«امیرعلی ابوالفتح» در گفت‌وگو با خبرنگار سیاسی ایرنا، درباره اظهارات روز جمعه «جو بایدن» رییس‌جمهوری آمریکا در نشست امنیتی مونیخ گفت: عبارت «آمریکا بازگشته است»، شاید مهمترین محور سخنان بایدن در سخنرانی وی در نشست روز جمعه کنفرانس امنیتی مونیخ است. این شعار در مقابلِ «اول آمریکا»یی است که دونالد ترامپ در دوران چهار ساله ریاست‌جمهوری‌اش مطرح می‌کرد.
وی با بیان اینکه «آمریکا بازگشته است» به معنای بازگشت آمریکا به بین‌الملل‌گرایی و چندجانبه‌گرایی و پذیرش نقش رهبری جهان توسط ایالات متحده است، اظهار داشت: بازگشت آمریکا در شاخص‌هایی نظیر تقویت همکاری با متحدان، مشارکت در پیمان‌های بین‌المللی – که در بازگشت به توافق اقلیمی پاریس، شورای حقوق بشر سازمان ملل و سازمان جهانی بهداشت نمود پیدا می‌کند - تحکیم پیمان‌های بین‌المللی نظیر ناتو و تاکید بر ارزش‌های دموکراتیک جلوه می‌کند.
این کارشناس ارشد مسائل آمریکا با بیان اینکه بخش دوم صحبت‌های بایدن در مورد خطرات پیش روی ایالات متحده بود، تصریح کرد: رییس‌جمهوری آمریکا در این بخش از رقابت با چین و مهار روسیه سخن گفت. او همچنین در مورد ایران دو جمله مبنی بر آمادگی با ۱+۵ و مقابله با تهدیدات منطقه‌ای ایران مطرح و سریع از این مسئله عبور کرد.
بایدن رویکرد چندجانبه‌گرایی را برگزیده است
ابوالفتح با بیان اینکه آمریکای بایدن رویکرد چندجانبه‌گرایی و همکاری با متحدان از جمله احیای روابط فراآتلانتیکی را انتخاب کرده است، خاطرنشان کرد: در حالی آمریکا از بازگشت سخن می‌گوید که در این چهار سال، نظام بین‌الملل به گونه‌ای تغییر کرده است که آمریکا نمی‌تواند هر آنچه را که تا سال ۲۰۱۷ در اختیار داشت، از سال ۲۰۲۱ دوباره به دست آورد. آمریکایی‌ها در این مدت از رهبری جهان کناره‌گیری کردند و شاید نتوانند دوباره و به سادگی به این خواسته‌شان برسند.
وی ادامه داد: در چهار سال گذشته چین قدرت اقتصادی بیشتری پیدا کرده و توانسته مناسبات اقتصادی‌اش را با کشورهای مختلف جهان از جمله اروپایی‌ها توسعه بخشد و همین مسئله موجب می‌شود شرایط آمریکا که ادعا و شعار بازگشت را داده است، دشوار باشد.
این تحلیلگر ارشد مسائل سیاست خارجی در پاسخ به این سوال که چرا بایدن در مدت یک ماهی که به ریاست جمهوری رسیده، برخلاف ترامپ چندان به موضوع ایران نپرداخته است، ابراز داشت: بایدن سال‌ها در عرصه سیاست خارجی کار کرده است و با پیچ و خم‌های آن آشناست. او سال‌ها ریاست کمیته روابط خارجی مجلس سنا و معاون باراک اوباما بوده است. بایدن می‌داند برای پیشبرد دیپلماسی باید با آرامش و بدون تحریک دیگران و پشت درهای بسته کارها را جلو برد.
آمریکا با ارائه مشوق‌های غیرتحریمی می‌خواهد زمینه مذاکره با ایران را فراهم کند
ابوالفتح با بیان اینکه شخصیت بایدن با ترامپ بسیار متفاوت است، عنوان کرد: ترامپ شخصیت جنجالی داشته و سلبریتی صحنه نمایش است. او نه برای کسب اعتبار بلکه حتی با اقدامات منفی می‌خواست بر سر زبان‌ها باشد و در صدر خبرها قرار گیرد. این در حالی است که بایدن در یک ماه اخیر بسیار آرام و باطمانینه کارها را پیش برده و حتی در مورد چین که بسیار درباره آن حرف زده، متفاوت از ترامپ سخن گفته و از تحقیر و درشت‌گویی پرهیز کرده است.
وی با بیان اینکه سخن نگفتن درباره ایران به معنای بی‌توجهی نسبت به آن از سوی بایدن نیست، یادآور شد: به نظر می‌رسد یک نوع تقسیم کار در دولت انجام شده و امور سیاست خارجی به جیک سالیوان و آنتونی بلینکن واگذار شده است. اظهارات مقامات آمریکایی در روزهای اخیر درباره ایران و حضور در نشست‌هایی که با مقامات اروپایی داشته‌اند، نشان می‌دهد که دولت آمریکا اقداماتی را درباره ایران آغاز کرده است.
این کارشناس ارشد مسائل آمریکا با تاکید بر اینکه کاخ سفید امیدوار است با ارائه مشوق‌های غیرتحریمی زمینه سازش و گفت‌وگو با ایران را فراهم آورد، بیان کرد: به دست آوردن موفقیت در این مرحله بسیار غیرمحتمل به نظر می‌رسد زیرا آنگونه که مقامات ایران سخن گفته‌اند، بسیار بعید است ایران به چیزی کمتر از رفع تحریم‌ها تن بدهد.
ایران خواهان مشوق‌های نمادین نیست
ابوالفتح درباره اقدامات واشینگتن مبنی بر بازپس‌گیری درخواست اجرای مکانیسم ماشه (اسنپ‌بک) و لغو محدودیت‌های ترددی برای دیپلمات‌های ایران در سازمان ملل متحد هم گفت: این اقدامات تاثیر عملی چندانی برای ایران ندارد. ایران خواهان دریافت مشوق‌های اقتصادی مبتنی بر لغو تحریم‌ها است تا مشوق‌های نمادین و فاقد اهمیت. بازپس‌گیری درخواست اجرای مکانیسم ماشه (اسنپ‌بک) موضوعی بود که هم شورای امنیت و هم اعضای اروپایی برجام آن را قبول نداشتند و محلی از اعراب نداشت.
وی افزود: لغو محدودیت‌های ترددی برای دیپلمات‌های ایران در سازمان ملل متحد هم تعهد آمریکا به این سازمان است و محدودیت ها، اقدامی غیرقانونی بود. در واقع، دولت بایدن کارهای اشتباه دولت قبل را اصلاح کرد و اینها اقداماتی نیستند که امتیاز به تهران محسوب شوند.
این تحلیلگر ارشد مسائل سیاست خارجی با بیان اینکه ایران معتقد است باید تحریم‌ها لغو شود و سپس آمریکا به برجام بازگردد تا این کشور بتواند درخصوص مسائل برجامی گفت‌وگو کند، اظهار داشت: آمریکا یا عضو برجام است یا عضو آن نیست. اگر عضو برجام است، باید به تعهداتش مبنی بر رفع تحریم‌ها عمل کند و اگر نیست، دلیلی ندارد با آنها درباره برجام گفت‌وگو کرد، همانطور که با ژاپن یا عربستان درخصوص توافق هسته‌ای گفت‌وگو نمی‌شود.
نگاه بایدن به ایران، حد فاصل اوباما و ترامپ است
به گفته ابوالفتح، با فرمول اینکه چه کسی ابتدا به برجام برگردد و تعهداتش را انجام بدهد، موضوع حل نمی‌شود. بنابراین برای احیای برجام و بازگشت طرفین به آن، به فرمول سومی نیاز است که چشم‌اندازی نسبت به آن وجود ندارد به ویژه آنکه ایران اجرای پروتکل الحاقی را متوقف خواهد کرد و شاید آمریکا و اروپا بخواهند دست به اقدام تلافی‌جویانه بزنند.
وی درباره نوع رویکرد بایدن به ایران تصریح کرد: به نظر می‌رسد نوع نگاه بایدن به ایران، حد فاصل اوباما و ترامپ باشد. اوباما از طریق برجام می‌خواست یکی از مسائل میان تهران و واشنگتن حل شود به این امید که آن توافق پله‌ای برای حل مسائل غیرهسته‌ای باشد اما ترامپ معتقد بود که به صورت مرحله‌ای نمی‌شود مسائل ایران و آمریکا را حل کرد، چرا همه مسائل به یکدیگر متصل هستند بنابراین همه موضوعات باید روی میز قرار بگیرند و در قالب یک بسته توافق کرد.
این تحلیل گر با تاکید بر اینکه بایدن نه انعطاف و تفکیک‌پذیری اوباما را دارد و نه رویکردهای سفت و سخت و یکجانبه‌گرایانه ترامپ را، خاطرنشان کرد: بایدن و مشاوران او بارها و حتی قبل از ورود به کاخ سفید گفته بودند برجام باید مقدمه‌ای برای مذاکرات و توافق جامع‌تر با ایران باشد یعنی در هر گفت‌وگویی، هم درباره مسائل مورد مناقشه برجام مانند «بندهای غروب» مذاکره کرد و هم شامل توافقات موشکی و منطقه‌ای شود.
نباید هزینه و بار مسئولیت مذاکره نکردن به دوش ایران بیفتد
این کارشناس ارشد مسائل آمریکا اضافه کرد: شاید بایدن مسائل را اولویت‌بندی و فاز بندی کند و ابتدا وارد مذاکرات هسته‌ای شود اما مانند ترامپ هر توافقی را منوط به مسائل غیربرجامی خواهد کرد. البته این خواسته آمریکا است و به معنای رسیدن حتمی به آن نیست چراکه در این میان، مقاومت ایران، رویکرد بازیگران دیگر مانند روسیه و چین و... هم مطرح است و برآیند آنها جهت اصلی را مشخص می‌کند.
ابوالفتح در پاسخ به این سوال که آیا مذاکره دوجانبه با آمریکا منتج به نتیجه بهتر و موثرتری نخواهد شد، ابراز داشت: اینکه ایران وارد مذاکره دوجانبه با آمریکا نمی‌شود، براساس تصمیم، مصلحت‌اندیشی و جمع‌بندی‌ای است که مجموعه نظام به آن رسیده اما قبلا ایران با ایالات متحده درخصوص موضوعاتی مانند عراق، بوسنی و افغانستان مذاکراتی داشته است.
وی با تاکید بر اینکه نباید هزینه و بار مسئولیت مذاکره نکردن به دوش ایران بیفتد، بیان کرد: نیروهای ضد مذاکراتی و مخالف حل مناقشه در آمریکا بسیار بیشتر، قوی‌تر و مصمم‌تر هستند و مشکل اصلی باقی ماندن اختلافات را در آمریکا می‌بینم. ممکن است جریاناتی در داخل مخالف هر نوع مذاکره با آمریکا باشند و شعار هم بدهند ولی آنها فقط سروصدا دارند ولی در آمریکا لابی‌ها و گروه‌های ضدایران بدون آنکه تبلیغ کرده و سروصدا راه بیندازند برای عدم حل اختلافات مانع ایجاد می‌کنند.
ترامپ با خروج از برجام درهای مذاکره را بست و نه ایران
این تحلیلگر ارشد مسائل سیاست خارجی با اشاره به اختلافات تهران و واشینگتن در چهار دهه گذشته یادآور شد: در چهار دهه گذشته هر وقت به سدی برای حل اختلافات برخورده‌ایم، این مشکل از جانب آمریکا بوده است. آمریکا بدون کمک ایران نمی‌توانست افغانستان را تصرف کند ولی نتیجه آن این شد که ظرف سه ماه، ایران در محور شرارت قرار گرفت و این مسئله ضربه سنگینی به نگرش و اعتماد ایران بود.
ابوالفتح با بیان اینکه برای آمریکا دشمنی به نام ایران بسیار ارزشمندتر و راهبردی‌تر از وجود دشمنی به نام واشینگتن برای تهران است، عنوان کرد: شاید ما برای تبلیغات و کارهای ایدئولوژیک نیاز به دشمنی به نام آمریکا داشته باشیم ولی آمریکا برای فروش دلار به دلار تجهیزاتش به کشورهای عربی نیاز به دشمنی به نام ایران دارد وگرنه در صورتی که دعوت ایران به مذاکره به شکل محترمانه و مبتنی بر برابری و منافع متقابل باشد، ایران آماده است در خصوص کلیدی‌ترین مسائل مذاکره کند.
وی ادامه داد: در مذاکرات برجام این کار انجام شد اما یک رییس‌جمهوری آمد و بدون توجه به ۱۲ سال مذاکره و ساعت‌ها گفت‌وگو و تحت تاثیر لابی‌ها و فشار مجموعه‌های ضد مذاکراتی و ضد ایران، از توافق خارج شد. اگر ترامپ این مسیر را تخریب نکرده بود، حتی رهبری موافقت کرده بود که درخصوص مسائل دیگر هم مذاکره شود ولی ترامپ با خروج از برجام، درهای مذاکره را بست.
آمریکا عجله‌ای برای مذاکره و علاقه‌ای برای رفع تحریم‌ها ندارد
این کارشناس ارشد مسائل آمریکا با بیان اینکه راه برگشت به برجام و توافق با ایران بسیار ساده است و کاخ سفید هم نسبت به آن آگاه است، گفت: آمریکا نمی‌خواهد با ایران مذاکره کند، نه اینکه نمی‌تواند. ایران اراده و آمادگی دستیابی به این توافق را دارد ولی کارشکنی از سوی آمریکا است. آنها به گونه‌ای عمل می‌کنند که ایران وارد مذاکره نشود. وقتی رهبر و وزیر امور خارجه یک کشور تحریم می‌شود و فرمانده‌اش را ترور می‌کنند، یعنی ما مذاکره و توافق نمی‌خواهیم.
به گفته ابوالفتح، ایران و آمریکا می‌توانند به سمت تنش‌زدایی و حل اختلافات گام بردارند ولی واشینگتن با اقداماتی که انجام می‌دهد، بر دیوار بی‌اعتمادی می‌افزاید و کاری می‌کند که نیروهای موافق مذاکره مورد اقبال قرار نگیرند و مورد بی‌توجهی قرار گیرند.
وی با اشاره به رویکرد مبتنی بر مهار ایران از سوی آمریکا اظهار داشت: از روز نخستی که انقلاب پیروز شد، تحلیلی در آمریکا مورد توجه قرار گرفت مبنی بر اینکه با گذشت زمان انقلاب ایران سقوط می‌کند و هرچه دیرتر با تهران مذاکره شود، در این سقوط تسریع ایجاد می‌شود. برای همین هم با مذاکرات برجام مخالفت می‌شد. آنها می‌گفتند ما تحریم‌های کمرشکنی را وضع کرده‌ایم و حال که زمان نتیجه دادن است، اوباما با برجام می‌خواهد آن تحریم‌ها و فشارها را بی‌اثر کرده و فضای تنفسی برای تهران ایجاد کند.
این تحلیلگر ارشد مسائل سیاست خارجی با بیان اینکه این تفکر هنوز هم وجود دارد، تصریح کرد: طرفداران این تفکر می‌گویند هرچه دیرتر مذاکره کنیم، ایران امتیاز بیشتر می‌دهد یا به سقوط نزدیک‌تر می‌شود. به همین خاطر آنها عجله‌ای برای مذاکره و علاقه‌ای برای رفع تحریم‌ها ندارند. در مجموع آن فشاری که علیه ایران در زمان ترامپ بود، هم‌اکنون نیز وجود دارد و کمتر هم نشده است.