مسعود فکری یکی از پژوهشگران عرصه دینی با ارئه مقاله خود در این همایش با بیان اینکه همه ادیان برای ماندگاری خود نهاد دینی را تاسیس می کنند گفت: این نهادهای دینی مانند مسجد و کلیسا برای هویت بخشی جمعی به پیروان آن دین شکل گرفته است.
این پژوهشگر با اشاره به ابعاد اجتماعی دیپلماسی حج گفت: فراگیری، شکل گیری ساختار همگرا در میان امت اسلامی، اصالت مداری، بازتولید سرمایه اجتماعی و همچنین شکل گیری هویت مشترک از جمله ویژگی ها و ابعاد اجتماعی حج است.
وی با بیان اینکه حج از زمان حضرت ابراهیم(ع) همواره یک حرکت فراگیر بوده است اظهار داشت: حج محدود به زمان نبوده است و همواره در طول زمان، حرکتی فراگیر و زایشی خود را ادامه داده است.
فکری با تاکید بر اینکه حج یک امت فرازمانی را شکل داده است گفت: حضور در مناسک حج و انجام این مناسک موجب می شود که از نظر زمان، مکان و کنش میان حجاج مشترک شود که هدف آن بازتولید سرمایه اجتماعی است.
این پژوهشگر با اشاره به ظرفیت های رسانه ای حج برای انتقال پیام به مخاطبان گسترده در سطح جهان ادامه داد: ظرفیت های عظیم رسانه ای حج در حالی است که متاسفانه ما در این عرصه غیبت داریم.
وی تولید محتوا متناسب با مخاطبان مختلف را یک ضرورت مهم دانست و تاکید کرد: استفاده از ظرفیت رسانه ها به عنوان عاملی تعیین کننده در دنیای کنونی موضوع مهمی است که متاسفانه ما در این عرصه با ضعف های عمیقی مواجه هستیم.
از ظرفیت گفتمان دیپلماسی عمومی اماکن مذهبی کشور استفاده شود
رضا تقی زاده پژوهشگر دینی نیز با اشاره به ظرفیت های دیپلماسی حرم امام رضا(ع) گفت: در مطالعه انجام شده اسناد زیارتی حرم امام رضا(ع) طی چند دهه اخیر نشان می دهد که سران ۲۲ کشور مسلمان و ۷۶ شخصیت مهم از جمله پادشاهان، روسای جمهور، نخست وزیر و مقامات بلند پایه نظامی به حرم ثامن الحجج مشرف شده اند.
وی افزود: حضور این حجم از سران کشورهای اسلامی در حرم امام رضا(ع) در حالی است که وهابیت هر گونه زیارت را تقبیح و به مقابله با آن پرداخته است و این در حالی است که تعداد زیادی از این مقامات که به زیارت حرم امام رضا(ع) آمده اند از برادران اهل سنت بوده اند.
وی با تاکید بر استفاده از ظرفیت های گفتمان دیپلماسی عمومی اماکن مذهبی کشور از جمله حرم امام رضا(ع) و حرم کریمه اهل بیت(ع) افزود: متولیان این بقاع متبرک می توانند نقش مهمی در دیپلماسی عمومی، دینی و مذهبی کشور داشته باشند.
حج مظهر وحدت، عظمت و قدرت جهان اسلام است
محمد حقی، مدرس و پژوهشگر پژوهشگاه جامعه المصطفی العالمیه نیز در این همایش با ارائه مقاله خود، تفرقه را معضل مهم جهان اسلام دانست و گفت: در اندیشه های امام خمینی(ره) و رهبر معظم انقلاب، وحدت میان مسلمانان به عنوان یک اصل دیده می شود.
وی همگرایی میان مسلمانان را تاکید بر نقاط مشترک و پرهیز از نقاط اختلافی دانست و افزود: وحدت رمز پیروزی و تنها راه حل تمام مشکلات سیاسی، اقتصادی و اجتماعی جهان اسلام است و حج به دلیل ظرفیت های عظیم خود می تواند به عاملی مهم در وحدت میان امت اسلامی باشد.
پژوهشگر پژوهشگاه جامعه المصطفی العالمیه ادامه داد: کنگره عظیم حج، نوعی استکبار ستیزی و استقلال خواهی مسلمانان است که در آن فرصت برای دفاع از حقوق و بررسی وضعیت مسلمانان کشورهای مختلف است.
وی با تاکید بر اینکه حج مظهر وحدت، عظمت و قدرت جهان اسلام است گفت: حج در دیپلماسی عمومی و رسمی ظرفیت های بی نظیری دارد و می تواند زمینه ساز امت واحد اسلامی باشد.
حقی، ادامه داد: حج ظرفیت های بالایی در جهت رفع مشکلات سیاسی، اقتصادی و اجتماعی مسلمانان و رفع چالش های کنونی امت اسلام و فرصتی برای حل و فصل منازعات منطقه ای است.
ظرفیت های دیپلماسی زیارتی کشور مورد غفلت قرار گرفته است
محمدطاها کمربیگی پژوهشگر علوم سیاسی نیز با بیان اینکه دیپلماسی دینی و زیارتی در روابط بین المللی مورد غفلت قرار گرفته است گفت: بتازگی مقاله هایی از برخی مقامات بلندپایه آمریکا منتشر شده است که از بی توجهی سیاست خارجی آمریکا بر قدرت دیپلماسی زیارتی انتقاد کرده اند.
وی با بیان اینکه هم اکنون قدرت نرم در حوزه زیارت توجه اندیشکده های غربی را جلب کرده است ادامه داد: این تغییر رویکرد موجب شده تا سفارتخانه های مختلف برای تقویت دیپلماسی عمومی خود، در ایام ماه رمضان، اقدام به توزیع افطاری کنند.
این پژوهشگر افزود: دیپلماسی زیارتی نوین ذیل دیپلماسی عمومی تقسیم می شود که هدف آن ارتباط با شهروندان کشو دیگر به منظور جامعه پذیری است.
وی ادامه داد: صدور انقلاب اسلامی، اصلاح تصویرسازی های غلط از اسلام، استکبارستیزی، مساله فلسطین و ایستادگی در برابر صهیونیست و ارائه الگوی حکومت اسلامی از جمله اهداف دیپلماسی عمومی جمهوری اسلامی است.
کمربیگی افزود: امنیت پایدار، زیرساخت های مناسب خدماتی، حضور مراجع تقلید و حوزه های علمیه، غذای حلال، توسعه شهری، خودکفایی و پیشرفت های علمی، وجود رسانه های برون مرزی و همچنین همزیستی مسالمت آمیز میان ادیان مختلف از جمله ظرفیت های دیپلماسی عمومی در ایران است.
وی اظهار داشت: الگوی مردم سالاری دینی، مشارکت در بازسازی عتبات و دفاع از حرم اهل بیت(ع)، مراکز آموزشی و پژوهشی و سازمان های فرهنگی و همچنین وجود زیارتگاه های سایر ادیان در کشور از دیگر نقاط قوت دیپلماسی عمومی کشور محسوب می شود.
این پژوهشگر علوم سیاسی، با برشمردن نقاط ضعف کشور در حوزه دیپلماسی عمومی ادامه داد: تعدد مراکز سیاست گذاری و نبود مدیریت واحد، عدم تدوین چشم انداز دیپلماسی زیارت و ضعف تبلیغات بین الملل از جمله نقاط ضعف ایران در حوزه دیپلماسی عمومی است.
همایش بین‌المللی دیپلماسی حج و زیارت به همت پژوهشکده حج و زیارت و با همکاری ۱۲ مرکز و موسسه مرتبط در قم در حال برگزاری است.
این همایش با حضور میهمانان و اساتید برجسته داخلی و خارجی و ارائه مقالات برتر در نوبت صبح و عصر برگزار می‌شود که بخش صبحگاهی این همایش به صورت حضوری و در نوبت عصر به صورت مجازی خواهد بود.
بیش از ۴۵ مقاله به زبان‌های فارسی، عربی، انگلیسی و اردو به دبیرخانه این نشست ارسال شده است که ۱۸مقاله برتر در کتاب مجموعه مقالات دیپلماسی حج و زیارت منتشر شده است. همچنین دراین نشست از سه جلد کتاب نیز رونمایی خواهد شد./