نقشی که امروز در شرایط اقتصادی ناشی از تحریم ها در کشور و شیوع ویروس کرونا فزون تر از گذشته شده است.
ایران اسلامی امسال درحالی چهل و دومین سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی را جشن می گیرد که دنیا با ویروس کرونا دست به گریبان است و ایران علاوه بر درگیری با این معضل جهانی در بخش صادرات و واردات به علت تحریم های ظالمانه با تنگناهایی نیز مواجه شده است. اما ایران توانست از تحریم هایی که با نیت درهم شکستن اقتصاد اعمال شدند فرصت ها و افق های جدیدی خلق کند برای دستیابی به بازارهای جدید و خروج از اقتصاد تک محصولی و صدور تولیدات داخلی و اقلام کشاورزی یکی از این موقعیت ها که امسال منطقه آزاد انزلی نیز میزبانی آنرا برعهده داشت پیوستن به موافقت نامه اقتصادی و گمرکی اوراسیا بود.
با توجه به سابقه گمرکی در گیلان و بندرانزلی که بر اساس تاریخ به دوران صفویه و یا پیش از آن بازمی گردد این موافقت نامه که یک معاهده اقتصادی گمرکی بین کشورهای حاشیه دریای خزر است موقعیت مناسبی برای رونق اقتصاد گیلان فراهم کرده است و به این ترتیب ایران را به بازاری با بیش از ۳۰۰ میلیون نفر جمعیت متصل می کند.
با پیوستن ایران در سال ۱۳۹۷ به کمیسیون اقتصادی اتحادیه اوراسیا و پیشنهاد ایجاد یک منطقه آزاد تجاری میان ایران و این اتحادیه میز اوراسیا در گمرکات استان گیلان و اداره کل گمرک انزلی در سال ۹۸ استقرار یافت.
الحاق ایران به اوراسیا اقدام خوبی بود که در اوج تحریم های ظالمانه اخیر امریکا علیه ایران، شاهد رشد نسبی در رویه های تجاری بودیم بطوریکه در اوج اپیدمی کرونا که تمامی مرزهای شمالی و بسیاری از مرزهای جنوبی و غربی مسدود بودند بنادر شمالی بویژه انزلی و بویژه آستارا بصورت ۲۴ ساعته به ارائه خدمات پرداختند و یکهزار و ۵۰۰ کامیون، متقاضی حمل کالاهای تولیدی ایران را به کشورهای اوراسیا و روسیه بودند.
در سالهای اخیر الحاق ایران به موافقت نامه اقتصادی گمرکی اوراسیا به توسعه تجارت و تولید استان کمک کرد، کالاهای وارد شده در سبد کالای تجارت خارجی استان وارد شد بطوریکه دست یابی به هدف ۶۰۰ میلیون دلاری تا پایان امسال در بخش های صادرات، واردات، درآمد، تخلیه و بارگیری محقق خواهد شد.
ناظر گمرکات استان گیلان و مدیر کل گمرک انزلی در این خصوص به ایرنا گفت : ۲۴ درصد وزنی و ۳۷ درصد ارزشی از کل صادرات به کشورهای اوراسیا از طریق گمرکات استان گیلان صورت گرفته و سهم گمرک انزلی از این صادرات ۲۶ درصد وزنی و ۳۶ درصد ارزش دلاری است.
ابوالقاسم یوسفی نژاد اضافه کرد : با اعطای دبیری کارگروه استانی امور گمرکی جهت پیگیری مسائل و معضلات مربوط به اتحادیه اوراسیا به گمرکات گیلان از سوی استانداری گیلان این اداره کل همکاری و همراهی های خوبی با دستگاههای مربوطه ایجاد و جلسات متعددی در اصلاح ارزشها و میزان صدور گواهی های مختلف انجام داده است.
وی با اشاره به اهمیت گمرک آستارا خاطرنشان کرد : اغلب رویه های گمرکی دریایی، ریلی و زمینی از این طریق انجام می شود و گمرک آستارا گمرک کاملی است که نیاز به سرمایه گذاری بیشتری دارد.
وی یاد آور شد: در بخش راه آهن نیز اقدامات خوبی در حال انجام است و گمرکات گیلان با وجود اینکه به راه‌آهن متصل نیست در بخش صادرات به کشورهای اوراسیا با رشد مواجه بود. اغلب کالاهای صادراتی صنعتی بودند که ارزش افزوده بالایی دارند.
یوسفی نژاد مهمترین دستاورد و فرصتی که اتحادیه اقتصادی اوراسیا علاوه بر تسهیل تجارت کالاها و توسعه بازار مشترک در اختیار کشورهای عضو می گذارد را کاهش قیمت کالا و هزینه‌های حمل و نقل، ترویج رقابت سالم در بازار مشترک، سیاست های مشترک در کشاورزی، انرژی فناوری و از دیگر سو ورود کالاهای اساسی (از قبیل روغن) با تعرفه ترجیحی و یا قیمت تمام شده کمتر به دست مصرف کننده عنوان کرد.
وی در خصوص صادرات میوه و تره بار از جمله کیوی و پرتقال نیز گفت: این اقلام به راحتی و با حداقل حقوق ورودی به کشورهای عضو صادر می‌شود به این ترتیب و با توجه به امکان ورود مواد اولیه از کشورهای عضو اوراسیا و اختصاص آن به واحدهای تولیدی نرخ بیکاری کاهش می یابد.
وی تاکید کرد : ورود کالاهای اساسی مورد نیاز از کشورهای عضو اوراسیا باعث می شود که به تولیدات داخلی کشور لطمه ای وارد نشود.
یوسفی نژاد تصریح کرد:به رغم رشد منفی صادرات در مبادی ورودی و خروجی کشور در سال ۹۹ این روند در گمرکات گیلان افزایشی بود و بیشترین حجم صادرات از آستارا انجام شده است. گمرک آستارا تنها گمرکی است که دارای مرز زمینی، دریایی و بندری و رویه مسافری می باشد و این مبادی ورودی و خروجی به تنهایی چهار فعالیت بسیار مهم را بصورت ۲۴ ساعته انجام می دهد.
تحقق اهداف اقتصادی گمرک در سال ۹۹
با نگاهی به تحریم های اقتصادی در سالهای اخیر که اقتصاد کشور را دستخوش نوسان کرده شاهد تحقق اهداف برنامه ریزی شده گمرک در سال جاری هستیم.
یوسفی نژاد در این خصوص گفت : در چهار سال ابتدایی دولت تدبیر و امید با امضاء موافقت نامه برجام تحریم ها کمتر شد و تجارت خارجی اندکی رونق گرفت. اما در چهار سال دوم این رویه معکوس شده و با تشدید تحریم ها بسیاری از مراودات بویژه مراودات پولی و بانکی دچار مشکل شدند اما بررسی عملکرد هشت ساله دولت تدبیر و امید می توان به این نتیجه دست یافت که تجارت خارجی با شیبی ملایم رشدی ملموس داشته است.
وی بامقایسه وضعیت حاضر با سال ۱۰ گذشته و با اشاره به روند نزولی میزان تخلیه و بارگیری، اظهار داشت: به رغم آنکه میزان تخلیه و بارگیری در سالهای اخیر در استان گیلان از ۵.۶میلیون تن به ۲ میلیون تن رسید، مبادی ورودی استان افزایش پیدا کرد و بندرکاسپین در منطقه آزاد و منطقه ویژه اقتصادی آستارا به بندرانزلی که سالها تنها بندر استان گیلان بود، اضافه شدند.
وی خاطر نشان کرد : بنادر امیر آباد، فریدونکنار نیز در فضایی رقابتی در شمال کشور ایجاد و بازارها بین بنادر استانهای شمالی پخش شدند. با ایجاد شبکه ریلی و ایجاد رویه های جدید مسافری به مقوله تجارت خارجی استان گیلان اضافه شد و این شیب ملایم را محسوس تر کرد.
یوسفی نژاد، افزایش دو بندر دیگر در کنار بندرانزلیدر سالهای اخیر را در رشد و توسعه استان گیلان موثر دانست و اظهار داشت : افزایش مبادی ورودی کمک کرد که شیب نزولی شدید تجارت خارجی پوشش داده شده و مسیرهای جدیدی به سوی تجارت خارجی باز شود.
وی تاکید کرد:با توجه به فرصت های ایجاد شده به واسطه تحریم، مسیر جدید چین -قزاقزستان -انزلی، کشور چین را بندر اکتائو و از آنجا به انزلی و کاسپین متصل کرد. باتوجه به این مشکلات و نیازمندی های کشور به کالای اساسی و استراتژیک مسیر جدید رونق صنعت داخلی کشور و کاهش نیازمندی های بازار داخلی را در پی داشت.
وی یاد آور شد:در گذشته گمرک انزلی به جهت نیاز کشور به فولاد، گمرک فولادی خوانده می شد که با افزایش تولید فولاد در داخل کشور رویکرد گمرک به کالاهای اساسی تغییر کرد.
ناظر گمرکات گیلان و مدیر کل گمرک انزلی با بیان اینکه بنادر گیلان از مبادی بزرگ شمال کشور هستند که کالای اساسی را وارد می کنند، گفت: گمرک انزلی در سال ۹۸ برای اولین بار شاهد ورود دام زنده و روغن های خوراکی به کشور بود. به این ترتیب سمت و سوی تجارت خارجی در گمرکات شمال از سمت کالاهای سرمایه ای و واسطه ای به سمت کالاهای اساسی رفت و استانی که زمانی ۸۰ درصد واردات فولاد کشور را بر عهده داشت با تامین نیاز داخلی فولاد این مقدار را به هشت درصد کاهش داد ودر گمرکات گیلان کالاهای مورد نیاز جامعه را ترخیص شد.
نکته قابل تامل در این بخش ایجاد زیر ساختهای متناسب با تغییر رویکرد گمرک از ورود آهن آلات به سمت غلات و کالاهای اساسی بود.
یوسفی نژاد در این خصوص اذعان داشت : انبارهای محل نگهداری فولاد متفاوت با انبارهای نگهداری غلات و نهاده های دامی هستند و در این بخش متاسفانه با ضعف هایی روبرو هستیم.
وی، ایجاد سیلو، سردخانه مجهز، ادوات تخلیه و بارگیری جدید و مدرن را از نیازهای اصلی استان گیلان در ایجاد زیر ساختها برای افزایش توان ظرفیت های تخلیه و بارگیری اعلام و تصریح کرد: این ضعف ها در استان و کشور به مرور در حال برطرف شدن است اما در مقوله لجستیک ضعف هایی داریم که با توجه به تنوع و نوع تجارت خارجی، لجستیک منطقه و امکانات اداره بندر و منطقه آزاد بزودی این مشکلات مرتفع می شوند.
راه اندازی سامانه جامع گمرکی گام موثری در کاهش مراجعات حضوری
از دیگر کارکرد های گمرکات گیلان در سالهای اخیر می توان به سامانه جامع گمرکی در راستای دولت الکترونیک اشاره کرد که گام موثری در کاهش مراجعه حضوری و زمان صادرات و واردات بوده است.
هدف از طراحی و تدوین این سامانه انجام کلیه امور دستگاههای دخیل در تجارت خارجی در بستر الکترونیکی بدون نیاز به حضور فیزیکی صاحب و نماینده کالا است.
یوسفی نژاد تصریح کرد : بازرگانان در گذشته با مشکلات زیادی در حوزه تردد و گرفتن مجوزهای موردی مواجه بودند که با ایجاد پنجره الکترونیک سازمان هایی که مجوزهای لازم صادرات و واردات کالا را صادر می کردند به عضویت سامانه جامع کاربردی گمرک که در دولت تدبیر و امید راه‌اندازی شد در آمدند و مراجعه حضوری افراد و نیز زمان صادرات و واردات کاهش یافت.
وی خاطر نشان کرد: بازرگانان می توانند از دفترکار خود دور اظهاری کرده و پرداخت ها را به صورت الکترونیکی انجام دهند و با این اقدام از جرایم صدور فیش جعلی و مجوز جعلی جلوگیری شده و اسناد کاغذی حذف و این سامانه قابلیت اتصال به پلیس را خواهند داشت. پلیس می‌تواند مجوزها را رصد و بازرگانان می توانند هر اقدامی را در سامانه خود مشاهده کنند.
وی تصریح کرد: صاحبان کالا، تولید کننده ها و وارد کننده ها از محل شرکت خود در بستر سامانه گمرکی مجوز های لازم را در بستر الکترونیکی دریافت می کنند. این اقدام بزرگ و خوبی بود که از ابتدای دولت تدبیر و امید آغاز شد و همچنان ادامه دارد.
وی ایجاد سامانه تجارت فرامرزی را یکی از مقوله های مهمی دانست که در مبحث نظارت ها و مجوزها، و کنترل ها توسط مراجع دیگر به سهولت قابل انجام است.
ناظر گمرکات گیلان کاهش احتمال بروز تخلفات و ایجاد فضای شیشه ای را مزایای این طرح عنوان و خاطرنشان کرد: دستگاههای نظارتی بسیاری به این سامانه دسترسی دارند و فرایند ورود و خروج کالا را رصد می کنند.
وی این اقدام دولت را کمک بزرگی در سامانه جامع گمرکی اعلام و تصریح کرد: مدیریت یکپارچه گمرکی با وجود نواقصی که دارد گام بزرگی برای رسیدن به تجارت الکترونیک است.
گمرک مرزبان اقتصادی کشور
گمرک بعنوان مرزبان اقتصادی وظیفه دارد که به نوع و ارائه مجوزها نظارت کند و به همین منظور برای شرکت های تولیدی گمرک انزلی خدمات انبار تحت کلید ارائه می دهد.
یوسفی نژاد در خصوص این انبارها گفت:صاحبان کالاها پس از تخلیه در بنادر و مرزهای زمینی می توانند کالاهای خود را در انبارهای شرکت های تولیدی شان در سراسر گیلان نگهداری کنند.
وی تعداد انبارهای تحت کلید شهرستان را حدود ۱۴ انبار اختصاصی اعلام و اضافه کرد: صاحبان کالا و تولید کنندگان کالاهای اساسی مثل شرکت مادر تخصصی غله می توانند کالاهای خود را در انبار خود بدون پرداخت هزینه انبارداری و تخلیه و بارگیری نگهداری کنند.
وی از راه اندازی سامانه ترخیص نسیه نیز خبر داد و گفت: تولیدی های خوش حساب گمرکی می توانند در سامانه فعالان مجاز اقتصادی ثبت نام و نسبت به ترخیص کالا اقدام کنند.
یوسفی نژاد با بیان اینکه طرح مذکور از طرح های سازمان جهانی گمرک در ۴ سال اخیر است، اظهار داشت: برای انجام سریع کارهای تجار خوش نام و شرکت های تولید کننده عمومی گمرک خدمات یکسره ارایه می دهد.
گمرک و مقابله با اقتصاد زیرزمینی
گمرک علاوه بر نظارت بر روند ورود و خروج کالا در اقتصاد سالم با اقتصاد زیرزمینی مقابله می کند.
اقتصاد زیرزمینی فعالیت‌هایی است که به عللی در حساب‌های ملی ثبت نمی‌شوند. تنوع بالای این فعالیت‌ها، ارائه یک تعریف جامع برای اقتصاد زیرزمینی را دشوار ساخته است. بانک جهانی، اقتصاد زیرزمینی را شامل تمامی فعالیت‌های تولیدی (کالا و خدمات) تعریف می‌کند که ممکن است هم از جنبه اقتصادی مولد بوده و هم کاملاً قانونی باشند، اما به دلایلی مانند فرار از مالیات، اجتناب از مواجهه با استانداردهای خاص بازار کار (مانند حداقل دستمزد یا استانداردهای ایمنی) و یا اجتناب از درگیر شدن با بوروکراسی اداری، عمداً از مقامات عمومی پنهان می‌شوند.
یوسفی نژاد در خصوص عملکرد گمرک در مبارزه با اقتصاد زیر زمینی گفت: نمود بیرونی اقتصاد زیر زمینی قاچاق کالاست که در این زمینه هرچقدر قوانین و همکاری بین دستگاهها و ابزارهای کنترلی بیشتر و فرآیند شفاف باشد اقتصاد زیر زمینی کاهش خواهد.
وی با اشاره به ضرورت تجهیز بیش از پیش گمرکات و استفاده از فناوری های نوین برای کنترل قاچاق کالا و مواد مخدر، افزود: گمرک ایران چند سال متوالی به عنوان گمرک نمونه جهانی در مواد مخدر معرفی شده و از سگ های مواد یاب و دستگاه های اشعه ایکس در مبادی گمرکی کشور و استان استفاده می شود که نیاز به تجهیز بیشتر دارد.
وی با تاکید بر اینکه مبارزه با فساد، خط قرمز گمرک است افزود:در زمینه قاچاق مواد مخدر در مبادی ورودی و خروجی کالا، در آستارا پنج دستگاه اشعه ایکس استقرار یافت و استفاده از سگهای مواد یاب در دستور کار گمرک ایران قرار گرفت. در سالهای اخیر یک مرکز تربیت سگهای مواد یاب نیز در گمرک آستارا تاسیس شده است.
وی از هماهنگی بین پلیس و گمرک نیز خبر داد و متذکر شد: در بنادر انزلی، کاسپین و پایانه ریلی از سگهای مواد یاب پلیس استفاده می شود.
وی با بیان اینکه تجهیز بندرانزلی و کاسپین به دستگاه اشعه ایکس و سگهای موادیاب در دستور کار گمرک انزلی قرار دارد تاکید کرد : در این زمینه مکاتباتی با وزارت صنایع دفاع برای ساخت دستگاه ایکس ری صورت گرفت و طی چند سال آینده اشعه ایکس تولیدات داخلی در اختیار بنادرکاسپین و انزلی قرار می گیرد.
با تقویت تولید و کیفیت کالاهای تولیدی و فراوری و بسته بندی مناسب این کالاها، خاصه کالاهای مورد نیاز بازار اوراسیا می توان از ظرفیت های خوب گمرکات و بندرگاه های گیلان برای رونق اقتصادی کشور بهره برد. کاری که نیازمند همدلی و همکاری همه مسئولان ذیربط و فعالان اقتصادی و مردم است.