به گزارش روز سه‌شنبه ایرنا، نشست وزرای دفاع کشورهای عضو سازمان پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو)، بسیار زود از آنچه انتظار می رفت، یعنی فردا و پس فردا، ۱۷ و ۱۸ فوریه در (از) بروکسل به طور آنلاین برگزار خواهد شد.
در نشست ۱۰ اکتبر۲۰۲۰، ناتو اعلام کرده بود اجلاس وزاری دفاع را در صورت پیروز شدن جو بایدن در انتخابات آمریکا، زودتر و در ماه مارس برگزار خواهد کرد. اکنون نشست حتی زودتر از آن برگزار می شود. می توان سهل الوصول بودن نشست مجازی ا زلحاظ تدارکاتی را به عنوان یکی دلایل تسهیل کننده این تصمیم برشمرد، اما دلیل اصلی به احتمال زیاد همانطور که بیشتر ناظران حدس می زنند، شتاب اعضای ناتو برای دیدار با دولت جدید آمریکا و پشت سر گذاشتن روزهای تیره ناتو با ترامپ است.
دردوره ریاست جمهوری دونالد ترامپ، روابط بین آمریکا و ناتو به سردی گرایید و حتی سخن از خروج آمریکا از این پیمان شنیده می شد. ناتو با میزبانی انگلیس در سال ۲۰۱۹ و امید به استفاده از روابط ویژه انگلیس با آمریکا و کمی هم چاشنی تشریفات سلطنتی برای دلخوشی ترامپ، سعی کرد تا از سردی روابط بکاهد. اما همین نشست هم برای اعضای ناتو مایوس کننده بود.
دونالد ترامپ از عدم توانایی اعضای ناتو در پیشگیری از حملات تروریستی انتقاد کرد و از اینکه رفتار ناتو، به ویژه در تحمیل کردن هزینه ها به آمریکا، نامنصفانه است. ترامپ به وضوح روسیه و شخص ولادیمیر پوتین را تهدید اصلی نمی دید و به این ترتیب ناتو، به عنوان پیمان آتلانتیک شمالی و با هدف اصلی مهار اتحاد جماهیر شوروی سابق، فلسفه وجودی خاصی برای او نداشت. او بیشتر از بابت چین نگران بود. کار به جایی رسید که ترامپ به صراحت ناتو را یک سازمان «منسوخ شده» نامید که عمر آن به سر آمده است.
در مقابل بایدن از زمان مبارزات انتخاباتی همواره از اهمیت ناتو و از اهمیت حفظ اتحاد بین آمریکا و همپیمانان اروپایی (به اضافه کانادا) حمایت کرده است. وی پیشتر هشدار داده بود با انتخاب مجدد ترامپ، ناتو در معرض فروپاشی قرار خواهد گرفت.
با عضویت مقدونیه شمالی در مارس ۲۰۲۰، که همزمان بایدن در توئیتی از آن حمایت کرد، ناتو تلاش دارد با گسترش بیشتر به سمت شرق و گرفتن اعضای جدید از کشورهای غرب بالکان به ماموریت خود معنا و مفهوم بیشتری داده و دولت آمریکا را نسبت به اهمیت وجودی خود قانع کند.
افغانستان
نشست‌های ناتو معمولاً پشت درهای بسته برگزار شده و نتایج گفتگوها محرمانه باقی می ماند. با این حال به گفته دبیر ناتو «ینس استولتنبرگ»، این سازمان در نشست فردا برای حضور طولانی تر در افغانستان تصمیم گیری خواهد کرد.
قبلاً تاریخ اول ماه «می» برای خروج نیروهای ناتو از افغانستان اعلام شده بود. تاریخ ذکر شده در نتیجه گفت وگوهای صلح بین طالبان و دولت ترامپ تعیین شده بود و می توان توقع داشت که اکنون طالبان از این موضوع خشمگین باشند. ضمن اینکه برخلاف ظاهر دموکرات دولت بایدن، می توان با همین نمونه، نشانه های گسترش بازوهای نظامی آمریکا در دوره وی را مورد توجه قرار داد.
آمریکا و اعضای ناتو مجموعاً حدود ۱۰ هزار نیروی مستقر در افغانستان دارند. تا قبل از پیروزی بایدن و در خلال اختلاف با دونالد ترامپ، اعضای اروپایی ناتو اعلام کرده بودند که در زمینه باقی ماندن نیروهای این سازمان در افغانستان رای اصلی را خواهند داشت. خروج نیروهای آمریکایی از افغانستان همواره مورد انتقاد ناتو بوده است. اما اکنون با بازگشت آمریکا به وضع قبلی و با پیروزی بایدن، به نظر می رسد آمریکا دوباره سکان هدایت ناتو را به دست خواهد گرفت.
آشتی با متحدان
درنشست پیش رو، دولت بایدن تلاش خواهد کرد حمایت متحدان دلسرد شده آمریکا در دوره ترامپ را دوباره بدست آورده و به آنها دلگرمی بدهد. بایدن همواره بازسازی روابط با متحدان آمریکا را به عنوان یکی از سیاست‌های اصلی این کشور معرفی نموده است.
اکنون برای آمریکا رقابت با چین به موضوع اصلی تبدیل شده و دولت بایدن تلاش خواهد کرد برخلاف ترامپ که به تنهایی کارزاری علیه چین به راه انداخته بود، این کار را با همکاری متحدان خود به انجام رسانده و از جمله از طریق اعضای ناتو چین را تحت فشار قرار دهد.
چین
بایدن نیز مانند ترامپ معتقد به رفتار نامنصفانه و «سوء استفاده های اقتصای» چین بوده و در سخنرانی خود در وزارت خارجه، چین را «جدی ترین رقیب» آمریکا معرفی کرده است. وی البته راه دیپلماسی را باز گذاشته و اظهار داشته که آماده همکاری با چین در زمینه هایی است که منافع آمریکا را تامین می کند.
نماینده آمریکا در ناتو «کِی هاچیسون» معتقد است پروژه جاده ابریشم، سرکوب ها در هنگ کنگ و عدم شفافیت در موضوع کووید ۱۹، چین را در مرکز توجه ناتو قرار داده است. از بین سه مورد فوق به نظر می رسد اصلی ترین نکته همان تلاش چین برای احیای پروژه جاده ابریشم باشد که می تواند بالقوه به رقیبی برای تجارت دریایی و تهدیدی برای سالار بلامنازع راه های تجاری دریایی یعنی آمریکا به حساب بیاید.
اینجاست که می توان به فلسفه ادامه حضور در افغانستان آگاه شد. افغانستان به عنوان منطقه ای در همسایگی چین، روسیه و ایران، منطقه حائز اهمیتی برای ناتو بوده و این سازمان تلاش خواهد کرد به هر قیمت این پایگاه را برای خود حفظ کند. همچنین دور از توقع نیست که ناتو از این حضور برای تزریق ناامنی به کشورهای واقع شده در مسیر جاده ابریشمِ نوینِ چین استفاده کرده و این پروژه را با دردسر و تاخیر مواجه و صرفه اقتصادی آن را تقلیل دهد.
زیر پا گذاشتن قرار داد با طالبان و خشمگین کردن عمدی آنها را نیز می توان از همین زاویه مورد توجه قرار داد. ادامه حضور نظامی و نا امن نگه داشتن افغانستان یکی از ابزارهای کنترل چین می تواند باشد.
روسیه
بایدن همچنین موضع سرسخت تری نسبت به روسیه و شخص پوتین گرفته و آن کشور را به دست داشتن در حملات سایبری و دخالت در انتخابات آمریکا متهم می کند. بایدن گفته است «ما با همکاری با متحدانمان، موضع کارآمد تری در برابر روسیه خواهیم داشت.»
از سوی دیگر ناتو که فلسفه وجودی خود را مدیون قالب بندی های دوره جنگ سرد و رقابت با روسیه می بیند، برای حفظ موجودیت خود چاره ای جز افزایش تنش با روسیه نخواهد داشت.
ترکیه
نماینده دائم آمریکا در ناتو، در مصاحبه خود با سی ان ان اظهار می دارد که ناتو باید موضوع تجارت چند میلیارد دلاری تسلیحاتی ترکیه با روسیه که موجب تحریم این عضو ناتو از سوی آمریکا شد را به بحث بگذارد. در سال ۲۰۱۵، رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور ترکیه، قراردادی به ارزش ۲.۵ میلیارد دلار با روسیه برای خرید سامانه موشکی اس ۴۰۰ امضا کرد.
از این سامانه به عنوان خطری برای ناتو و به ویژه جنگنده های اف ۳۵ آمریکایی نام برده می شود. ترکیه علیرغم تهدید های ناتو و آمریکا، اولین محموله از این موشک‌ها را در ژوئیه ۲۰۱۹ وارد کرد که باعث شد در دسامبر همان سال آمریکا در تلافی تحریم هایی علیه آن کشور وضع کند.
باید منتظر بود و دید که اعضای ناتو در برابر این عضو مشکل ساز خود که قبلاً درگیری لفظی تندی نیز با مکرون رئیس جمهور فرانسه داشته چه گفتگوهایی در نشست فردا خواهند داشت.
همکاری ها در بخش فناوری
همانطور که «لوید آستین» وزیر دفاع جدید آمریکا در جلسه معارفه خود به سنای این کشور یادآور شد، آمریکا و شرکای غربی آن به سرعت در حال از دست دادن برتری فنی در عرصه های نظامی بوده و چین به سرعت در حال پر کردن این شکاف است. آمریکا و ناتو با توجه به این موضوع در صدد سرمایه گذاری روی فناوری های جدید نظامی هستند. با توجه به هزینه بالای اینگونه تحقیقات، ناتو توقع خواهد داشت بخش اصلی این هزینه ها را اکنون که ترامپ کنار رفته است، بر دوش آمریکا بگذارد.
روز دوشنبه ۱۵ فوریه، دبیرکل ناتو در سخنانی به اهمیت «مشارکت در تلاش‌های فنی» اشاره کرده است که می توان از آن را از همین زاویه مورد بررسی قرار داد.
نتیجه گیری
به طور خلاصه آمریکا و اعضای اروپایی ناتو هر کدام انگیزه ها و اهداف خود از این اجلاس را دنبال خواهند کرد. آمریکا تلاش خواهد کرد متحدان خود را که در دور ترامپ سرخورده شده بودند دوباره جذب کرده و سکان رهبری ناتو را بدست بگیرد. همچنین تلاش خواهد کرد از ناتو به عنوان اهرمی در برابر چین استفاده کند. تفاوت ناتو با اتحادیه اروپا برای آمریکا در اینجاست که آمریکا در ناتو رای و نقش رهبری داشته اما در اتحادیه اروپا جایگاهی ندارد. به همین دلیل برای متحد کردن کشورهای اروپایی به منظور رسیدن به اهداف خود، ناتو را بهترین ابزار می بیند.
اعضای اروپایی ناتو نیز تلاش خواهند کرد ضمن نزدیک شدن به آمریکا، خطر روسیه را بزرگ جلوه داده و در زمینه های بودجه دفاعی و پژوهش‌های مرتبط با فناوری های نظامی از کمک‌های اقتصادی آمریکا استفاده کنند. چرا که با توجه به قطب بندی جدید قدرت در جهان و جابجایی مرکز ثقل توازن قوا از اقیانوس اطلس به اقیانوس آرام در نتیجه به قدرت رسیدن چین، ناتو وظیفه دشواری برای تعریف مجدد ماموریت خود خواهد داشت. ادامه حضور در افغانستان به عنوان مثال می تواند پنجره ای برای ناتو برای نزدیک شدن به کانون بحران های آینده باشد.