد.
اصل ۵۹ غیرقابل اجراست
نعمت احمدی، وکیل دادگستری نیز در گفت‌وگو با «آرمان ملی» درباره موانع موجود در اجرای اصل ۵۹ قانون اساسی گفت: در کشور ما تا امروز رفراندوم به معنای اعمال اصل ۵۹ قانون اساسی برگزار نشده است. اصل۵۹ قانون اساسی می‌گوید مسائل اقتصادی، سیاسی و اجتماعی که امکان حل‌وفصل از طریق قوه مقننه ندارند، باید به رفراندوم گذاشته شوند. یعنی در مرحله نخست باید یک اشکالاتی وجود داشته باشد که به‌صورت عادی از طریق مجلس شورای اسلامی قابل حل‌وفصل نباشد و جزو حوزه‌های تخصصی قوه مجریه هم باشد. در این صورت از طریق اصل ۵۹ قانون اساسی امکان برگزاری رفراندوم وجود دارد. ترکیب اصل ۵۹ قانون اساسی به صورت چیده شده به شکلی است که به باور من امکان برگزاری بعید به نظر می‌رسد. یکی از دلایلی که امکان برگزاری رفراندوم را به هاله‌ای از ابهام فرو برده به این دلیل است که موضوع مورد نظر رئیس‌جمهور برای رفراندوم باید به تایید دوسوم نمایندگان مجلس برسد و در صورت موافقت نمایندگان، این موضوع باید توسط مقام معظم رهبری مورد تصمیم‌گیری قرار گیرد و ایشان فرمان برگزاری همه‌پرسی را صادر کنند. وی خاطرنشان کرد: موضوع دیگر است که اگر دوسوم نمایندگان درصدد تایید رفراندوم باشند، چرا قبلا موضوع را در مجلس بین یکدیگر حل و فصل نکرده‌اند. از سوی دیگر نتیجه برگزاری رفراندوم باید به تایید شورای نگهبان هم برسد و با توجه به این توضیحات، اصل ۵۹ قانون اساسی، برای اجرایی شدن دشوار است.
برگزاری رفراندوم محال است
جلال میرزایی، نماینده مجلس دهم هم در گفت‌وگو با «آرمان ملی» درباره سخنان علی مطهری برای برگزاری رفراندوم در کشور گفت: صحبت‌های آقای مطهری درباره برگزاری رفراندوم حتی در کشورهای اروپایی و حتی آسیای شرقی مطرح نیست. در کشورهایی مانند کره‌جنوبی، ژاپن و هند مسائلی مانند اف‌ای‌تی‌اف یا مذاکره با آمریکا را که برای کشور ما به یک چالش تبدیل شده، به رفراندوم نمی‌گذارند. این موضوعات را که برای چگونگی اداره کشور مطرح می‌شود، معمولا احزاب و جریان‌های سیاسی بررسی می‌کنند و به همه‌پرسی گذاشته نمی‌شود. وی ادامه داد: جناح‌های سیاسی در پیوستن یا نپیوستن به این کنوانسیون‌ها و حل مسائل سیاست خارجی نظرها و دیدگاه‌های خود را مطرح می‌کنند و مردم هم با بررسی این دیدگاه‌هاست که به یک جناح یا شخصی در انتخابات رای می‌دهند. موضوع اصلی این است که با مکانیسمی که در کشور وجود دارد، اجرای اصل ۵۹ قانون اساسی آن هم درباره مسائلی مانند مذاکره با آمریکا محال است.