فراگیری دانش و آموختن سواد نقش موثری در تکامل شخصیت انسان و رشد جوامع بشری دارد و به عقیده بسیاری از صاحب نظران توان خواندن و نوشتن می تواند به افزایش درک و شعور اجتماعی افراد کمک کند.
سواد، تنها به معنای خواندن و نوشتن صرف نیست بلکه توان خواندن و نوشتن مقدمه ای بر یادگیری در عرصه های مختلف است و دریچه ای را به دنیای مملو از دانش و اطلاعات فرد باز می کند.
افزایش توانایی افراد برای مواجهه با شرایط اجتماعی، درک درست و قدرت حل مسائل و مشکلات، مشارکت فعال در تصمیم گیریهای اجتماعی، توانایی برقراری ارتباط با افراد، حفظ محیط زیست و قدرت حفاظت از ارزشهای اخلاقی و معنوی، بخشی از مزایای سوادآموزی است.
گرچه در دنیای امروز مفهوم سواد، فقط توان خواندن، نوشتن و حساب کردن صرف نیست زیرا تحولات سریع فناوری اطلاعات در جهان موجی از بیسوادی نوین را به ارمغان آورده است اما هنوز هم بهره مندی از خواندن و نوشتن گام نخست برای ورود به عرصه دانش و اطلاعات محسوب می شود لذا جامعه شناسان بر این امر تاکید دارند که سوادآموزی و فراگیری علم و دانش زمینه ساز رشد و ترقی کشور و یکی از شاخصهای توسعه یافتگی در جوامع است.
خراسان رضوی با ۸.۱ درصد از کل جمعیت کشور، ۶ میلیون و ۴۳۴ هزار و ۵۰۱ نفر جمعیت در قالب ۲ میلیون و ۴۵۰ هزار و ۹۱۶ خانوار دارد. یک میلیون و ۷۳۳ هزار نفر از جمعیت خراسان رضوی در روستاهای این استان سکونت دارند و ۵۰.۴ درصد جمعیت خراسان رضوی را مردان و ۴۹.۶ درصد آن را زنان تشکیل می‌دهند. بر این اساس سوادآموزی در این استان از اهمیت به سزایی برخوردار است.
انقلاب و تحول در سوادآموزی
مدیرکل آموزش وپرورش خراسان رضوی در این زمینه به خبرنگار ایرنا گفت: انقلاب اسلامی موجب تحول بزرگ در عرصه سواد آموزی شد به گونه‌ای که تا قبل از آن سیاست و برنامه روشنی برای این حوزه وجود نداشت.
قاسمعلی خدابنده افزود: تا قبل از انقلاب اسلامی میلیون ها نفر در ایران از بیسوادی و تبعات ناشی از آن رنج می برند.
وی با بیان این که وقوع انقلاب اسلامی تحولی اساسی در عرصه های مختلف کشور ایجاد کرد ادامه داد: دانش و اطلاعات یکی از مهمترین عرصه هایی است که به واسطه تاکید امام راحل بر شعار 'ایران را مدرسه کنیم' با توسعه و ترویج سواد و تشویق بیسوادان به فراگیری سواد، آگاهی را به جامعه ایران هدیه داد.
مدیرکل آموزش وپرورش خراسان رضوی گفت: براساس آمار سال ۱۳۵۵ که آخرین آمار موجود از وضعیت سواد در قبل از انقلاب است کشور ایران دارای ۲۷ میلیون و ۱۱۳ هزار نفر جمعیت بود که از این تعداد ۱۲ میلیون و ۸۷۷ هزار نفر باسواد و ۱۴ میلیون و ۲۳۶ هزار نفر بیسواد بودند.
خدابنده با بیان اینکه در مجموع ۴۷.۵ درصد جمعیت کشور در آن سال باسواد بودند افزود: آن زمان هشت میلیون و ۵۰۸ هزار از جمعیت زنان کشور بیسواد بودند و میزان باسوادی زنان ۳۵.۵ درصد بود.
وی ادامه داد: این در حالی است که در آخرین آمارگیری سال ۱۳۹۵ ایران دارای ۷۱ میلیون و ۵۰۶ هزار و ۳۹۲ نفر جمعیت بود که از این تعداد ۶۲ میلیون و ۶۶۶ هزار و ۷۶۰ نفر باسواد و هشت میلیون و ۷۹۵ هزار و ۵۵۳ نفر بیسواد بودند.
مدیرکل آموزش وپرورش خراسان رضوی با اشاره به رشد بسیار جمعیت در سالهای بعد از انقلاب گفت: در سال ۹۵ نرخ باسوادی در کشور معادل ۸۷.۶ درصد بود که شامل همه گروههای سنی است.
خدابنده افزود: پنج میلیون و ۵۸۴ هزار و ۷۲۳ نفر از جمعیت بیسوادان را زنان تشکیل می‌دهند و درصد باسوادی در بین این قشر ۸۴.۲ درصد اعلام شده است در حالی که در سال ۵۵ این نرخ معادل ۳۵.۵ درصد بود.
۹۸ درصد اهالی خراسان رضوی باسواد هستند
معاون سوادآموزی اداره‌کل آموزش و پرورش خراسان رضوی گفت: میانگین باسوادی در جمعیت شهروندان متعلق به گروه سنی ۱۰ تا ۴۹ سال در این استان ۹۸ درصد است.
مصطفی اسدی افزود: با وجود مشکلات و چالشهای ناشی از شیوع ویروس همه‌گیر کرونا در عرصه سوادآموزی، هدفگذاری مورد نظر برای گسترش سوادآموزی در خراسان رضوی محقق شده است.
وی ادامه داد: بر این اساس خراسان رضوی در عرصه جمعیت سوادآموخته مسلط به توان خواندن و نوشتن وضعیت خوبی دارد.
معاون اداره‌کل آموزش و پرورش خراسان رضوی گفت: در چارچوب هدفگذاری صورت گرفته برای سال تحصیلی جاری، میزان باسوادی در این استان به ۹۸.۷ درصد جمعیت استان خواهد رسید.
اسدی افزود: سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال ۱۳۹۵ نشان داد که ۱۵۹ هزار نفر از جمعیت متعلق به گروه سنی ۱۰ تا ۴۹ ساله در خراسان رضوی بیسواد بودند.
وی ادامه داد: هم‌اینک با توجه به تغییرات سنی و ورود و خروج افراد از جمعیت گروه هدف، آمار دقیقی از میزان کنونی بیسوادی در خراسان رضوی در دست نیست اما برآورد می‌شود افزون بر نیمی از جمعیت شهروندانی که پیش از این سواد نداشته‌اند تاکنون باسواد شده‌اند.
مدیرکل آموزش وپرورش خراسان رضوی هم با اشاره به ترویج مطلوب سوادآموزی در استان خراسان رضوی گفت: در سال ۱۳۵۵ جمعیت خراسان رضوی پنج میلیون و ۶۴۹ هزار و ۹۱ نفر بود که ۶۱۰ هزار و ۸۸۴ نفر از این تعداد را افراد بیسواد تشکیل می دادند و به این ترتیب ۸۹.۱ درصد جمعیت استان در سال ۵۵ باسواد بودند.
خدابنده افزود: در آن سال زنان باسواد استان ۵.۷ درصد کمتر از مردان بودند.
وی ادامه داد: در همان سال در گروه هدف ۱۰ تا ۴۹ سال ۱۵۹ هزار و ۸۲۸ نفر بیسواد در استان خراسان وجود داشت که این تعداد در سال ۱۳۹۵ به ۱۰۷ هزار نفر رسید.
او با بیان این که قبل از انقلاب اسلامی ۴۷ درصد جمعیت استان باسواد بودند که آن هم سواد در دوره ابتدایی محسوب می شد ادامه داد: اما هم اکنون بیش از ۹۸ درصد جمعیت این استان باسواد هستند.
عدالت آموزشی و عدالت جنسیتی در سوادآموزی
مدیرکل آموزش و پرورش خراسان رضوی "عدالت آموزشی و عدالت جنسیتی" را ۲ محور اصلی سرلوحه فعالیتهای سوادآموزی در خراسان رضوی ذکر و بیان کرد: تاکنون اقدامات و برنامه‌های موثری برای گسترش سوادآموزی و رشد جمعیت باسواد در این استان انجام شده که اجرای آنها همچنان ادامه دارد.
خدابنده تمرکز ۸۰ درصد برنامه‌های سوادآموزی در خراسان رضوی را بر حوزه ایجاد عدالت جنسیتی اعلام و بیان کرد: این تمرکز برنامه‌ریزی شده موجب کاهش اختلاف باسوادی زنان و مردان خراسان رضوی از ۳۵ درصد سالهای گذشته به پنج درصد حال حاضر شده است.
وی ادامه داد: همچنین در حوزه "عدالت آموزشی" و کاهش اختلاف میزان سواد بین جامعه شهری و روستایی افزون بر ۵۵ درصد بودجه‌ها در جهت ایجاد عدالت آموزشی در مناطق محروم و روستایی هزینه شده است.
سوادآموزی به اتباع خارجی مقیم خراسان رضوی
مدیرکل آموزش و پرورش خراسان رضوی گفت: در حوزه آموزش سواد به اتباع خارجی در قالب عدالت آموزشی نیز تاکنون افزون بر ۴۰ هزار نفر از اتباع خارجی ساکن خراسان رضوی باسواد شده‌اند و چهار هزار نفر از این اتباع خارجی ساکن خراسان رضوی امسال به جمع افراد باسواد پیوسته‌اند.
خدابنده به فعالیت ۱۱۰ مرکز یاددهی و یادگیری در خراسان رضوی اشاره و بیان کرد: آموزش حضوری سوادآموزان هم‌اینک به دلیل شیوع ویروس همه‌گیر کرونا به شدت کاهش یافته اما تلاش می‌شود آموزشها به شیوه از راه‌دور با برنامه‌های تلویزیونی و استفاده از لوح فشرده دنبال شود.
خراسان رضوی پیشرو در فعالیت مراکز یاددهی
معاون سوادآموزی اداره کل آموزش و پرورش خراسان رضوی هم با اشاره به این که این استان در راه‌اندازی و فعالیت مراکز یاددهی و یادگیری در کشور مقام نخست را دارد و جزء استانهای پیشرو است افزود: هم اکنون ۱۱۰ مرکز یاددهی و یادگیری در این استان فعال است.
اسدی اضافه کرد:۱۷ مرکز یاددهی و یادگیری این استان مجری طرح ملی سواد و زندگی است که با هدف توانمندسازی بانوان در کنار سوادآموزی آنها انتخاب شده‌اند.
وی ادامه داد: از ۱۷ مرکز مجری این طرح ملی ۱۰ مرکز در مشهد قرار دارند که شهرداری این شهر نیز در این زمینه همکاری شایان توجهی دارد.
معاون سوادآموزی اداره کل آموزش و پرورش خراسان رضوی گفت: طرح ملی سواد و زندگی طرحی است که در اجرای آن سوادآموزان در قالب یک شرکت تعاونی در هر مرکز یاددهی و یادگیری عضو شده و در کنار فراگیری سواد، تولیدات و محصولات خود را در زمینه‌های مختلف به فروش گذاشته و از بهره اقتصادی آن برخوردار می‌شوند.
اسدی افزود: اجرای این طرح ملی با هدف تقویت بنیه اقتصادی و توانمندسازی بانوان سوادآموز در سال جهش تولید در دستور کار قرار گرفته که این استان از جمله استانهای موفق در این زمینه است.
معاون سواد آموزی اداره‌کل آموزش و پرورش خراسان رضوی گفت: این استان از نظر پوشش آموزش افراد بیسواد رتبه چهارم را در میان دیگر استانهای کشور دارد.
اسدی افزود: بودجه ۲۸۰ میلیارد ریالی پارسال حوزه سوادآموزی خراسان رضوی امسال به ۴۵۰ میلیارد ریال افزایش یافته است که نشانگر توجه ویژه خاص و اهتمام دولت به نهضت مبارزه با بیسوادی است.