به گزارش ایرنا سی‌ونهمین جشنواره تئاتر فجر که از ۱۰ بهمن‌ماه ۱۳۹۹ کار خود را با حضور ۱۰۷ گروه نمایشی در تهران آغاز کرده بود شامگاه دوشنبه ۲۰ بهمن‌ماه طی مراسمی که تحت تاثیر همه گیری کرونا همراه با رعایت کامل شیوه نامه های بهداشتی بود با معرفی نفرات برتر و برگزیده بخش‌های رقابتی در تالار وحدت به کار خود پایان داد.
در این مراسم سیدعباس صالحی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، سیدمجتبی حسینی معاون امور هنری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، قادر آشنا مدیرکل هنرهای نمایشی وزارت‌خانه، حسین مسافرآستانه دبیر سی‌ونهمین جشنواره تئاتر فجر، حجت‌الاسلام محمدمهدی بهداروند مشاور مدیرکل و دبیر جشنواره تئاتر فجر، رضا بصیرت مدیرعامل انجمن هنرهای نمایشی و تنی چند از هنرمندان و مسئولان عرصه هنرهای نمایشی کشور حضور داشتند.
مطابق تمامی رویدادهای اختتامیه جشنواره تئاتر فجر ایستگاه پایانی سی و نهمین دوره این رویداد نیز خالی از حواشی نبود که در ادامه به مرور مهم‌ترین آنها می‌پردازیم.
شروع با تاخیر؛ رسم همیشگی حتی با وجود محدودیت های کرونایی
با وجود آنکه پیشتر اعلام شده بود که به سبب رعایت تمامی ضوابط آمد و شد و تردد در شهر تهران، مراسم ساعت ۱۸ آغاز و قبل از ساعت ۲۰ به پایان خواهد رسید تا تمامی حاضران پیش از ساعت ۲۱ و آغاز منع تردد به مقصد خود رسیده باشند، اختتامیه سی‌ونهمین جشنواره تئاتر فجر با ۴۰ دقیقه تاخیر ساعت ۱۸:۴۰ دقیقه کار خود را آغاز کرد و تا ساعت ۲۱:۲۰ دقیقه برگزاری این مراسم به طول انجامید.
وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی هم به مراسم رسید و در حین پخش فایل تصویری (ویدئو کلیپ) سخنان قادر آشنا مدیرکل اداره هنرهای نمایشی با باز شدن درب سالن و خط نوری که از آن مشخص بود، صالحی وارد تالار شد و بر روی صندلی مشخص‌شده خود نشست.
چهره متفاومت تالار وحدت؛ خالی و ساکت
مهم‌ترین اصل برگزاری جشنواره تئاتر فجر که بازتاب آن را با شدت بیشتری در مراسم اختتامیه شاهد بودیم تاکید مسئولان بر رعایت شیوه‌نامه‌های بهداشتی و حضور حداقلی مخاطبان در تالارهای نمایشی و رعایت فاصله‌گذاری اجتماعی و هوشمند بود.
به‌گونه‌ای که در مراسم اختتامیه این دوره که طی ادوار قبلی شاهد مملوشدن تالار وحدت در تمامی طبقات، سالن اصلی و حتی ایستادن برخی از مخاطبان در دیوارهای کناری سالن اصلی تالار بودیم، این‌بار تالار وحدت با ظرفیتی حدود ۱۵۰ نفر به استقبال اختتامیه این رویداد رفت.
تعداد بالای صندلی‌های خالی در مراسم اختتامیه حال و فضای متفاوتی را بر این رویداد حاکم کرده بود.
فیلم به جای سخنرانی
همچنین در راستای رعایت شیوه‌نامه‌های بهداشتی مقرر شده بود تا به جز نیما کرمی - مجری مراسم - کسی پشت میکروفن قرار نگیرد. به همین سبب سیدمجتبی حسینی معاون امور هنری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، قادر آشنا مدیرکل اداره هنرهای نمایشی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و حسین مسافر آستانه دبیر این رویداد به جای سخنرانی پیام‌های تصویری ۳ تا ۵ دقیقه‌ای را برای ارائه در این مراسم آماده کرده بودند که از طریق صفحه نمایش بزرگِ اختصاص داده شده روی سن تالار وحدت سخنرانی آنها به حاضران و مخاطبان ارائه شد.
کوتاه‌ترین سخنرانی وزیر در تاریخ ۳۹ ساله اختتامیه‌های تئاتر فجر
اما شاید متفاوت‌ترین بخش سخنرانی مسئولان در این رویداد به سخنرانی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی بازمی‌گشت. جایی که او بی هیچ تردیدی کوتاه‌ترین سخنرانی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی طی ۳۸ دوره جشنواره تئاتر فجر را تنها با بیان ۳ جمله به انجام رساند.
صالحی با قرار گرفتن پشت میکروفون با تاکید بر آنکه به احترام جمع و در راستای رعایت شیوه‌نامه‌های بهداشتی و تاکید بر آنکه هنرمندان و مسئولان بهتر است که سخنرانی نکنند کوتاه‌ترین سخنرانی خود در قامت وزیر به سبب لزوم حضور در رویدادهای افتتاحیه و اختتامیه جشنواره‌های فرهنگی هنری این‌گونه بر زبان راند: گویا رسم امشب سخن نگفتن است من هم از این روند پیروی می‌کنم، برای همه پیشکسوتان عرصه تئاتر و تمامی افرادی که راه این عزیزان را می‌پویند، آرزوی سلامت و سرافرازی می کنم.
وقتی مسئولان تالار وحدت مهمانان را به خانه هدایت کردند
مسئولان تالار رودکی که مدیریت تالار وحدت را نیز برعهده داشتند به سبب تاخیر در آغاز و به درازا کشیدن مراسم و گذشتن ساعت ۲۱ و آغاز منع تردد شهری به سبب ضوابط ستاد ملی مقابله کرونا، با وجود نارضایتی از این بی‌برنامگی به محض پایان مراسم اختتامیه با خاموش کردن چراغ‌های سالن اصلی و سالن انتظار تالار وحدت مجالی برای گل‌انداختن صحبت‌های همواره زینت‌بخش پایان مراسم اختتامیه که میان هنرمندان، برندگان جوایز و مسئولان صورت می‌گرفت ندادند.
همین عامل باعث شد تا کلیه حاضران با سرعت تالار وحدت را ترک و به سمت مقاصد خود حرکت کنند.
پدرم عاشق هنر و به ویژه موسیقی اصیل ایرانی بود
یکی دیگر از بخش‌های ویژه مراسم اختتامیه سی‌ونهمین جشنواره تئاتر فجر پاسداشت نام، یاد و خاطره شهید دکتر محسن فخری‌زاده از دانشمندان هسته‌ای کشورمان که به دست عوامل کوردل و ضدانقلاب ترور شده بود اختصاص داشت.
در این مراسم با اهداء تابلوی پرتره نفیسی به فرزندان این شهید (حامد و مهدی)، نام، یاد و خاطره این دانشمند بزرگ توسط اهالی تئاتر و مسئولان حاضر در سالن گرامی داشته شد.
حامد فخری‌زاده فرزند دکتر محسن فخری‌زاده در کلیپی درباره این شهید گفت: او به هنر و شعر علاقه داشت و معتقد بود موسیقی و مشتقات هنر جزو جدایی ناپذیر از فرهنگ یک مملکت اند.
مهدی فخری‌زاده دیگر فرزند این شهید والامقام نیز در کلیپی جداگانه بیان کرد: پدرم زیبایی را در ذات می‌دانست نه در ظاهر. ایشان علاقه به موسیقی و آواز اصیل ایرانی داشت. هم خوب می‌خواند و هم خوب آواز ایرانی را می‌شناخت. تسلط او به این دو موضوع نگاهی را برایش به ارمغان آورده بود که معتقد بود آن مفهوم و معنای دقیقی که در شعر است توسط موسیقی به حد اعلی می‌رسد.
ادای احترام به تمام قومیت‌ها، زبان و لهجه‌های کشورمان با نوای موسیقی
مطابق رسم چندین ساله اخیر مراسم اختتامیه جشنواره تئاتر فجر، اجرای موسیقی میان بخش‌ها و نواهایی که هنگام معرفی برگزیدگان و اهدای جوایز به آنها در سالن به شکل زنده اجرا می‌شد توسط گروه موسیقی احسان تارخ آهنگسازی و به شکل زنده اجرا شد.
همچنین در مراسم اختتامیه سی‌ونهمین جشنواره تئاتر فجر با اشاره بر اهمیت این نکته که «ایران فقط تهران نیست» و همچنین تقدیر و تجلیل از حضور هنرمندان استان‌ها و شهرستان‌ها که با حضورشان نه‌تنها بخش مهمی از بار جشنواره را بر دوش کشیدند که توانستند یک‌بار دیگر ثابت کنند که توان‌مندی‌های هنرمندان تئاتر در سراسر کشور قابلیت تحسین و تقدیر دارد، این‌بار در حوزه پخش آثار زنده موسیقایی و خوانندگان همراه با آن گروه‌ها، مسئولان برگزاری مراسم اختتامیه جشنواره تئاتر فجر با دعوت از دو گروه موسیقی شناخته شده که از مفاخر هنر موسیقی سنتی کشورمان نیز به شمار می‌روند، آهنگ‌هایی به زبان آذری و کردی برای مراسم اختتامیه سی‌ونهمین جشنواره تئاتر فجر تدارک دیده بودند که اجرای این شکل از موسیقی و با توجه به زبان‌ها، گویش‌ها، لهجه‌های مختلف اقوام متنوع ایران، حال و فضای خاصی را در مراسم اختتامیه حاکم کرد.
در این بخش از مراسم قطعه موسیقی سنتی با عنوان «گیان» به صورت زنده به زبان کردی اجرا شد.
همچنین در بخش دیگری از مراسم اجرای زنده موسیقی آذربایجانی توسط وحید اسدالهی و دو فرزندش یکی دیگر از بخش‌های متفاوت و دلچسب مراسم اختتامیه جشنواره سی‌ونهم بود.
شیوه معرفی برگزیدگان صدای همه را درآورد حتی برگزیدگان!
یکی دیگر از نکات اعجاب برانگیز و صدالبته حاشیه‌ساز مراسم اختتامیه سی‌ونهمین جشنواره تئاتر فجر به شیوه اعلام برگزیدگان بخش‌های رقابتی این رویداد بازمی‌گشت.
درحالی‌که رسم و سنت همیشگی بر آن بود که با اعلام یک بخش مشخص مانند نمایش خیابانی، نمایش‌های صحنه‌ای، رادیو تئاتر یا دیگر بخش‌ها تمامی برگزیدگان آن حوزه رقابتی به شکل متمرکز معرفی می‌شدند و جوایز خود را می‌گرفتند، این بار مراسم اهدای جوایز برگزیدگان بخش‌های رقابتی سی‌ونهمین جشنواره تئاتر فجر، در ۷ بخش طراحی شده بود که در هر بخش اسامی برگزیدگان در شاخه‌های مختلف، بدون توجه بر یک بخش رقابتی خاص و تمرکز بر آن توسط نیما کرمی و برگزارکنندگان جشنواره قرائت می‌شد.
این مسئله نه تنها انتقاد خبرنگاران در راستای تدوین یکدست و مناسب خبر را با خود به‌همراه داشت که با انتقاد برخی از هنرمندان حاضر و نامزدهای برگزیده بخش‌های مختلف این رویداد مواجه شد. به گونه‌ای که در سالنِ خلوت و ساکت تالار وحدت می‌شد به راحتی نجواهای اعتراض‌گونه و انتقادهای نامزدها و برگزیدگان بخش‌های مختلف از عدم رعایت ترتیب و تمرکز بر یک بخش رقابتی خاص را شنید.
وقتی یاد هنرمندان درگذشته اشک و بغض همه را درآورد
از دیگر سنت‌های همیشگی برگزاری مراسم اختتامیه جشنواره تئاتر فجر، عرض ارادت این رویداد به نیابت از هنرمندان ومسئولان تئاتر کشور به یاد درگذشتگان عرصه تئاتر طی یک سال از جشنواره تئاتر فجر سال قبل تا دوره حاضر بازمی‌گردد.
این‌بار به دلیل شیوع ویروس کرونا در کشورمان و ابتلای تعدادی از هنرمندان سرشناس ایران زمین، فقدان و درگذشت آنها، نه‌تنها لیست یاد کرد و پاسداشت نام، یاد و خاطره هنرمندان عرصه تئاتر به درازا کشید، که جو سالن و مراسم را نیز تحت تاثیر قرار داد.
حتی می‌شد صدای هق‌هق و پاک کردن اشک‌هایی که از گوشه چشمان هنرمندان، مسئولان و مهمانان حاضر در مراسم اختتامیه جاری شده بود را به راحتی در سالن خلوت و آرام تالار وحدت دید و شکار کرد.
در این بخش تصاویری از درگذشتگان هنر طی یک سال گذشته همچون محمدعلی کشاورز، پرویر پورحسینی، عباس جوانمرد، بهمن مفید، چنگیز جلیلوند، کریم اکبری مبارکه و دیگر هنرمندانی که در سال سپری شده آنها را از دست دادیم برای حاضران در مراسم پخش شد.
وقتی بنا بود برگزیدگان حرفی نزنند اما نتوانستند و نشد
سرانجام آنکه با وجود اعلام عدم سخنرانی برگزیدگان بخش‌های مختلف بعد از گرفتن جوایز در راستای رعایت شیوه‌نامه‌های بهداشتی و رعایت زمان فشرده برگزاری این رویداد، اما تعدادی از هنرمندان بدون توجه به این نکته که پیش از این توسط مسئولان تذکار داده شده بود بعد از دریافت تندیس جشنواره و جوایز بخش‌های مختلف پشت میکروفن قرار گرفته و صحبت‌هایی را در قالب تقدیر از هنرمندان تئاتر که در ایام کرونا جانانه در صحنه حضور داشتند تا انتقادهای ریز و درشتی که از مسئولان در حوزه حمایت از هنرمندان تئاتر به‌ویژه در عرصه معیشت و اقتصاد آنها مطرح کردند. در ادامه به مرور این جمله‌ها می‌پردازیم.
دست به دست هم بدهیم این فاصله‌ها را برداریم
بهناز جعفری بعد از دریافت جایزه برگزیده بازیگری زن برای نمایش «آینه یک روز زنده است» گفت: امشب احساس غریبی می‌کنم، احساس می‌کنم این جشن یک جشن غریب است. از همه منافذ این سالن سوزی غریب می‌آید، خواهش می‌کنم دست به دست هم بدهیم این فاصله‌ها را برداریم، همه دلمان برای صحنه و تئاتر تنگ شده است. دلم می‌خواهد در اینجا از پرویز پورحسینی نام ببرم. خواهش می‌کنم یک دقیقه به احترام او سکوت کنیم.
وی ادامه داد: امشب این نسل جدید با شور و هیجان آمده‌اند. دلم برای همه این شور و هیجانات تنگ شده بود. به یاد عزیزان از دست رفته یک دقیقه سکوت و برای آینده بهتر تئاتر تلاش کنیم.
تقدیم جایزه به روح بلند هنرمندانی که از دست داده ایم
عباس غفاری کارگردان «سگدو» به نیابت از محمد چرمشیر (نویسنده نمایشنامه این اثر) برای دریافت جایزه بهترین نمایشنامهنویسی روی صحنه آمد و پس از کسب این جایزه گفت: آقای چرمشیر این جایزه را به روح بلند همه هنرمندانی که از دست داده ایم، تقدیم می‌کنند. جای آنها پر شدنی نیست.
به وزیر گفت پول ندارم، واکنشی نشان نداد و هنوز هم پول ندارم
سروش طاهری برگزیده بخش بازیگری مرد «سگدو» بعد از دریافت جایزه بازیگری خود گفت: سال ۹۲ وقتی روی صحنه جایزه گرفتم به وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی وقت گفتم که به عنوان دانشجو پولی ندارم و وزیر وقت هیچ واکنشی نشان نداد. الان هم بعد از گذشت چند سال همچنان پول ندارم.
معیشت، معیشت، معیشت
شهرام گیل‌آبادی مدیرعامل خانه تئاتر و کارگردان که در بخش مسابقه گزارش صحنه‌ای جایزه ویژه هیأت داوران برای کارگردانی نمایش «یک دقیقه و سیزده ثانیه» را به دست آورده بود گفت: از تمام کسانی که در این عصر سختی، برای تئاتر تلاش کردند تشکر می‌کنم.
اوضاع تئاتر وخیم است، بچه‌ها ۱۱ ماه است کار نکرده اند و مشکل معیشتی دارند. این پنجمین تندیسی است که دریافت می‌کنم امسال فقط آمدم بگویم که تئاتر زنده است. امیدوارم به معیشت بچه‌های تئاتر کمک کنیم.
از بچه‌های «تن ها» تشکر می‌کنم
همچنین در این مراسم لوح تقدیر ویژه ای از سوی قادر آشنا به هنرمند نوجوان؛ آرمان میرزایی به خاطر حضور موثر در صحنه و بازی در نمایش «تن ها» اهدا شد.
این هنرمند نوجوان پس از کسب جایزه اش گفت: افتخار ویژه‌ای نصیبم شد که اینجا آمدم. می‌خواهم از بچه‌های «تن ها» تشکر کنم من به نمایندگی از بچه‌ها بالا آمدم و این جایزه را گرفتم. این جایزه را به پدر و مادرم تقدیم می‌کنم که همیشه پشت من بودند. از قطب‌الدین صادقی که از کودکی من را تشویق کردند، بسیار تشکر می‌کنم.
جشنواره تئاتر فجر به‌عنوان مهم‌ترین رویداد رقابتی و جشنواره‌ای در عرصه هنر تئاتر و بازتاب آینه تمام‌نمای هنر انقلاب در ایام یوم‌الله دهه فجر امسال (۱۳۹۹) در شرایطی سی‌ونهمین دوره خود را با دبیری حسین مسافرآستانه پشت سر گذاشت که همه گیری ویروس کرونا و گسترش آن در کشور برگزاری جشنواره‌ها و فعالیت‌های هنری به‌ویژه در عرصه تئاتر را به شدت تحت تاثیر قرار داده است.
تعطیلی فعالیت‌های نمایشی به‌ویژه تماشاخانه‌ها و سالن‌های میزبان آثار نمایشی از یک‌سو و ازسوی دیگر برگزاری بخش اعظم این رویداد به‌عنوان مهم‌ترین رویداد عرصه تئاتر کشور در بستر فضای مجازی، ویژگی‌های این دوره جشنواره را متمایزتر از ادوار دیگر ساخت.
همچنین دو محور «رادیوتئاتر» و «فیلم‌تئاتر» به‌عنوان دو بستر متفاوت تولید آثار نمایشی و ارائه آن به مخاطبان برای نخستین‌بار به‌عنوان بخش‌های اصلی و استوانه این جشنواره تعریف شد.
همچنین با اعلام سیدعباس صالحی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی مبنی بر بازگشایی مجدد تالارهای نمایشی از ابتدای بهمن‌ماه با رعایت شیوه‌نامه‌های بهداشتی و استفاده از ظرفیت محدود و حداکثر ۵۰ درصدی نمایش‌ها، سی‌ونهمین جشنواره تئاتر فجر را به یکی از معدود رویداد عرصه هنری کشور در قالب جشنواره‌های هنری فجر بدل ساخت که به شکل محدود میزبان مخاطبان بود.
در کنار دو بخش یادشده (رادیوتئاتر و فیلم‌تئاتر) به‌عنوان دو ستون اصلی جشنواره تئاتر فجر در گام سی‌ونهم؛ اختصاص بخش «سرباز انقلاب» به مناسبت نخستین سالروز شهادت سردار سپهبد حاج قاسم سلیمانی و ترور ناجوانمردانه شهید محسن فخری‌زاده باعث شد که این رویداد بعد از مدت‌ها یکی از اصلی‌ترین ویژگی‌های محتوایی خود را بر حوزه تئاتر مقاومت و دفاع مقدس به‌عنوان یکی از اصلی‌ترین بن‌مایه‌های گفتمان فرهنگی انقلاب قرار دهد.
از دیگر بخش‌های این دوره از جشنواره می‌توان به «مسابقه عکس و پوستر تئاتر،» «نمایش‌های میدانی و خیابانی»، «بخش دیگر گونه‌های اجرا»، «بخش رقابتی آثار صحنه‌ای»، «بخش رقابتی برگزیدگان جشنواره‌های استانی» و «بخش رقابتی نمایشنامهنویسی» اشاره کرد.