به گزارش ایرنا منابع مختلف نوشتاری، شنیداری و دیداری بارها از توسعه گفته‌اند و شنیده‌ایم این اطلاعات به مروز زمان دانش ما را از این مفهوم شکل دادند.
به تعریف ذهنی و دانش فردی‌مان اکتفا نکرده و در نگاه تخصصی و برگرفته از نظر کارشناسان توسعه را اینگونه تعریف کردیم: حرکت یک سیستم اجتماعی در ابعاد مختلف بـه سـمت جلو
در تاریخ قبل از انقلاب سیستان و بلوچستان که چرخی بزنید قصه محرومیت و عدم توسعه که همان نداشتن و کم داشتن‌های ملموس در آب آشامیدنی بهداشتی، راه‌های ارتباطی، برق، مخابرات و سایر زیرساخت‌ها باشد سریال‌وار از جلو چشم می‌گذرد.
بعد از یادآوری سکانس‌های قبل از انقلاب به بعد از انقلاب اسلامی رجوع کردیم جایی که شعار محرومیت‌زدایی توانست سیستان و بلوچستان را از گردنه‌های سخت توسعه عبور داده و به میدان اصلی نبرد برای مبارزه با محرومیت تبدیل کند.
نگاه ویژه
بیانات رهبر معظم انقلاب سه سال پیش در اسفند ۹۶ در دیدار اعضای ستاد برگزاری کنگره ملی شهدای سیستان و بلوچستان با معظم‌له، همان جایی که فرمودند: «کارهای زیادی هم برای سیستان و بلوچستان انجام گرفته. همه‌ی این کارهایی هم که حالا آقای استاندار گفتند، کارهای لازمی است، منتها من به ایشان توصیه می‌کنم که به این اکتفا نکنید که حالا در این جلسه به بنده بگویید؛ من که کننده‌ی این کارها نیستم، کننده‌ی این کارها مسوولان دولتی‌اند؛ چه خطّ‌آهن، چه آب‌شیرین‌کن، چه خیلی چیزهای دیگر؛ بروید دنبال کنید، بروید در دولت از مسوولان بالادست خودتان به‌طور جدی بخواهید که دنبال کنند؛ آن‌ها هم راه‌هایش را بلدند؛ اگر راهی واقعاً داشته باشد -که دارد- راهش را بلدند. نگاه کنید به کارهای واجب در صحن استان» نشان از توجه ویژه ایشان و مسوولان نظام به سیستان و بلوچستان دارد.
البته دولت تدبیر و امید نیز از بدو شروع بکار با تمرکز بر مزیت‌های مرزی، اقتصاد درون محور، اهمیت دادن به طرح های زیربنایی و اساسی و کارگاه‌های خرد و کوچک و توجه همه جانبه به ظرفیت‌های موجود استان حرکت به سمت توسعه را آغاز کرده و همچنان با قدرت و قوت ادامه می دهد.
دولت در سایه افزایش عقلانیت در تصمیم‌گیری‌ها در طول سالهای گذشته با اجرای پروژه‌های ملی همچون طرح توسعه بندر چابهار، ساخت راه آهن چابهار– زاهدان– مشهد، ساخت بزرگراه چابهار – زاهدان، گازرسانی، ایجاد کارخانه ها و مجتمع های بزرگ پتروشیمی و فولاد و صدها طرح بزرگ و کوچک سعی کرده غبار محرومیت هر چه سریعتر از چهره سیستان و بلوچستان زدوده و توسعه این استان محقق شود.
استاندار سیستان و بلوچستان به نگاه ویژه سران سه قوا بویژه رهبر معظم انقلاب برای رفع محرومیت و توسعه همه‌جانبه این استان اشاره کرد و گفت: با نگاه بلند رهبری و تلاشهای مستمر و مجدانه دولت هیچ دری به سمت استان بسته نیست و کارگاه‌های توسعه و خدمت رسانی در نقاط مختلف این استان برپاست.
احمد علی موهبتی با بیان اینکه در مباحث مختلف صنعتی، اشتغالزایی، تولید و اکتشاف معادن شاهد اجرای مگا پروژه‌هایی هستیم که چهره سیستان و بلوچستان را متحول خواهند ساخت افزود: در ۲ سال اخیر با وجود تحمیل شدن شرایط بد اقتصادی به کشور اقدامات چشمگیری در سیستان و بلوچستان اتفاق افتاده که نتیجه‌اش این است که استان در همه حوزه ها و بخش‌ها کارگاه فعال عمرانی شده است.
وی اجرای مگا پروژه هایی چون راه آهن، گازرسانی، ساخت بزرگراه، طرح ۴۶ هزار هکتاری انتقال آب با لوله به مزارع دشت سیستان، توسعه بنادر، ترانزیت، بازارچه ها و معابر مرزی، راه های روستایی، آبرسانی، برقرسانی، بهداشت و درمان، آموزش و پرورش، آموزش عالی، منطقه آزاد تجاری صنعتی چابهار، مناطق اقتصادی سیستان و میرجاوه، پیگیری تصویب منطقه آزاد سیستان و صدها طرح بزرگ و کوچک دیگر را گوشه ای از خدمات نظام مقدس جمهوری اسلامی برای زدودن محورمیت از چهره سیستان و بلوچستان برشمرد.
سند آمایش
یک گام جلوتر سند آمایش مفهومی که در عرصه عمل پیوند تنگاتنگ با توسعه دارد در سیستان و بلوچستان بررسی و تهیه شد.
برای شناخت باید گفت آمایش سرزمین، یک امر علمی در جهت شناسایی ظرفیت‌ها و توانمندیهای توسعه یک منطقه با توجه به پتانسیل‌های مکانی آن است.
رییس سازمان مدیریت و برنامه ریزی سیستان و بلوچستان با اشاره به تهیه سند آمایش این استان در گفت‌وگو با خبرنگار ایرنا گفت: با استفاده از ضعف‌ها، چالش‌ها و فرصت‌ها چشم‌انداز استان را در افق ۱۴۲۴ اینگونه تعریف کردیم که سیستان و بلوچستان استانی است با توسعه جامع امنیت پایدار و همبسته با سرزمین با مقتضیات فرهنگی، جغرافیایی و تاریخی و هویت اصیل ایرانی اسلامی به دور از نگرش‌های سنتی ضد توسعه ایفاگر نقش سازنده در تعاملات ملی و فراملی دارای سازمان فضایی متوازن و همگرا با کشور با تاکید بر حفاظت از محیط زیست، استفاده منطقی از منابع و جایگاه مناسب در راستای توسعه اقتصادی و انسانی کشور، دروازه تجارت و حلقه اتصال کشورهای آسیای میانه و افغانستان به آبهای آزاد است.
به گفته وی، تقویت سرمایه اجتماعی و جوامع محلی سیستان و بلوچستان، خروج از انزوا، جغرافیای استان، مدیریت بهینه منابع آب و انرژی، تحقق جایگاه استان در شبکه حمل و نقل ملی و بین المللی، بهره‌برداری از ظرفیت‌های گردشگری بخشی از اهداف بنیادین توسعه استان است.
عرب ادامه داد: پس از تدوین این اهداف، استراتژی‌های پابرجا توسعه سیستان و بلوچستان را در مطالعات آمایش تبیین و تصویب کردیم.
وی بیان کرد: ساماندهی حفره و گسست‌های فضایی به منظور توسعه متوازن، ایفای نقش ملی و فراملی سیستان و بلوچستان با تأکید و توجه به مناطق ویژه اقتصادی و قطب‌های ترانزیت کالا در استان، ساماندهی و ارتقای ظرفیت‌های مقابله با مخاطرات و بلایای محیطی در استان، مدیریت منابع آب موردنیاز آشامیدنی و کشاورزی، بهره‌گیری از موقعیت جغرافیایی و گسترش شبکه‌های ارتباطی جاده‌ای، ریلی و دریایی برای تاسیس مبادی خارجی کشور و بازارهای بین‌المللی از دیگر استراتژی‌ها محسوب می‌شود.
رییس سازمان مدیریت و برنامه ریزی سیستان و بلوچستان گفت: پس از تعریف این استراتژی‌ها اقدام به تدوین برنامه‌های اجرایی توسعه استان در مطالعات آمایش سرزمین کردیم که در هر بخش برنامه‌های توسعه استان تبیین شد.
نیل به توسعه‌یافتگی در هر جامعه‌ای در وهله اول، مستلزم وجود عزم و اراده ملی برای پیشرفت و تعریف الگوی توسعه متناسب با مقتضیات جامعه و در وهله دوم، به وجود یک نقشه راه توسعه که بتواند ضمن به دست دادن قابلیت‌ها و فرصت‌های توسعه از یک سو و تنگناها و چالش‌های فعلی و آتی، از سوی دیگر، با بهره‌گیری از تجارب پیشین، مطلوبترین مسیر توسعه را فراروی جامعه قرار دهد، بستگی دارد.
مهرداد عرب اول رییس سازمان مدیریت و برنامه ریزی سیستان و بلوچستان همچنین تصریح کرد: مطالعات سند آمایش سرزمین پیشران‌های توسعه سیستان و بلوچستان را نشان داده که بهتر است منابعی که در اختیار داریم متناسب با خروجی این مطالعات باشد تا بتوانیم در شاخص‌های استان به متوسط کشوری دست یابیم.
از همین‌رو سند آمایش به عنوان سندی که خطوط کلی و نیز خط مشی‌های توسعه را مقدر می‌سازد، ضرورتی تام دارد.
شاخص‌های توسعه
از مفهوم توسعه، شرایط گذار در دوران انقلاب و نگاه ویژه به این مفهوم در سیستان وبلوچستان و همچنین بر سند آمایش استان به عنوان نقشه راهی که مسیر رسیدن به گنج یا همان توسعه را هموار کند تاکید شد.
پس از بررسی این موارد بعد دیگری به نام شاخص‌های توسعه گشوده شد.
شاخص چیزی است که شما را یاری می‌کند تا دریابید کجا و در امتداد کدام مسیر در حال حرکت هستید و به چه میزان از آنچه می‌خواهید فاصله دارید.
در واقع شاخص‌ها همان معیارهای اندازه‌گیری‌اند که ببینم تا چه حد بر مبنای سند آمایش توسعه در سیستان و بلوچستان حرکت کرده‌ایم.
توسعه شاخص های زیادی مانند شرایط زندگی، شاخص رفاهی، شاخص‌های استفاده از منابع مالی و اقتصادی، وابستگی، بارهای زیست محیطی و زیرساخت‌ها عمرانی و .... دارد که کارشناسان هر کدام از این موارد را با شدت و ضعف در توسعه یک منطقه موثر می‌دانند.
در بررسی دقیق‌تر شاخص‌های توسعه سیستان و بلوچستان به سراغ منصور بیجار معاون هماهنگی امور عمرانی استاندار سیستان و بلوچستان رفتیم.
معاون هماهنگی امور عمرانی استاندار سیستان و بلوچستان در گفت‌وگو با خبرنگار ایرنا اظهار داشت: جهش فوق العاده در طول ۲ سال گذشته در شاخص‌های توسعه این استان به دلیل آسیب‌شناسی از وضعیت پروژه‌های عمرانی ایجاد شده است.
منصور بیجار به سختی مسیر طی شده برای ارتقا شاخص‌های توسعه در سیستان و بلوچستان اشاره کرد و گفت: در ابتدای دولت با چهار چالش در حوزه عمرانی روبه رو بودیم که طرح‌های متعدد نیمه‌تمام، بودجه مورد نیاز برای اتمام این پروژها، فاصله معنادار شاخص توسعه‌ای در استان با متوسط کشوری و عدم تعادل این شاخص‌ها در درون استان از جمله این موارد بود.
وی ادامه داد: در ۲ سال اخیر با وجود تحمیل محاصره و شرایط بد اقتصادی به کشور اقدامات چشمگیری در سیستان و بلوچستان انجام شده که در نتیجه استان در همه حوزه ها و بخش‌ها به کارگاه فعال عمرانی تبدیل شده است.
وی بیان کرد: در بخش بزرگراه‌های استان تا قبل از این دولت ۱۷۷ کیلومتر بزرگراه وجود داشت که در این مدت ۱۵۷ کیلومتر به آن اضافه شده و در مجموع حوزه بزرگراه‌های این استان به ۳۳۴ کیلومتر رسیده است.
معاون هماهنگی امور عمرانی استاندار سیستان و بلوچستان افزود: ۶۵ درصد این بزرگراه‌ها در ۲ سال اخیر ساخته شده و براساس برنامه‌ریزی‌ها تا پایان امسال ۶۰ کیلومتر و تا پایان دولت ۵۵ کیلومتر دیگر در ۱۶ قطعه فعال کریدورهای سیستان و بلوچستان به بهره‌برداری می‌رسد که در مجموع طول بزرگراه‌های استان به ۴۴۹ کیلومتر خواهد رسید.
وی ادامه داد: اعتبارات حوزه بزرگراه‌های استان از سال گذشته تاکنون به طور متوسط ۶ برابر شده و برخی از این پروژه‌ها مانند «زاهدان- بیرجند» که پارسال تنها ۸۰۰ میلیون تومان اعتبار داشت در سالجاری به ۳۷ میلیارد تومان رسیده است.
بیجار گفت: در موضوع راه روستایی تاکنون یکهزار و ۱۵۰ کیلومتر راه جدید ساخته شده که ۳۶۰ کیلومتر آن یعنی حدود ۳۵ درصد آن در سالهای ۹۸ و ۹۹ انجام شده است.
وی افزود: در حوزه راهداری در مجموع سه هزار و ۹۶۹ کیلومتر بهسازی، روسازی و روکش آسفالت انجام شده که یکهزار و ۹۹۰ کیلومتر در ۲سال اخیر و معادل ۵۰ درصد سالهای گذشته بوده است.
معاون هماهنگی امور عمرانی استاندار سیستان و بلوچستان بیان کرد: راه‌آهن چابهار- زاهدان در هشت قطعه فعال است این مهم در سال ۹۷ با وقفه‌ای روبرو بود که با پیگیری‌ها تمام ظرفیت‌های استان بکار گرفته شد و رهبر معظم انقلاب ۳۰۰ میلیون یورو به آن اختصاص دادند.
وی افزود: این پروژه راه‌آهن در مجموع ۴۹ درصد پیشرفت فیزیکی دارد که با تلاشهای صورت گرفته حدود ۷۰ کیلومتر ریل‌گذاری در سه قطعه انجام شده و تا پایان سال شهر خاش به شبکه سراسری متصل خواهد شد.
بیجار بیان کرد: در حوزه بنادر و دریانوردی، با سرمایه‌گذاری‌های انجام شده ظرفیت تخلیه و بارگیری بندر شهیدبهشتی چابهار از ۲ و نیم میلیون تن به هشت و نیم میلیون تن افزایش یافته است.
وی گفت: در موضوع آب تا ابتدای دولت ۵۹ درصد روستاهای این استان از آب آشامیدنی بهره‌مند بودند که هم‌اینک به ۶۸ درصد رسیده و براساس برنامه‌ریزی ها تا پایان دولت به ۷۳ درصد می رسد.
معاون هماهنگی امور عمرانی استاندار سیستان و بلوچستان تصریح کرد: تزریق اعتبار به حوزه آب در هفت سال گذشته یکهزار و ۱۰۰ میلیارد تومان بوده که در مقایسه با قبل و بهترین سال‌ها که حدود ۲۵ میلیارد تومان هزینه می‌شده این رقم قابل توجه است.
وی با بیان اینکه در حوزه بهداشت و درمان ۶۶۸ پروژه شامل «خانه بهداشت، مرکز سلامت و مراکز بستر درمانی» در این دولت به بهره‌برداری رسیده است، افزود: تامین یکهزار و ۲۷۳ تخت بیمارستانی، ساخت بیمارستان‌تخصصی تنفسی سینا زابل، بیمارستان‌های سرباز، نیکشهر، میرجاوه، و هیرمند و ۲ پروژه بزرگ بیمارستان سراوان و بیمارستان ۳۲۳ تختخوابی در مرکز بیمارستان علی بن ابیطالب زاهدان از جمله سایر اقدامات این حوزه است.
بیجار بیان کرد: در موضوع سرانه‌های آموزشی اتفاقات خوبی در این دولت افتاده زیرا پنج هزارو ۱۵۲ کلاس درس تاکنون به بهره‌برداری رسیده که یکهزارو ۷۱۲ مورد از آن مربوط به سالهای ۹۸ تا ۹۹ است.
وی افزود: در حوزه گاز سرمایه‌گذاری که دولت انجام داد بیش‌از ۲ میلیارد تومان در حوزه‌های مختلف و خطوط بین شهری شامل چهار قطعه بین ایرانشهر- چابهار، ۲ قطعه بین ایرانشهر – زابل ، چند گستره درون استان بوده که همه فعال هستند بجز حوزه‌ای که به سمت سوران و سراوان و آن پهنه خواهد رفت.
معاون هماهنگی امور عمرانی استاندار سیستان و بلوچستان با بیان اینکه در موضوع حاشیه نشینی اقدامات ویژه‌ای انجام شده است، گفت: در پنج شهر استان طرح‌های ضربتی انجام شده و مجموعا ۲ هزارو ۵۰۰ میلیارد تومان منابعی است که برای این پنج شهر در نظر گرفته شده است.
وی افزود: در شهر زابل یکی از بزرگترین پروژهای کشور در بحث ساماندهی کالبدی حاشیه‌نشینی بیش از ۲۰۰ هزار مترمربع معبر در کمتر از ۲ ماه با اعتبار ۲۰ میلیارد تومانی انجام شد.
بیجار تصریح کرد: هم‌اینک بیش‌از ۷۰ هزار واحد مسکونی در حوزه‌های مختلف سیل، بهسازی، مقاوم‌سازی و حاشیه‌نشینی انجام شده و به دنبال آن مقاوم‌سازی در استان از شاخص ۲۱ درصد به ۴۳ درصد رسیده است.
اوج توسعه
در ابتدای گزارش گفتیم که توسعه روند سریال‌وار خود را چگونه بعد از انقلاب در سیستان و بلوچستان آغاز کرد و تلاش شد در مسیر حرکت انقلاب این مفهوم انتزاعی به فعلیت رسیده و محرومیت از چهره این استان برداشته شود.
نگاه‌ها به سیستان و بلوچستان در توسعه ویژه بود، بطوریکه انقلاب شکوهمند اسلامی با همان شعار حمایت از مستضعفان بار محرومیت را از شانه‌های این استان جنوب شرقی کشور برداشت و در این راستا تهیه و اجرای طرح‌های بزرگ در این سال‌ها به ویژه دوران تدبیر و امید که تحریم هم خودش یک مانع انحرافی سخت بود شاهدی بر این ماجراست.
صحبت‌های مسوولان نیز در ارائه آمار عملکرد این استان از جهش بی‌سابقه در شاخص‌های توسعه و حرکت پرشتاب در این موضوع خبر می‌داد.
اما نباید از نظر دور داشت که عقب‌ماندگی های تاریخی سیستان و بلوچستان نیازمند حرکتی در سالیان متمادی و برنامه‌ریزی طولانی و مستمر است که باید همچنان ادامه داشته باشد.
توسعه را اگر مسیری بدانیم از کم به زیاد در این طیف حرکتی، سیستان و بلوچستان هنوز شرایط نزدیک به وسط است به عبارتی نمی‌توان گفت اوج توسعه در این استان محقق شده بلکه حرکت در این مسیر با شتاب ادامه دارد.