سید داود آقایی در گفت‌وگو با خبرنگار سیاسی ایرنا با یادآوری بداخلاقی سیاسی غرب در عمل به تعهدات خود در برجام خاطرنشان کرد: با اینکه در نظام بین الملل قواعد و هنجارهایی به عنوان حقوق بین الملل مطرح است، اما در مواردی رویکردهای سیاسی بر رویکردهای حقوقی غلبه دارد و حقوق بین الملل متاثر از سیاست بین الملل است.
وی گفت: ممکن است قواعد زیبایی تصویب شود اما قدرت‌ها این قواعد را در جهت اهداف سیاسی خود نادیده می‌گیرند و این یک واقعیت گریزناپذیر در نظام بین الملل است و بر اساس رویکرد رئالیستی، هر دولتی که در نظام بین الملل قدرت بیشتری داشته باشد، تاثیرگذاری بیشتری هم دارد و می‌تواند بیشتر قواعد بین‌المللی را نادیده بگیرد بدون اینکه نگران توبیخ و تنبیه شود.
استاد روابط بین الملل دانشگاه تهران با بیان اینکه قدرت مرکز ثقل سیاست است و همه چیز در نظام بین الملل تحت تاثیر قدرت است، یادآور شد: آمریکا به خاطر داشتن نفوذ سیاسی، اقتصادی و نظامی ممکن است تعهداتی را بپذیرد اما خیلی راحت هم آنها را زیر پا می‌گذارد.
آقایی به مذاکرات طولانی مدت ایران و گروه ۱+۵ برای امضای برجام اشاره کرد و افزود: در راستای ایجاد تضمین لازم برای اجرای توافقنامه برجام، قطعنامه ۲۲۳۱ در شورای امنیت به تصویب رسید که با صدور این قطعنامه، تحریم‌های ناشی از قطعنامه‌های قبلی و سایه جنگ که بر سر ما بود، برداشته شد زیرا هر لحظه این امکان وجود داشت که ایران را از بند ۴۱ فصل هفتم منشور ملل متحد وارد بند ۴۲ کنند.
وی، روی کار آمدن دونالد ترامپ و خروج ایالات متحده از برجام در سال ۹۷ را یادآور شد و گفت: ایران می دانست که هدف ترامپ از بین بردن کامل برجام است تا دوباره موضوع ایران را به شورای امنیت کشانده و قطعنامه‌های سنگین علیه جمهوری اسلامی وضع کنند که این موضوع می‌توانست شرایط را به مراتب پیچیده‌تر کند.
برجام جلو بهانه‌جویی‌های آمریکای ترامپ را گرفت
نویسنده کتاب «نقش و جایگاه شورای امنیت در نظم نوین جهانی»، خارج نشدن ایران و در عین حال کشورهای اروپایی، چین و روسیه از برجام را عامل حفظ برجام عنوان و تصریح کرد: هرچند منافع برجام برای ایران بعد از خروج آمریکا ناچیز شد ولی به هر حال جلوی بهانه جویی‌های آمریکایی‌ها علیه ایران در شورای امنیت را گرفت و شاهد بودیم که اقدامات ضدایرانی دولت ترامپ در این نهاد بین المللی با واکنش قاطعانه و منفی اعضای دائم و غیردائم شورا مواجه شد.
طرفین می‌خواهند با دست بالا وارد مذاکرات شوند
آقایی با اشاره به روی کار آمدن دموکرات ها در آمریکا و بازگشت حامیان برجام به قدرت افزود: تیمی که الان جو بایدن رییس جمهوری ایالات متحده را در حوزه سیاست خارجی همراهی می‌کنند تقریباً همان کسانی هستند که در دوره ریاست جمهوری باراک اوباما مذاکرات برجام را دنبال می کردند و به زعم خود آن‌را بهترین توافق برای مهار ایران می‌دانستند.
وی به امیدهای ایجاد شده برای بازگشت بی قیدوشرط و فوری بایدن به برجام اشاره کرد و گفت: گرچه در حرف، مقامات دولت بایدن اظهاراتی درباره اهمیت استفاده از دیپلماسی در رابطه با مسائل ایران داشته‌اند اما تاکنون که نزدیک به یک ماه از آمدن بایدن گذشته هنوز هیچ اقدام عملی برای رفع تحریم‌ها انجام نداده اند.
نویسنده کتاب سازمان های بین المللی اضافه کرد: منطق حکم می‌کند آمریکا که با نقض قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل متحد از برجام خارج شده و مقصر است بدون پیش شرط به تعهداتش برگردد و گذشته را جبران کند و طبیعی است که اکنون ایران نتواند به واشنگتن اعتماد کند و خواهان راستی‌آزمایی رفع تحریم‌ها پیش از بازگشت به تعهدات شود.
آقایی، رفتار ایران و آمریکا در شرایط فعلی را ناشی از تلاش برای امتیازگیری و داشتن دست بالا در مذاکرات احتمالی بعدی ارزیابی کرد و گفت: طرفین دنبال این هستند که در حوزه قدرت، سنگرهای خودشان را مستحکم کنند تا اگر وارد مذاکره شدند با دست بالا به اهداف‌شان برسند و امتیازات لازم را بگیرند که همین موضوع حل مسائل را زمانبر و پیچیده می‌کند.
اتحادیه اروپا اراده جدی برای میانجیگری ندارد
وی نقش جوسپ بورل، نماینده عالی سیاست خارجی اتحادیه اروپا را در میانجیگری بین ایران و آمریکا جهت بازگشت به تعهداتشان بر اساس برجام برجسته دانست و ادامه داد: لازم است آقای بورل پیشگام شود و از آمریکایی‌ها بخواهد که به تعهداتشان برگردند یا راه حلی ارائه کند که دو طرف همزمان به تعهدات برگردند.
نویسنده کتاب «جایگاه اتحادیه اروپا در سیاست خارجی جمهوری اسلامی» با بیان اینکه اراده جدی در آقای بورل برای میانجیگیری دیده نمی شود، خاطرنشان کرد: مذاکراتی بین آمریکا و سه کشور اروپایی درباره برجام وجود دارد ولی اراده جدی در اروپایی‌ها برای میانجیگری دیده نمی‌شود.
آقایی با اشاره به اینکه خروج از برجام برای ایالات متحده دستاوری نداشته و سیاست فشار حداکثری علیه جمهوری اسلامی شکست خورده، گفت: با خروج آمریکا از برجام، آمریکایی‌ها به عنوان یک قدرت غیرقابل اعتماد به جهان معرفی شدند و قدرتی که انتظار می رفت در پیروی از حقوق بین الملل پیشرو باشد به یک توافق بین المللی تصویب شده در شورای امنیت بی اعتنایی کرد.
وی با بیان اینکه اعتماد برای قدرتی که مدعی مدیریت جهان است، یک سرمایه محسوب می‌شود، گفت: در این زمینه، نقد جدی به آنتونیو گوترش دبیر کل سازمان ملل وارد است زیرا یکی از مهمترین نقش‌های دبیر کل میانجیگری برای کاهش تنش‌ها در جهان است.
استاد روابط بین الملل به نقش خاویر پرز دکوئیار دبیر کل وقت سازمان ملل متحد در پایان دادن به جنگ ایران و عراق اشاره کرد و افزود: به نظر می‌رسد دبیرکل کنونی سازمان ملل جدیت لازم را برای حفظ قطعنامه ۲۲۳۱ ندارد و شاید دلیل آن هم این باشد که وی قصد دارد دور دوم هم دبیرکل شود و برای دبیرکل شدن به رای آمریکا نیاز دارد.
آقایی با بیان اینکه از کشورهایی مثل چین و روسیه انتظار می‌رود جلوی ضرر بیشتر را بگیرند، تصریح کرد: وزیر خارجه قطر روزهای گذشته به ایران آمد و تصورمن این است که این سفر برای انتقال پیام بین تهران و واشنگتن انجام شد و تلاش‌های دیپماتیک در زمینه حل مسائل برجام در جریان است.
آمریکا برخی تحریم‌ها را برمی‌دارد
این تحلیلگر مسائل بین المللی درباره آینده برجام نیز گفت: طبیعتاً در گام اول برداشته شدن کامل تحریم‌ها از سوی آمریکا دور از انتظار است ولی ارزیابی‌ها حکایت از آن دارد که احتمالا آمریکایی‌ها در آینده نزدیک یک سری از تحریم‌ها را بردارند و چراغ سبزهایی برای اعتمادسازی نشان بدهند.
آقایی گفت: ممکن است آمریکایی‌ها برای اعتمادسازی از کره جنوبی، عراق، چین و بعضی کشورهای دیگر بخواهند که بخشی از پول‌های بلوکه شده ایران را آزاد کنند یا ممکن است صدور بخشی از کالاهای بشردوستانه به ایران را آزاد کنند و به ایران اجازه دهند به طور رسمی میزانی از نفت خود را به فروش برساند اما برداشته شدن کامل تحریم‌ها زمانبر و پیچیده است.