به گزارش ایرنا، در سال ۱۳۵۷ مجموع تولیدات محصولات کشاورزی آذربایجان شرقی یک میلیون و ۴۸۱ هزار و ۱۱۹ تن بود که این رقم با رشد ۳.۴ برابری به چهار میلیون و ۸۰۰ هزار تن در پایان سال ۱۳۹۸ افزایش یافت.
در طول ۴۲ سال پس از پیروزی انقلاب اسلامی، تعداد تراکتورهای کشاورزان آذربایجان شرقی بیش از پنج برابر شد و تعداد آن از ۶ هزار و یک دستگاه به ۳۷ هزار و ۱۹۰ دستگاه در سال گذشته رسید؛ در این مدت تعداد کمباین های استان نیز با افزایش بیش از ۶ برابری از ۱۲۴ به ۸۸۲ دستگاه رسیده است.
بر این اساس ضریب مکانیزاسیون کشاورزی آذربایجان شرقی در ۴۲ سال اخیر با رشد بیش از پنج برابری از ۳۱ صدم درصد به ۲.۱ رسیده که تزریق اعتبار کافی از محل خط اعتباری مکانیزاسیون، افزایش توزیع همزمان ادوات دنباله بند به همراه ماشین آلات کشنده و توسعه خودکفایی در طراحی و ساخت ماشین آلات و ادوات دنباله بند بخش کشاورزی و کاهش وابستگی در این زمینه از دلایل اصلی آن بوده است.
افزایش بیش از ۱۰۰ درصدی بهره‌وری بخش کشاورزی
به لحاظ افزایش بهره وری، در ۴۲ سال بعد از پیروزی انقلاب اسلامی، تولید محصولات زراعی به رغم کاهش ۱۴ درصدی سطح زیر کشت، رشد بیش از ۱۰۰ درصدی را تجربه کرده است؛ در این مدت ظرفیت تولید محصولات زراعی از یک میلیون و ۱۰۳ هزار و ۷۹۵ تن به ۲ میلیون و ۸۰۰ هزار تن افزایش یافته و آذربایجان شرقی در این زمینه رتبه دهم کشور را دارد.
این افزایش در عملکرد در حالی اتفاق افتاده است که در این مدت، سطح زیر کشت اراضی زراعی استان از ۹۵۳ هزار و ۳۷ هکتار به ۸۲۰ هزار و ۸۵۸ هکتار کاهش یافته است.
در تشریح عملکرد بخش کشاورزی آذربایجان شرقی در زمینه تولید محصولات زراعی می توان به این نکته هم اشاره کرد که در ۴۲ سال اخیر، تولید گندم از ۳۲۳ هزار تن به ۸۷۷ هزار و هفت تن رسیده که نشان دهنده رشد ۱۷۲ درصدی است و استان در این بخش رتبه ششم کشوری را دارد. تولید گندم از ۳۲۳ هزار تن به ۸۷۷ هزار و هفت تن رسیده که نشان دهنده رشد ۱۷۲ درصدی است و استان در این بخش رتبه ششم کشوری را دارد.
آذربایجان شرقی در تولید نبابات علوفه ای در این مدت از ۱۵۰ هزار و ۹۱۰ تن به ۵۳۸ هزار و ۱۹۹ تن دست یافته که نشان دهنده رشد ۲۷۲ درصدی است، ضمن اینکه میزان تولید دانه های روغنی استان در ۴۲ سال اخیر از یکهزار و ۶۵۱ تن به ۶ هزار و ۷۲۸ تن رسیده است.
همچنین تهیه و توزیع کودهای شیمیایی مورد نیاز کشاورزان آذربایجان شرقی از ۶ هزار و ۵۰۸ تن در اوایل پیروزی انقلاب اسلامی به ۱۰۵ هزار و ۷۲۴ تن در پایان سال ۱۳۹۸ افزایش یافته که نشان دهنده رشد بیش از ۱۵ برابری است و همین باعث شده استان در رتبه هفتم کشوری جای گیرد.
همچنین ذکر این نکته خالی از لطف نیست که خرید تضمینی محصولات کشاورزی در آذربایجان شرقی قبل از انقلاب وجود نداشته، در حالی که در سال های اخیر به طور متوسط ۵۰ درصد کل محصول تولیدی استان مشمول خرید تضمینی شده است.
اجرای بیش از ۶۳ هزار هکتار آبیاری تحت فشار در اراضی کشاورزی
سیستم های نوین آبیاری به دلیل صرفه جویی در میزان مصرف آب و افزایش بهره وری به میزان ۵۵ تا ۹۵ درصد در روش های مختلف آبیاری و نیز کاهش هزینه ها، جلوگیری از ایجاد هرز آب ها و اعمال عمق آبیاری کم و قابلیت تنظیم یکی از روش های مفید آبیاری می باشد.
بر این اساس، در حالی که اراضی دارای شبکه های آبیاری و زهکشی مدرن در آذربایجان شرقی در ابتدای پیروزی انقلاب اسلامی وجود نداشت، در زمان حاضر ۴۸ هزار و ۱۶۱ هکتار از اراضی به این امکانات مجهز شده اند؛ همچنین در ۴۲ سال گذشته ۶۳ هزار و ۵۷۳ هکتار از اراضی کشاورزی آذربایجان شرقی زیر پوشش آبیاری تحت فشار قرار گرفته اند که این رقم در ابتدای انقلاب صفر بود. در زمان حاضر ۴۸ هزار و ۱۶۱ هکتار از اراضی به این امکانات مجهز شده اند؛ همچنین در ۴۲ سال گذشته ۶۳ هزار و ۵۷۳ هکتار از اراضی کشاورزی آذربایجان شرقی زیر پوشش آبیاری تحت فشار قرار گرفته اند که این رقم در ابتدای انقلاب صفر بود.
احداث جاده بین مزراع از دیگر دستاوردهای جهاد کشاورزی آذربایجان شرقی در دهه های پس از پیروزی انقلاب اسلامی است، به گونه ای که در زمان حاضر سه هزار و ۲۳۴ کیلومتر جاده بین مزرعه ای در سطح استان وجود دارد.
در تشریح دلایل توسعه سامانه های نوین آبیاری آذربایجان شرقی در سال های اخیر می توان به شناور شدن اعتبارات آبیاری تحت فشار، بهره برداری از شبکه های آبیاری و زهکشی پایاب سدهای استان، پرداخت به موقع یارانه سیستم های آبیاری تحت فشار و برگزاری آموزش های ترویجی برای بهره برداران توسط سیستم مروجین و شبکه پهنه بندی اشاره کرد.
رشد بیش از هفت برابری محصولات باغی آذربایجان شرقی
سطح زیر کشت اراضی باغی آذربایجان شرقی در دوره پس از پیروزی انقلاب اسلامی با رشد ۱۷۳ درصدی از ۳۹ هزار و ۹۰۳ هکتار به ۱۰۸ هزار و ۹۸۲ هکتار رسید که ثمره آن افزایش تولید محصولات باغی از ۱۱۵ هزار و ۱۲۳ تن در سال ۱۳۵۷ به یک میلیون و ۲۹ هزار و ۲۶۸ تن در پایان سال گذشته است و همین امر موجب شده که استان در رتبه هفتم کشور در هر ۲ شاخص جای بگیرد.
افزایش سطح زیر کشت همراه با افزایش تولید موجب شده است که آذربایجان شرقی در زمینه تولید زردآلو مقام دوم کشور را داشته باشد و میزان تولید این محصول در استان از ۱۴ هزار و ۳۵۵ تن به ۴۲ هزار و ۴۴۷ تن در ۴۲ سال اخیر افزایش یافته است.
در این مدت همچنین میزان تولید انگور در آذربایجان شرقی با رشد بیش از سه برابری از ۴۹ هزار و ۶۵۴ تن به ۲۳۷ هزار و ۳۶۵ تن، تولید سیب با رشد بیش از ۲۰ برابری از ۲۳ هزار و ۱۵۰ تن به ۵۶۲ هزار و ۲۴۶ تن، تولید گیاهان دارویی با رشد بیش از ۴۰ برابری از ۸۰ تن به سه هزار و ۹۴۲ تن و تولید گل محمدی از ۵۰۰ تن به ۲ هزار و ۹۵۷ تن افزایش یافته استمیزان تولید انگور در آذربایجان شرقی با رشد بیش از سه برابری از ۴۹ هزار و ۶۵۴ تن به ۲۳۷ هزار و ۳۶۵ تن، تولید سیب با رشد بیش از ۲۰ برابری از ۲۳ هزار و ۱۵۰ تن به ۵۶۲ هزار و ۲۴۶ تن، تولید گیاهان دارویی با رشد بیش از ۴۰ برابری از ۸۰ تن به سه هزار و ۹۴۲ تن و تولید گل محمدی از ۵۰۰ تن به ۲ هزار و ۹۵۷ تن افزایش یافته است تا آذربایجان شرقی در زمینه تولید محصولات باغی به طور متوسط رتبه ششم کشوری را در این بخش داشته باشد.
در سال ۱۳۵۷ تعداد گلخانه های فعال آذربایجان شرقی چهار واحد به مساحت یک هکتار بود که این رقم در پایان پارسال به ۲۸۱ واحد با ۲۲۰ هکتار وسعت افزایش پیدا کرده است؛ ناگفته نماند که با توسعه کشت گلخانه ای، ضمن توسعه زمینه صادرات و اشتغال، زمینه تنظیم بازار برخی از محصولات سبزی و صیفی در غیرفصل زراعی استان نیز فراهم شده و محصولی ۱۰ برابر کشت جالیزی در اختیار بهره برداران قرار گرفته است.
رشد بیش از چهار برابری محصولات دامی در آذربایجان شرقی
پس از پیروزی انقلاب اسلامی، توسعه بخش دامپروری آذربایجان شرقی در ۲ بخش صنعتی و روستایی مورد توجه واقع شد و ادامه این روند در ۴۲ سال اخیر سبب شد که میزان تولید محصولات دامی، اعم از دام و طیور، از ۲۶۲ هزار و ۲۰۱ تن به ۸۰۸ هزار و ۶۹۸ تن افزایش یابد تا استان از این نظر با تجربه رشد ۲۰۸ درصدی در رتبه ششم کشوری جای گیرد.
تولید گوشت قرمز آذربایجان شرقی در دهه اخیر با تجربه رشد ۶۳ درصدی از ۳۳ هزار و ۹۸۸ تن به ۵۵ هزار و ۲۰۰ تن رسیده تا استان از این نظر در رتبه سوم کشوری جای بگیرد؛ در این مدت تولید شیرخام آذربایجان شرقی با رشد ۱۷۲ درصدی از ۲۰۵ هزار و ۷۵۵ تن به ۵۵۸ هزار و ۹۰۰ تن رسیده است.
در ۴۲ سال پس از پیروزی انقلاب اسلامی همچنین جمعیت دامی آذربایجان شرقی با رشد ۴۴ درصدی از پنج میلیون و ۲۳ هزار و ۴۸۵ راس به هفت میلیون و ۲۷۷ هزار راس رسیدجمعیت دامی آذربایجان شرقی با رشد ۴۴ درصدی از پنج میلیون و ۲۳ هزار و ۴۸۵ راس به هفت میلیون و ۲۷۷ هزار راس رسیده و استان از این نظر در رتبه چهارم کشوری جای دارد.
در این مدت تولید گوشت سفید مرغ در آذربایجان شرقی با رشد بیش از هفت برابری از ۹ هزار و ۶۳۹ تن به ۸۵ هزار و ۷۱ تن و میزان تولید تخم مرغ نیز با رشد هفت برابری از ۱۱ هزار و ۶۶۸ تن به ۹۴ هزار و ۵۱۰ تن رسیده تا استان به ترتیب در رتبه های یازدهم و سوم کشوری قرار بگیرد.
میزان تولید عسل آذربایجان شرقی نیز در این مدت با رشد بیش از ۱۰ برابری از یکهزار و ۱۵۱ تن به ۱۵ هزار و ۱۷ تن افزایش یافته تا استان، رتبه دوم کشور را به خود اختصاص دهد.
رشد بیش از ۵۰ برابری تولید ماهی در آذربایجان شرقی
تا سال ۱۳۶۷ شیلات آذربایجان شرقی دارای تشکیلات منسجم و منظمی نبود و پس از واگذاری شرکت سهامی شیلات ایران به وزارت جهاد سازندگی وقت، اداره کل شیلات منطقه شمال غرب به مرکزیت آذربایجان شرقی شکل گرفت و فعالیت های شیلاتی با شدت بیشتری رو به توسعه گذاشت.
تولید ماهی در آب های داخلی آذربایجان شرقی تنها نزدیک به یک درصد به میزان ۲۰ تن بود، اما آبزی پروری در استان با رشد سالانه بین ۱۴ تا ۱۵ درصد به مرز ۶ هزار و ۸۱۲ تن در پایان پارسال رسید؛ همچنین سرانه مصرف آبزیان در آذربایجان شرقی از ۱۴۴ گرم در سال ۱۳۷۶ به هفت کیلوگرم در سال گذشت افزایش یافته است.آبزی پروری در استان با رشد سالانه بین ۱۴ تا ۱۵ درصد به مرز ۶ هزار و ۸۱۲ تن در پایان پارسال رسید؛ همچنین سرانه مصرف آبزیان در آذربایجان شرقی از ۱۴۴ گرم در سال ۱۳۷۶ به هفت کیلوگرم در سال گذشت افزایش یافته است.
تولید ماهیان زینتی در اوایل تشکیل شیلات آذربایجان شرقی نیز بیشتر به شکل خانگی و تفریحی بود که این میزان در زمان حاضر به بیش از ۶.۲ میلیون قطعه در ۳۴ مزرعه استان رسیده، ضمن اینکه محصول تولیدی به جمهوری های ارمنستان و آذربایجان و عراق نیز صادر می شود.
در سال های اخیر همچنین پرورش زالو به عنوان محصول با ارزش افزوده بالا و ارزآور در آذربایجان شرقی سرعت بیشتری گرفته، به گونه ای که پارسال ۸۵۰ هزار قطعه زالو در استان تولید شد.
توسعه صنایع فرآوری محصولات کشاورزی
قبل از پیروزی انقلاب اسلامی، فرآوری محصولات کشاورزی در آذربایجان شرقی ناچیز بود، اما در زمان حاضر تعداد واحدهای صنایع تبدیلی و غذایی استان به ۷۸۰ واحد رسیده است.
ظرفیت فرآوری محصولات کشاورزی آذربایجان شرقی ۴.۸ میلیون تن است که هر چند کفاف نیازهای استان را نمی دهد، اما نمی توان این واقعیت را نادیده گرفت که در دهه های اخیر گام های بزرگی در این راستا برداشته شده است.