پلاسمای بهبود یافته‌های کرونا به عنوان درمانی برای این بیماری شناخته شده است و این اکسیر فقط در خون مبتلایان بهبودیافته، یافت می شود، جمع آوری پلاسمای بهبودیافتگان به منظور درمان مبتلایان از اوایل اردیبهشت ما امسال در انتقال خون آغاز شد و از آن زمان تاکنون به رغم تاثیرگذار بودن این روش برای درمان مبتلایان میزان اقبال بهبودیافته ها برای اهدای پلاسما همچنان قابل انتظار نیست و فقط دو درصد از بهبود یافته ها پلاسمای خون خود را اهدا کرده اند.
به همین منظور سازمان انتقال خون برای جمع آوری پلاسمای بهبود یافتگان کووید ۱۹ به شکرانه سلامت، پویشی را راه اندازی کرد که فرد مبتلا به شکرانه سلامت و با هدف بهبود مبتلایان پلاسمای خود را که سرشار از آنتی بادی است به فرد مبتلا اهدا می کند، اهدایی که هم نجات بخش است و هم ایثاری که چشمه حیات را دوباره جوشان می کند و امید را به زندگی باز می گرداند.
سازمان بهداشت جهانی پلاسمای بهبود یافته‌های کرونا را که حاوی پادتن این بیماری است به عنوان راه حلی برای درمان تایید کرده و نتایج آن نیز تقریبا موثر واقع شده است. این در حالی است که در کشور ما استقبال بهبود یافتگان کرونا برای اهدای پلاسما، این اکسیر حیات بخش، بسیار اندک است.
آنتی‌بادی‌ها یا پادتن‌های تولید شده توسط بیماران بهبود یافته سیستم ایمنی بدن بیماران جدید را تا زمانی که سیستم ایمنی بدن بیمار بتواند پادتن خود را تولید کند، تأمین و تقویت می‌کند و افراد بهبود یافته به شکرانه به دست آوردن مجدد سلامت، می‌توانند در این امر خیر شرکت کنند و بدون آنکه نگران کم‌خونی باشند، به صورت ماهیانه اهدای پلاسما کنند.
اما از سویی گاهی ترس از اهدای پلاسما باگمان اینکه شاید اهدای پلاسما سیستم ایمنی فرد اهدا کننده را کاهش دهد، ضعف بدنی بعداز طی مراحل بیماری، ترس از مبتلا شدن مجدد، نداشتن شرایط اهدای پلاسما، کم حوصلگی برای رفت و آمد و گذاشتن وقت برای اهدای پلاسما موجب شده است که میزان استقبال کمتر از حد انتظار باشد، اما با تمهیدات اندیشیده شده در مراکز انتقال خون، هراس و وحشت از ابتلا را کاهش می دهد و برخی از باورها هم برای انتقال مجدد در مراکز انتقال خون نادرست است و همه اینها می تواند باعث شود تا بهبودیافته ها با اطمینان خاطر برای اهدای پلاسما به مراکز انتقال خون مراجعه کنند جان بیماران را نجات دهند.
این پادتن‌های ارزشمند با روشی بنام پلاسمافرزیس استخراج می‌شوند. در طی این فرآیند، خون کامل از اهداکننده گرفته می‌شود، سپس پلاسمای آن جدا می‌شود و گویچه‌های قرمز، سفید و سایر اجزاء خون مجددا به اهداکننده برگردانده می‌شود. این فرآیند حدود ۳۰-۴۵ دقیقه طول می‌کشد. با گذشت زمان پس از بهبودی، مقدار این پادتن‌ها در بدن فرد بهبود یافته کاهش می‌یابد و بالطبع اثربخشی این روش درمانی هم کاهش می‌یابد. بنابراین زمان مراجعه فرد داوطلب و بهبود یافته حیاتی است، در حین پلاسمافرزیس ابتدا پزشک مسئول در محیطی کاملا خصوصی در ارتباط با سابقه تندرستی اهدا کننده، سوالاتی می پرسد و سپس او را به دقت معاینه می‌کند.
شرایط اهدای پلاسمای خون
کارشناسان سازمان انتقال خون شرایط اختصاصی را برای اهدای پلاسمای بهبودیافتگان کرونا اعلام کرده اند که در این گزارش به این موارد اشاره می شود:
- ارائه مستندات مربوط به ابتلای بیماری از جمله نتیجه آزمایش PCR، نتیجه آزمایش های سرولوژیک، مستندات بستری در بیمارستان یا عکس سی تی اسکن ریه که توسط اهدا کننده ارائه می شود.
- حین اهدا ابتدا پزشک مسوول در محیطی محرمانه در ارتباط با سابقه تندرستی اهداکننده سوال می پرسد.
- طبق ضوابط سازمان انتقال خون مصرف داروهای ضد فشار خون مشروط بر کنترل شدن فشار خون و عدم وجود عوارض این بیماری مانند عوارض قلبی، بلامانع است.
- بیماران مبتلا به دیابت در صورتیکه قند خون شان کنترل شده باشد، طی یک ماه اخیر تغییر دوز دارو نداشته باشند و عوارض دیابت به وجود نیامده باشد می توانند پلاسمای خود را اهدا کنند.
- مصرف آسپرین سبب منع اهدای پلاسما نمی شود و کسی که حین بستری آنتی بیوتیک مصرف می‌کرده نیز می تواند پلاسمای کووید خود را اهدا کند.
- طبق استانداردهای سازمان انتقال خون ایران میزان هموگلوبین قابل قبول در آقایان ۱۳ تا ۱۷.۵ و میزان قابل قبول هموگلوبین در خانم ها حداقل ۱۲.۵ است.
- طبق دستور العمل ها تمامی اهداکنندگان در ابتدا و انتهای فرآیند توسط پزشک از نظر ضربان قلب، فشار خون، تعداد تنفس و دمای بدن کنترل می شوند.
- برای دریافت پلاسما ابتدا محل رگ در بازوی اهداکننده ضدعفونی می شود و نمونه خون اهدا کننده برای انجام آزمایشات لازم جمع آوری می شود و بر روی آن تمام آزمایش های غربالگری که بر روی اهدا کنندگان خون کامل صورت می گیرد از قبیل آزمایش هپاتیت B، C و ایدز و بیماری سیفلیس انجام می شود.
- پس از ضد عفونی سطح پوست، سوزن متصل به ست یک بار مصرف وارد رگ اهدا کننده می شود و از این طریق خون وارد ست می شود و پس از جدا سازی پلاسما از طریق همان رگ، خون و سایر اجزای آن غیر از پلاسمای حاوی آنتی بادی، به بدن برمی گردد.
- حجم پلاسمای جمع آوری شده ۵۰۰ سی سی است و با توجه به اینکه بیشتر آن آب است در عرض ۴۸ ساعت در بدن جایگزین می شود.
- طبق دستور العمل های استاندارد هر اهداکننده می تواند بعد از یک ماه و تازمانی که میزان آنتی بادی در بدنش مناسب است و اگر سابقه اهدای خون کامل داشته باشد پس از ۸ هفته برای اهدای مجدد اقدام کند.
چه زمانی بهبود یافته کرونا می تواند پلاسما اهدا کند؟
سخنگوی سازمان انتقال خون گفت: افرادی که مبتلا به این بیماری شده باشند پس از گذشت ۲۸ روز از بهبودی و رفع علائم بیماری می توانند برای اهدای پلاسمای خون اقدام کنند.
بشیر حاجی بیگی تاکید کرد: بهبود یافتگان کرونا اطمینان خاطر داشته باشند که اهدای پلاسما بعد از بهبودی به هیچ عنوان سیستم ایمنی بدن آنها را تضعیف نخواهد کرد و با اطمینان خاطر برای نجات بیماران و اهدای پلاسما اقدام کنند.
وی خاطر نشان کرد: اهداکنندگان خون و همین طور پلاسما اطمینان داشته باشند که سازمان انتقال خون بر اساس آخرین استانداردهای سازمان بهداشت جهانی و سازمان‌های انتقال خون جهان، همه نکات ایمنی و بهداشتی را رعایت می کند. همه مراکز انتقال و اهدای خون و تمام تجهیزات این مراکز در کشور در حال حاضر و همیشه، ضد عفونی و استریل می شوند. اهدا کنندگان با اطمینان خاطر خون و پلاسما اهدا کنند.
وی ادامه داد: بهبودیافتگان کرونا به شرط داشتن شرایط لازم (همانند شرایط اهدای خون) و نیز گذشت ۲۸ روز از بهبودی می توانند به مراکز انتقال خون سراسر کشور مراجعه کنند. از آنها ۵۰۰ سی سی پلاسما گرفته می‌شود، پلاسمای اهدایی آنها فریز و بعد از غربالگری و تست سلامت ذخیره می‌شود و به مراکز درمانی که درخواست کننده این پلاسما برای درمان بیماران مبتلا به ویروس کرونا باشند ارسال می شود و در اختیار آنها قرار می گیرد.
سه روز نخست ابتلا به کرونا حیاتی‌ترین زمان برای تزریق پلاسماست
سخنگوی سازمان انتقال خون گفت: سه روز نخست ابتلا به کرونا طلایی‌ترین و حیاتی‌ترین زمان برای تزریق و دریافت پلاسمای اهدایی توسط بهبودیافتگان کروناست و از همه بهبودیافته‌های کرونا می خواهیم پلاسمای خود را اهدا کنند.
حاجی بیگی افزود: درخواست پلاسما بهبودیافتگان کرونا برای بیماران مبتلا به کرونای بستری شده در بیمارستان ها با درخواست پزشک معالج انجام می شود و دریافت پلاسما در سه روزه نخست ابتلا برای این بیماران حیاتی است.
وی با بیان اینکه پلاسمای بهبود یافتگان کرونا اکنون به عنوان یک درمان در دنیا مورد استفاده قرار می گیرد، گفت: با گذشت چند ماه از شیوع کرونا و با توجه به افزایش میزان شیوع ویروس در ماه‌های اخیر، و همچنین شدت یافتن آن در پایان سال تقاضا از سوی بیمارستان ها برای دریافت پلاسمای بهبود یافتگان افزایش یافته و باید تامین این تقاضا محقق شود.
بهبودیافته ها برای اهدای پلاسما کجا مراجعه کنند؟
حاجی بیگی اعلام کرد: در تهران بهبود یافتگان کرونا برای اهدای پلاسما می توانند به مرکز انتقال خون استان تهران واقع در خیابان وصال شیرازی و مرکز نوآوری سازمان انتقال خون جنب برج میلاد مراجعه کنند و به کمک مبتلایان به کرونا بشتابند و در دیگر شهر ها هم به منظور اهدای پلاسما به مراکز انتقال خون مراجعه کنند.
وی ادامه داد: اهدا کنندگان پلاسما می توانند به مرکز نوآوری سازمان انتقال خون واقع در بزرگراه شیخ فضل‌اله نوری- تقاطع بزرگراه شهید همت- جنب برج میلاد- سازمان انتقال خون ایران و به مرکز جامع اهدا واقع در خیابان وصال شیرازی-بالاتر از تقاطع خیابان طالقانی مراجعه کنندو برای کسب اطلاعات بیشتر هم می توانند با شماره تلفن ۸۸۹۹۲۵۹۰تماس بگیرند.
همه بهبودیافته ها شرایط اهدای پلاسما را دارند؟
وی با بیان اینکه همه بهبود یافته‌ها شرایط اهدا را ندارند، گفت: سن اهدا باید بین ۱۸ تا ۶۰ سال باشد، این در حالی است که میانگین سن مبتلایان بستری شده به ویروس کرونا در بیمارستان ها ۴۵ تا ۵۰ سال است.
حاجی بیگی افزود: بانوانی که سابقه زایمان دارند ممکن است که پلاسمای آنها برای استفاده بیماران مبتلا به کرونا عوارض داشته باشد، اما پلاسمای این بانوان برای تولید دارو می‌تواند مناسب باشد، اما برای مصرف مستقیم برای بیماران ممنوع است، از این رو این گروه از بانوان از اهدای پلاسما برای مصرف مستقیم در بیماران معاف هستند. اما خانم‌هایی که سابقه بارداری ندارند یا مجرد هستند و همچنین آقایان بین سنین ۱۸ تا ۶۰ سال برای اهدای پلاسما در اولویت هستند.
بر اساس اظهارات سخنگوی سازمان انتقال خون بهبود یافتگانی که دارای فشار خون، دیابت یا برخی علایم دیگر هستند، شرایط اهدای پلاسما را ندارند.
از: ناهید حاجی خانی