پیش از شیوع کرونا، به خاطر تلاشهای دولت جمهوری اسلامی ایران و دست‌اندرکاران حوزه گردشگری در ایجاد امنیت خاطر میان گردشگران خارجی، سازمان جهانی گردشگری اعلام کرد که ایران ظرف سه سال منتهی به پایان سال ۱۳۹۸ در جایگاه دوم دنیا از نظر سرعت رشد صنعت گردشگری و در مسیر جهشی چشمگیر قرار گرفته است اما ظهور ناگهانی و شیوع سریع ویروس کرونا نه تنها مُهر پایانی بر این موفقیت بود بلکه تداوم آن خسارتهای هنگفتی به صنعت گردشگری ایران وارد کرد که همچنان به طور روزافزون ادامه دارد.
خراسان رضوی که سالانه میزبان یک سوم از کل جمعیت گردشگران خارجی ورودی به ایران بود از این حیث متحمل آسیب فراوان شد.
کلانشهر مشهد با محوریت "گردشگری زیارت" همیشه مورد استقبال میلیونها زائر و مسافر داخلی و خارجی بوده و همین امر صنعت گردشگری را به یکی از پایه‌های مهم اقتصاد در استان خراسان رضوی بدل کرده بود اما اینک نه تنها میلیاردها دلار سرمایه‌گذاری انجام شده در حوزه صنعت گردشگری مشهد و خراسان رضوی به خاطر شیوع کرونا در معرض نابودی قرار گرفته بلکه ارتباط نزدیک و موثر این صنعت با صنایع و بخشهای دیگر همچون صنایع دستی و میراث فرهنگی، آن حوزه‌ها را نیز مبتلا به مشکلات و خسارات مشابه کرده است.
علاوه بر آن کسبه، شاغلان بخش خدمات، حمل و نقل و بهداشت که در ارتباط تنگاتنگ با گردشگران قرار داشتند دچار چالشی بحران‌گونه شدند.
کشف واکسن کرونا و آغاز روند جهانی واکسیناسیون علیه این ویروس نور امید را در دل داغداران صنعت گردشگری روشن کرد و با توجه به قرار داشتن در آستانه آغاز سال ۱۴۰۰ جرقه شادی را در دل فعالان متضرر و ورشکسته این صنعت برافروخت.
اگرچه همچنان صحبت از آغاز موج چهارم شیوع کرونا در صورت بی‌توجهی به پروتکلهای بهداشتی شنیده می‌شود اما هنوز هم سرمایه‌گذاران بخش گردشگری در انتظار اعلام نهایی تصمیمات برای رفتن به پیشواز نوروز و به چرخش درآمدن چرخ صنعت گردشگری هستند.
به گفته فعالان حوزه گردشگری و صاحبنظران این عرصه، آماده‌سازی و جان گرفتن دوباره تاسیسات گردشگری که اغلب حدود یک سال تعطیلی موقت را تجربه کرده‌اند برای میزبانی از مسافران و زائران نوروزی کار ساده‌ای نیست، فراخوان نیروی انسانی متخصص و خانه‌نشین شده صنعت گردشگری برای حضور در واحدها و انگیزه دادن به آنها کاری تخصصی و البته زمان‌بر است. در این میان هنوز سیاست مواجهه با تعطیلات نوروزی نیز در هاله‌ای از ابهام است و اما نجواها و زمزمه‌ها در دولت نشان از تصمیم برای رونق اقتصاد گردشگری با سیاستها و رویکردهای جدید دارد.
طرح سفر ایمن راهی برای جبران خسارت
معاون هماهنگی و مدیریت امور زائران استانداری خراسان رضوی در این باره گفت: سیاست دولت همیشه حمایت از صنعت گردشگری و تقویت این بخش و تلاش در جهت به حداقل رساندن خسارت ناشی از کرونا بوده است و این بار نیز به همین منوال پیش خواهد رفت ضمن اینکه سلامت مردم همچنان در درجه اول اهمیت است.
محمدصادق براتی افزود: حجم سنگین خسارات وارده ناشی از شیوع کرونا و بیکاری ناشی از آن در صنعت گردشگری این استان آنقدر زیاد و گسترده است که هیچ یک از حمایتها، کمکها، امهال و بخشودگیها توان جبران آن را ندارند.
وی ادامه داد: سیاست بر این است که اجرای تصمیمات ستاد ملی و استانی مقابله با کرونا همچنان ادامه داشته باشد اما با اندیشیدن تدابیر لازم می‌توان این وضعیت را مدیریت نمود.
معاون استاندار خراسان رضوی گفت: با هدف حمایت از سرمایه‌های کلان گردشگری در استان و نیز با توجه به ضرورت رونق بخشی به اقتصاد کرونازده خراسان رضوی تعدادی طرح و برنامه عملیاتی در زمینه میزبانی از مسافران و گردشگران نوروزی در استان تهیه، تدوین و برای تصویب به ستاد ملی مقابله با کرونا ارسال شده است.
وی با بیان اینکه جلسات توجیهی این طرحها برگزار شده و هم اکنون در مراحل پایانی قرار دارد و باید منتظر تصمیم نهایی ستاد در این زمینه باشیم افزود: ارائه توضیحات بیشتر در خصوص چند و چون این طرح و سایر طرحها منوط به تصویب ستاد ملی مقابله با کروناست اما هدف و محتوای این طرحها بر رونق گردشگری قرار دارد.
براتی ادامه داد: با توجه به آغاز طرح واکسیناسیون امید فراوان داریم که شاهد بهبود شرایط باشیم اما همچنان برای میزبانی از مسافران کسب آمادگی کامل انجام می‌شود و باید با توجه به شرایط آن زمان تصمیم بر چگونگی ادامه راه گرفته شود.
وی گفت: نمی‌توان نسبت به نابودی سرمایه‌ها بی‌اعتنا بود و فعالیتهای انسانی همچون گردشگری را در توقف و سکون نگاه داشت.
معاون استاندار خراسان رضوی افزود: به همین دلیل به کمیته‌های ۱۴ گانه ستاد خدمات سفر خراسان رضوی تاکید شده به گونه‌ای برنامه‌ریزی نمایند تا در ایام نوروز امسال بتوانیم مانند سنوات قبل از شیوع کرونا در خدمت زائران داخلی و خارجی باشیم.
وی با بیان اینکه هم اکنون یک چهارم واحدهای اقامتی استان فعالند و همین تعداد اندک نیز سطح اشغال حدود ۲۲ درصدی را تجربه می‌کنند، ادامه داد: این میزان اشغال حتی این واحدها را به نقطه سر به سر هزینه و درآمد هم نمی‌رساند بنابراین همچنان خسارت ناشی از کرونا برای این واحدها ادامه دارد.
خسارت ۴۲ هزار میلیارد ریالی به گردشگری خراسان رضوی
براتی گفت: طبق آخرین آمار دریافتی تا ۲۰ بهمن ماه امسال در مجموع بیش از ۴۲ هزار میلیارد ریال خسارت ناشی از شیوع ویروس کرونا به صنعت گردشگری استان وارد شده که جبران آن بسیار سخت است.
وی افزود: پرداخت تسهیلات ۱۲ درصدی گرچه در روند خوب و مطلوبی به متقاضیان انجام شد اما کفاف هزینه‌ها و خسارات را نمی‌دهد.
معاون استاندار خراسان رضوی ادامه داد: در هر صورت همکاری و مشارکت مردم در رعایت دستورالعملهای بهداشتی می‌تواند راهگشای بسیاری از مسائل باشد.
وی با بیان اینکه بیش از ۳۸ هزار و ۵۰۰ نفر به صورت مستقیم در حوزه گردشگری خراسان رضوی اشتغال داشتند گفت: با شیوع کرونا بیش از ۱۹ هزار نفر از این تعداد بیکار شده‌اند.
براتی افزود: همچنین بیش از ۵۰ هزار نفر در مشاغل مرتبط و به صورت غیرمستقیم در حوزه گردشگری فعالیت اقتصادی داشتند که بیش از نیمی از این تعداد نیز بیکار شده‌اند و باید به گونه‌ای برای بازگرداندن همه فرصتهای شغلی مستقیم و غیرمستقیم این حوزه تلاش کرد.
ابهام در سیاستهای مواجهه با نوروز امسال
رییس کانون هماهنگی تشکلهای گردشگری خراسان رضوی نیز با بیان اینکه کشف واکسن کرونا و آغاز طرح واکسیناسیون امیدی برای فعالان و سرمایه‌گذاران عرصه گردشگری است گفت: هنوز وضعیت روشن و واضحی برای مواجهه با تعطیلات نوروز به عنوان فرصتی برای احیای صنعت خسران دیده گردشگری در کشور و خراسان رضوی وجود ندارد.
امیر سزاوار افزود: در آخرین مصوبه ستاد ملی مقابله با کرونا که به امضای رییس جمهوری رسیده است به صراحت اشاره شده با توجه به وضعیت موجود مردم نیاز به شادی و تجدید نیرو دارند و می‌توانند سفر کنند بنابراین شهرهای دارای وضعیت سفید و آبی برای تردد مسافران آزاد هستند و شهرهای دارای وضعیت زرد با برخی محدودیتها مواجهند.
وی ادامه داد: اما از طرف دیگر رسانه‌ای مانند صدا و سیما انجام سفر از سوی مردم را خیانت نام می‌نهد و وحشت و نگرانی عمومی را تقویت می‌کند.
رییس جامعه حرفه‌ای هتلداران خراسان رضوی گفت: این ناهماهنگی و ساز ناکوک موجود در برنامه‌ها و تصمیم‌گیری‌ها، اظهار نظرهای محدودانگارانه وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و از طرف دیگر رویکرد مثبت وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی به رونق گردشگری ما را نیز سردرگم کرده و نمیدانیم برای نوروز پیش رو و میزبانی از مسافران چه کنیم.
وی افزود: آماده‌سازی واحدهای اقامتی، پرکردن انبارهای کالا و اقلام خوراکی، آماده‌سازی و فراخوان نیروی انسانی، بازگشایی واحدهای اقامتی و اجرا و نظارت پروتکلهای بهداشتی اقدامات زمان‌بر هستند که باید از یک تا دو ماه قبل انجام شوند و در صورت انجام نمی‌توان آنها را در روزهای پایانی سال به دلیل تمدید محدودیتها متوقف کرد زیرا این اقدام صرفا بر افزایش خسارت واحدها منجر خواهد شد.
سزاوار ادامه داد: برای برخورد و مواجهه با سفرهای نوروزی نیازمند یک صدایی و سیاست واحد در همه بخشها هستیم که امیدواریم بخشهای مختلف در این زمینه به اشتراک نظر برسند.
وی با بیان اینکه از مجموع ۲۴۰ هتل رسمی دارای مجوز در استان هم اکنون ۶۴ هتل فعال و مابقی تعطیل هستند، گفت: اگر قرار به میزبانی از مسافران نوروزی قطعی باشد این شمار هتل کافی نیست و باید نسبت به ورود هتلهای در شرایط تعطیلی موقت به عرصه فعالیت هرچه زودتر اقدام شود.
سلامت واحدهای اقامتی برای میزبانی مطلوب
معاون گردشگری اداره کل میراث فرهنگی،گردشگری و صنایع دستی خراسان رضوی نیز با بیان اینکه وقوع حوادث غیرمترقبه و اثر منفی بر صنایع مختلف همیشه وجود داشته اما شیوع ویروس کرونا و تبعات ناشی از آن در جهان بی‌سابقه بوده است گفت: در ارتباط معاون گردشگری این وزارتخانه با معاونان گردشگری ادارات سراسر کشور مطرح شد که به هیچ وجه قرار نیست سفر در کشور تعطیل شود.
یوسف بیدخوری افزود: اما در این میان سیاست محوری این است که مسافران با رزرو مکان اقامت خود در واحدهای رسمی اقدام به سفر نمایند و سفر با وسایل نقلیه و حمل و نقل عمومی انجام شود.
وی با اشاره به امضای تفاهمنامه مشترک میان دانشگاه علوم پزشکی مشهد با این اداره کل و با امضای معاون هماهنگی امور زائران استانداری خراسان رضوی در خصوص اقامت ایمن ادامه داد: در قالب این تفاهمنامه بر اجرای پروتکلهای بهداشتی تاکید شده و با نظارت بازرسان برای واحدهای اقامتی گواهینامه ایمن از نظر رعایت پروتکلها صادر و به اطلاع مسافران و متقاضیان سفر می‌رسد.
معاون گردشگری اداره کل میراث فرهنگی،گردشگری و صنایع دستی خراسان رضوی گفت: تاکنون هیچ گزارشی از ابتلای مسافران واحدهای اقامتی مشهد و استان به بیماری کووید ۱۹ نداشته‌ایم و این نقطه قوت برای ماست.
وی با اشاره به بازگشایی یک چهارم واحدهای اقامتی استان از پنجم خرداد ماه امسال تاکنون افزود: میانگین تکمیل ظرفیت این واحدها ۲۰ تا ۲۲ درصد بوده که نشان از تراکم اندک جمعیت مسافران و نیز وجود شرایط مطلوب برای برگزاری سفر دارد.
بیدخوری ادامه داد: طبق بررسیهای انجام شده بعداز بیمارستانها واحدهای اقامتی بیشترین میزان رعایت پروتکلهای بهداشتی را دارند و بازدیدهای سرزده از این واحدها نیز گویای رعایت کامل دستورالعملها در این واحدهاست.
وی گفت: تمام شرایط و ملزومات برای احیای صنعت گردشگری با رعایت حفظ سلامت مردم مهیا است و امیدواریم با افزایش واکسیناسیون شاهد آغاز دوران رشد صنعت گردشگری در پساکرونا باشیم.
معاون گردشگری اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خراسان رضوی با بیان اینکه تاکنون از بیش از دو هزار و ۳۰۰ واحد و تاسیسات گردشگری در این استان هیچ واحد اعلام انصراف از فعالیت نداشته و صرفا سه چهارم واحدها تقاضای تعطیلی موقت کرده‌اند، افزود: رونق گردشگری و مشاغل وابسته به آن می‌تواند موجب تحول و رونق اقتصاد استان شود و با رونق سفر شاهد رشد فزاینده گردشگری داخلی خواهیم بود زیرا تا باز شدن کامل مرزهای خارجی و انجام سفرهای خارجی هنوز زمان بیشتری مورد نیاز است.
وی در خصوص پرداخت تسهیلات حمایتی در حوزه گردشگری و صنایع دستی استان نیز گفت: تاکنون در این زمینه تقاضا برای دریافت هزار و ۳۲۰ میلیارد ریال تسهیلات ثبت شده که ۸۸۰ میلیارد ریال آن پرداخت شده است.
بیدخوری ادامه داد: باید در زمینه تسهیل پرداخت سایر مبالغ تقاضا شده نیز همکاریهای لازم صورت گیرد.