حجت‌الاسلام و المسلمین سیدحسین میرمعزی روز یکشنبه در سی و پنجمین نشست از سلسله نشست‌های اندیشه ورزی مرکز الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت ضمن تبیین مفهوم پیشرفت، گفت: پیشرفت؛ فرآیند حرکت از وضعیت موجود جامعه به وضعیت مطلوب است و سطح آن مفهومی و فرامنطقه‌ای است.
وی در این نشست که به صورت مجازی و با حضور اساتید اندیشکده ها، صاحب نظران و علاقمندان برگزار شد، افزود: مکاتب مختلف تفاسیر خود را از وضعیت مطلوب و اصول حرکت از وضعیت موجود به وضعیت مطلوب بیان می‌کنند.
میرمعزی در ادامه با بیان اینکه باید در خصوص پیشرفت به سه سوال مشخص پاسخ بدهیم افزود: نخست آنکه؛ وضعیت مطلوب چیست دوم اینکه، حرکت به سمت حرکت مطلوب چگونه است و سوم که توجیه دو سوال اول یا چرایی آن‌ها را بیان می‌کند، این است که چرا شما می‌گویید حرکت به سمت وضعیت مطلوب این است و حرکت به سمت وضعیت مطلوب باید در این چارچوب باشد؟
وی ادامه داد: در حقیقت باید این سه سوال را در رابطه با پیشرفت توضیح دهیم. اگر بتوانیم یک توضیح هماهنگ، مستند و مستدل بدهیم، به الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت تبدیل می‌شود.
دفتر ارتباطات مرکز الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت به نقل از رییس اندیشکده عدالت مرکز الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت، در خصوص جایگاه این الگو اعلام کرد: الگوی سند اسلامی ایرانی پیشرفت باید سند بالادستی همه اسناد کشور و نقشه راه تمدن اسلامی باشد.
وی گفت: همچنین بنا بر این است که بخش اسلامی این سند، یک سند تمدنی باشد. برخی وقتی الگوی توسعه‌ای مطرح می‌شود، تصور می‌کنند یک منظور الگوی راهبردی عملیاتی است که در آن به صورت دقیق گفته شده که چه اقداماتی و در چه بخش‌هایی باید انجام شود و به همین دلیل آن را نقد می‌کنند. میرمعزی افزود: این الگو را باید به صورت تمدنی و یک سند بالادستی در نظر گرفت که ذیل آن باید سیاست‌های کلی، برنامه‌های پنج‌ساله و سالانه نوشته شود. بنابراین پاسخ به این سه سوال در حقیقت پاسخ به کلیات، اصول و جهت‌گیری‌های اصلی است.
عضو شورای‌عالی الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت و رئیس اندیشکده عدالت، ادامه داد: در حقیقت وقتی گفته می‌شود، وضعیت مطلوب چیست، باید آن جهت‌گیری‌های اصلی در وضعیت مطلوب و نقشه راه باید بیان شود و اینکه گفته می‌شود چگونه باید به این سمت حرکت کرد و چارچوب‌ها و اصول کلی حرکت چیست، اصول کلی حرکت باید در این سند گفته شود.
میرمعزی تاکید کرد: چیزی که در این سند می‌آید، باید به قدری کلی باشد که ذیل آن بتوان اسناد برنامه بعدی را از سند چشم‌انداز تا سیاست‌های کلان مطرح و در حقیقت ذیل آن تدوین کرد و به نوعی به الگویی برای جهان اسلام و بلکه جهان انسانیت مطرح شود.
وی یادآورشد: اگر سند ۲۰۳۰ را نگاه کنید، در این سند گرچه خیلی تلاش شده که آن نگرش مکتبی پشت سند مخفی شود، اما آن عنصر جهت‌گیری‌های اصلی و چگونگی حرکت به سمت آن جهت‌گیری‌های اصلی را ذکر کرده‌اند و کل سند در ۱۷ هدف کلان برای کل جهان، مطرح و ذیل آن اهداف، چیزهایی را تحت عنوان تدابیر بیان کرده‌اند.
عضو شورای‌عالی الگوی اسلامی - ایرانی پیشرفت در خصوص این سند گفت: سند تمدنی بالادستی، سندی است که به جهت‌گیری‌ها و اصول کلی می‌پردازد و وارد ریز مسائل نمی‌شود و همان‌طور که مقام معظم رهبری تشبیه کردند به یک بالگردی شبیه است که در حال تهیه نقشه است و در آن راه‌های اصلی دیده می‌شود، اما راه‌های فرعی و ریزه‌کاری‌ها دیده نمی‌شود.
وی با اشاره به عناوین ثابت و متغیر در شریعت اسلام، ادامه داد: دین اسلام یک دین جهانی، فرا زمانی و فرا مکانی است و یک دین مخصوص به زمان و مکان مشخص نیست و عناصری که به اسلام نسبت می‌دهیم هم، عناصر جهان‌شمول و مکان‌شمول هستند.
میرمعزی ادامه داد: این سوال مطرح می‌شود که شریعت اسلام که یک شریعت فرا زمانی و فرا مکانی است، چگونه با وضعیت‌های متفاوت و شرایط نوبه‌نو، که به سرعت تغییرات در سطح روابط اجتماعی و اداره نظامات اجتماعی اتفاق می‌افتد، چگونه این شریعت ثابت می‌تواند جهت‌دهنده و الگودهنده برای همه زمان‌ها باشد؟
وی گفت: این موضوع را من در مقاله‌ای تحت عنوان ثبات شریعت و مدیریت تغییرات اجتماعی، در فصل‌نامه اقتصاد اسلامی، ارائه دادم و فکر می‌کنم این مطلب نظر مشهور فقها درباره شریعت اسلام باشد.
به گفته میرمعزی، راز این قضیه این است که شریعت اسلام، شریعتی است که گزاره‌ها و آموزه‌های آن در قالب قضایای حقیقیه و در موضوع عناوین رفتارها و روابط انسان‌ها، تشریع شده است. احکام و دستورات الهی روی عناوین آمده است نه روی مصادیق خارجی و این عناوین دو دسته هستند. یک سری عناوین عام هستند و شمولیت دارند و مطلق هستند و یک سری عناوین نیز خاص هستند.
وی ادامه داد: برای مثال ما عنوان «بیع» را داریم که خداوند در قرآن کریم آن را حلال کرده است. این حلیت روی عنوان بیع می‌آید، نه مصادیق آن و شامل همه مصادیق حال، گذشته و آینده، با همه تغییراتشان می‌شود. همچنین برای مثال یک عنوان عام وجود دارد. خداوند در قرآن فرموده به عقود خود پایبند باشید.
دکتر میرمعزی با بیان اینکه شریعت اسلام موضوعش عناوین رفتارها و روابط اجتماعی است، عنوان کرد: به همین دلیل نسبت به همه عرصه‌ها، زمان‌ها و مکان‌ها یک شمولیت پیدا می‌کند و نوع تشریع به گونه‌ای است که این ویژگی را دارد که می‌تواند در ظرف‌های مختلف زمانی و مکانی منطبق شود و در نتیجه جهت‌دهنده باشد.
وی تاکید کرد:ما باید بر اساس ظرفیت‌ها و ویژگی‌های زمانی و مکانی خود، شریعت اسلام را تطبیق بدهیم. به همین دلیل الگوی اسلامی پیشرفت مشتمل بر گزاره‌هایی است که به نحو گزاره‌های قضایای حقیقیه، افشا شدند و موضوع آن‌ها عناوین است.
رییس اندیشکده عدالت مرکز الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت، در خصوص ساختار سند الگوی اسلامی پیشرفت گفت: قاعدتا با توجه به مقدمه‌های گفته شده، باید یک بخش اسلامی در سند داشته باشیم که پاسخ به این سه پرسش که وضعیت مطلوب چیست، اصول کلی حرکت به سمت این سند چگونه است و چرایی آن را پاسخ دهد. پاسخ این سه سوال را باید از اسلام و منابع اسلامی، به صورت فرامکانی و فرازمانی استخراج می‌کردیم و در قالب یک الگوی پیشرفت ساده‌گویی می‌کردیم.
وی تاکید کرد: ما باید سه عنصر در بخش اسلامی را مطرح می‌کردیم؛ به این صورت که عناصری که در آن جهات اصلی وضعیت مطلوب را نشان می‌دهد و می‌گوید به کدام جهت باید حرکت کنیم، با عنوان «آرمان‌ها» بیان شد.
میرمعزی گفت:عنصری که در آن چارچوب‌های حرکت مطرح شده، با عنوان «اصول و مبانی عملی» بیان شد. همچنین این که چرا باید این‌گونه باشد را تحت عنوان «مبانی نظری» مطرح کردیم که هستی‌شناسانه هستند و منطق گزینش چارچوب‌ها و اصول را در آن بررسی کردیم.
وی ادامه داد: بعد از اینکه الگوی اسلامی پیشرفت یا الگوی تمدنی به این نحو استخراج شد، یک عنصر تحت عنوان «ماموریت یا رسالت» مطرح کردیم. من مشاهده کردم که در سند ۲۰۳۰ نیز بیانیه ماموریت عنوان شده است و مثلا گفته شده که همه جهان مکلف است به چنین سمت و سویی برود.
میرمعزی افزود: در این‌جا یک حلقه وصل بین بخش اول که اسلامیت و الگوی اسلامی پیشرفت و بخش دوم که زمین و زمان ایران گفته‌شده این است که رسالت جمهوری اسلامی ایران و ماموریت جمهوری اسلامی ایران این است که الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت را در زمین و زمان ایران محقق و تعریف کند.
وی اضافه کرد: این رسالت بیانیه ماموریت است برای این تطبیق. در مبانی نظری قاعدتا تطبیق وجود ندارد و در بخش‌های دیگر باید تطبیق صورت گیرد. یعنی ما باید آرمان‌ها را و اصول در زمین و زمان ایران می‌آوردیم و این بحث به نوعی مستلزم دو عنصر «افق» و «تدابیر» بود.
رئیس اندیشکده عدالت مرکز الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت، در خصوص بخش افق‌ها، گفت: افق در حقیقت به این پرسش پاسخ می‌دهد که اگر با توجه به ظرفیت‌های موجود در ایران و فرصت‌هایی که در آینده ممکن است به وجود آید، در بازه زمانی ۵۰ ساله و با توجه و آسیب‌ها و چالش‌هایی که ایران با آن روبه‌روست، اگر ما بخواهیم ۵۰ سال در مسیر آرمان‌ها حرکت کنیم، به چه مقطعی خواهیم رسید. بخش «افق» مقطع حرکت به سمت آرمان‌های اسلامی در زمین و زمان ایران را در یک افق ۵۰ ساله بررسی می‌کند.
وی ادامه داد: بحث بعدی چگونگی حرکت به سمت این افق بود که باز هم این‌جا ما باید تدابیر و اقدامات کلانی را که در چارچوب اصول قرار دارند و مطابق با ویژگی‌ها و ظرفیت‌های ایران بودند، تدابیری را باید بیان می‌کردیم.
میرمعزی اظهارکرد:در بخش ایرانیّت این اصول باید به این پرسش‌ها پاسخ می‌دادیم که در زمین و زمان ایران به کدام سمت می‌خواهیم برسیم و چگونه می‌خواهیم حرکت کنیم. همه این موارد باید ذیل آن به‌صورت چشم‌اندازهای بیست‌ساله و برنامه‌های پنج‌ساله و ... ذیل این افق باید باشد.