به گزارش ایرنا، تهران در جریان سفر دو روزه «رافائل گروسی»، به وی نشان داد که قانون اقدام راهبردی تصمیم جدی مسئولان نظام است و در اجرای بند خروج از پروتکل الحاقی، بازرسی های سرزده و نظارتهای فراپادمانی آژانس را در گام اول به مدت سه ماه لغو می کند اما چنانچه تا آن زمان، لغو تحریم ها علیه جمهوری اسلامی ایران که هدف اصلی از اجرای این قانون است، محقق نشود، ایران برای همیشه اجرای داوطلبانه پروتکل الحاقی را در چارچوب برجام کنار خواهد گذاشت.
به عقیده تحلیلگران، تهران با این کار فرصتی سه ماهه به دپیلماسی داده است تا طرف‌های برجام در این مدت به تعهدات خود عمل کنند. این اقدام جمهوری اسلامی ایران در واقع واکنشی هوشمندانه به حملات رسانه ای چند روز اخیر آمریکا و متحدین اروپایی اش بود که تلاش می کردند تهران را گریزان از دیپلماسی نشان دهند.
واقعیت این است که تحولات درباره توافق هسته‌ای در هفته‌ها و روزهای اخیر سرعت بیشتری یافته است. بخشی از این تحولات ناشی از اجرای قانون اقدام راهبردی برای مقابله با تحریمها بود که بر اساس آن قرار بود ایران در صورت عدم لغو تحریمها روز پنجم اسفند یعنی فردا (سه شنبه) از پروتکل الحاقی خارج شود.
در راستای اجرای این قانون، کاظم غریب آبادی، سفیر و نماینده دائم ایران در سازمان‌های بین‌المللی در وین، روز ۲۷ بهمن اعلام کرد که نامه رسمی ایران را در مورد توقف پروتکل الحاقی یا اجرای اقدامات داوطلبانه مرتبط با توافق هسته ای با قدرت های جهانی را به مدیرکل آژانس بین المللی انرژی اتمی تحویل داده است. در این نامه اعلام شده بود که ایران اجرای پروتکل الحاقی را از تاریخ ۵ اسفند متوقف می‌کند. یک روز بعد (۲۸ بهمن) آژانس بین المللی انرژی اتمی تایید کرد که نامه ایران درباره توقف اجرای اقدامات داوطلبانه در چارچوب توافق هسته‌ای موسوم به برجام را دریافت کرده است. همزمان، مدیرکل آژانس پیشنهاد کرد تا برای دستیابی به راه حلی برای تداوم همکاری این نهاد بین المللی به تهران سفر کند. رافائل گروسی پیشنهاد کرد که جهت دستیابی به یک راه حل قابل قبول برای آژانس در مورد تداوم فعالیت‌های اساسی راستی‌آزمایی به ایران سفر کند.
براساس پروتکل الحاقی که ضمیمه پیمان منع گسترش سلاح هسته‌ای «ان‌پی‌تی» است و ایران در چارچوب برجام اجرای داوطلبانه آن را پذیرفته بود، بازرسان آژانس اجازه داشتند هر زمان که لازم بدانند، به طور سرزده از تاسیسات هسته‌ای ایران بازرسی کنند.
رافائل گروسی، مدیر کل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی یک روز پیش از سفر به ایران در توییتی نوشت: فردا به تهران سفر می کنم تا با مقامات ارشد ایرانی برای یافتن یک راه حل قابل قبول دو طرف و سازگار با قوانین ایران که بتوان فعالیت‌های مربوط به راستی‌آزمایی اساسی در ایران را ادامه داد، ملاقات کنم. گروسی با اشاره به اینکه مشتاقانه منتظر موفقیت در این سفر است، افزود: این به نفع همه است.
گروسی روز شنبه دوم اسفند وارد تهران شد. وی روز یکشنبه با علی اکبر صالحی، رئیس سازمان انرژی اتمی ایران و محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجه دیدار و گفت و گو کرد. پس از دیدار گروسی و صالحی، سازمان بین المللی انرژی اتمی و سازمان انرژی اتمی در بیانیه مشترکی از دستیابی به یک تفاهم نامه جدید برای ادامه فعالیت‌های نظارتی ضروری آژانس در ایران به مدت سه ماه خبر دادند.
بر اساس این بیانیه که یکشنبه شب منتشر شد، سازمان انرژی اتمی ایران به آژانس اطلاع داده است که از روز ۵ اسفند با هدف اجرای قانون مجلس ایران، اقدامات داوطلبانه پیش بینی شده در توافق هسته‌ای را متوقف می کند. چراکه مهلت ایران به آمریکا برای لغو تحریمها روز یکشنبه ۳ اسفند تمام شده و طبق اعلام مقامات در تهران، ایران نیز پروتکل الحاقی و بازرسی سرزده بازرسان آژانس از مراکز هسته‌ای را متوقف خواهد کرد.
بیانیه می افزاید: ایران و آژانس همچنین تفاهم کردند اجرای پروتکل الحاقی و دسترسی‌های برجامی به طور کامل متوقف شود و فقط پادمان در ایران اجرا شود.
در عین حال، دو طرف بر سر یک ضمیمه فنی توافق کردند که به موجب آن، آژانس به فعالیت‌های ضروری خود برای راستی آزمایی و نظارت بر مراکز هسته‌ای ایران تا حداکثر ۳ ماه ادامه خواهد داد. مقصود از تداوم راستی آزمایی و مانیتورینگ ضروری که در بند ۲ بیانیه آمده، همانطور که در این ضمیمه پیوست شرح داده شده، این است که ایران به مدت ۳ ماه اطلاعات دوربین‌های تاسیساتی را ضبط کرده و نزد خود نگه خواهد داشت. در این مدت آژانس نه به این تاسیسات و نه به اطلاعات دوربین‌ها هیچ دسترسی نخواهد داشت و اطلاعات منحصرا نزد ایران باقی می ماند. اگر پس از ۳ ماه تحریمها به طور کامل لغو شد، ایران این اطلاعات را در اختیار آژانس می‌گذارد. در غیر این صورت، اطلاعات برای همیشه پاک خواهد شد.
بیانیه خاطرنشان کرده است که به دلیل ملاحظات حفاظتی و ضرورت پنهان ماندن مکان تاسیسات کلیدی ایران ، ضمیمه فنی یادشده به دلیل درج فهرست تاسیسات هسته ای ایران، محرمانه خواهد ماند.
گروسی پس از ترک ایران در پیامی توییتری نوشت: «رایزنی‌های فشرده به نتایج خوبی منجر شد. توافق فنی موقتی حاصل شد اما آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به راستی‌آزمایی ضروری و نظارت در ایران ادامه می‌دهد.»
شماری از منابع ایرانی که در جریان این مذاکرات قرار داشتند، به خبرنگار ایرنا گفتند: منظور مدیرکل آژانس از راستی آزمایی ضروری، تعهداتی است که جمهوری اسلامی ایران به عنوان عضو آژانس و در قالب پادمان هسته ای پذیرفته است و برای همه کشورهای عضو آن اجباری است، نه بازرسی های سرزده و نظارتهای فراپادمانی که در چارچوب پروتکل الحاقی صورت می گیرد.
رافائل گروسی پس از ورود به وین نیز در نشستی خبری جزئیات تفاهم اخیر با ایران را شرح داد و به خبرنگاران گفت که مذاکراتش با مقامات ایرانی یک نتیجه خوب و معقول داشته است که توافق هسته ای را فعلا نجات می‌دهد.
وی افزود: با وجود خروج ایران از پروتکل الحاقی بر اساس مصوبه مجلس، ایران و آژانس به یک توافق موقت جدید رسیده اند که نظارتهای آژانس را برای مدتی تضمین می‌کند.
سفر گروسی به تهران و توافق با مقامات کشورمان با استقبال اتحادیه اروپا مواجه شد. «استفان کلمنت»، نماینده دائم اتحادیه اروپا نزد سازمان های بین المللی در وین با انتشار پیامی در توئیتر اعلام کرد که از فعالیت‌های اخیر مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی درخصوص توافق هسته‌ای پشتیبانی می کند.
او نوشت: اتحادیه اروپا همچنان از تلاش‌های رافائل گروسی برای یافتن یک فهم مشترک با ایران حمایت می‌کند تا این سازمان بتواند به فعالیت‌های ضروری نظارتی خود در ایران که از اهمیت بسیار بالایی در چارچوب توافق هسته ای برخوردار است، ادامه دهد.
«میخائیل اولیانوف»، نماینده روسیه در سازمان‌های بین‌المللی در وین نیز در پی سفر گروسی به تهران در صفحه توییترش نوشت: رافائل گروسی مدیر کل آژانس با نتایجی مثبت از تهران بازگشته است. اگرچه پروتکل الحاقی تا دو روز دیگر به تعلیق درخواهد آمد اما آژانس و ایران به تفاهم مشترکی رسیده اند که حفظ سطح کافی راستی آزمایی را مجاز خواهد ساخت.
با این حال، همه منابع خارجی تایید کرده اند که ضرب الاجل ایران به آژانس و قدرت‌های جهانی خصوصا آمریکا برای برخی از نظارت‌ها فقط سه ماه است و پس از آن در صورتی که اتفاقی در لغو تحریم‌های ایران رخ ندهد ایران تصمیمات لازم را اتخاذ خواهد کرد.
این بیانیه با وجود استقبال بین المللی، اما امروز با انتقادات تند نمایندگان مجلس شورای اسلامی مواجه شد. نمایندگان مجلس صبح روز دوشنبه در یک جلسه غیر علنی بیانیه مشترک سازمان انرژی اتمی و آژانس را بررسی کردند و از همان آغاز جلسه علنی نیز حملات به دولت و دستگاه دیپلماسی آغاز شد، چرا که برخی از آنها معتقد بودند مصوبه مجلس در زمینه خروج از پروتکل الحاقی بطور کامل اجرا نشده است.
در همین راستا، بیانیه ای امروز با امضای ۲۲۰ نماینده مجلس منتشر شد که در آن، با اشاره به قانون اقدام راهبردی تصریح شده است:« در راستای دفاع از حقوق هسته ای و وادار کردن دشمنان ملت به برداشتن تحریم های ظالمانه به تبع آن گشایش اقتصادی مقرر شده است غنی سازی ۲۰ درصدی، آغاز و نیز با اعطای مهلت دو ماهه به آمریکا و سه کشور اروپایی برای برداشتن تحریم های ظالمانه در صورت عدم صداقت و عدم انجام تعهدات ملت ایران نیز اجرای داوطلبانه پروتکل الحاقی در راستای اجرای بندهای ۲۶ و ۳۶ و بند ۱۳ قطعنامه ۲۲۳۱ متوقف شود. از این رو، همه مسئولین نظام از جمله مدیران دولتی موظف هستند که در صورت عدم رفع تحریم ها، اجرای داوطلبانه پروتکل الحاقی را به صورت کامل از ۵ اسفند ۹۹ متوقف و بازرسی های آژانس را صرفا محدود به نظارت های پادمان نمایند.»
نمایندگان مجلس حتی تا آنجا پیش رفتند که مدعی شدند دولت در اجرای قانون اقدام راهبردی تخلف کرده و به همین، پرونده این موضوع را به قوه قضائیه ارجاع دادند.
پس از این اقدام، «کیوان خسروی» سخنگوی دبیرخانه شورای عالی امنیت ملی - نهادی که سیاستگزاری برنامه هسته ای را در اختیار دارد و مجلس نیز با نظر همین شورا، طرح اصلاح قانون اقدام راهبردی را برای دفاع از منافع ایران تصویب کرده بود-، در بیانیه ای تاکید کرد: قصد نظام جمهوری اسلامی بر اجرای بدون تنازل قانون "اقدام راهبردی برای لغو تحریم ها و صیانت از حقوق ملت ایران" است.
وی گفت: «در خصوص اجرای بدون وقفه این قانون در مجموعه ارکان کشور اجماع وجود دارد و سازمان انرژی اتمی ضمن آنکه تاکنون مفاد قانون را اجرا کرده، زمینه قطع نظارت های فراپادمانی را نیز فراهم کرده است.»
خسروی افزود: در بیانیه مشترک ایران و آژانس و پیوست اجرایی آن نیز که در سفر گروسی به تهران مورد توافق قرار گرفت، بر موضوع اجرای کامل قانون مصوب مجلس تصریح شده و ترتیبات انجام آن مخدوش نشده است.
سخنگوی دبیرخانه شورای عالی امنیت ملی خاطرنشان کرد: اجرای قانون مجلس به منزله خروج ایران از برجام و قطع همکاری با آژانس نیست و از این رو، تعاملات ایران با آژانس ونظارتهای پادمانی آن بر اساس چارچوب های قانونی ادامه خواهد داشت.
واکنش رهبر معظم انقلاب
رفتار تند مجلس در قبال دولت در زمینه بیانیه ایران و آژانس در زمینه اجرای قانون اقدام راهبردی موجب شد تا امروز رهبر معظم انقلاب اسلامی در دیدار حضوری با اعضای مجلس خبرگان رهبری به این موضوع واکنش نشان دهند.
حضرت آیت‌الله خامنه‌ای با اشاره به قانون مصوب مجلس در خصوص کاهش تعهدات برجامی گفتند: مجلس قانونی را تصویب و دولت هم از آن استقبال کرد و تا دیروز نیز کارهایی را که باید انجام می‌شد، انجام دادند و ان‌شاء الله فردا نیز یک مورد دیگر از این قانون انجام خواهد شد.
ایشان با اشاره با اختلاف برداشتی که مجلس از کار دولت دارد، افزودند: این اختلاف‌نظرها قابل حل است و باید دو طرف، قضیه را با همکاری یکدیگر حل کنند و نباید اختلاف‌ها رها و یا تشدید شود که نشان‌دهنده دوصدایی باشد.
رهبر انقلاب اسلامی تأکید کردند: دولت خود را موظف به عمل به قانون می‌داند و باید به این قانون که قانون خوبی است، به دقت عمل شود.
حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، ادبیات آمریکا و سه کشور اروپایی در قبال کاهش تعهدات برجامی ایران را مستکبرانه، طلبکارانه و غیرمنصفانه و ادبیاتی غلط خواندند و گفتند: جمهوری اسلامی از روز اول و تا مدت طولانی، بر اساس تعالیم اسلام به تعهدات خود عمل کرد اما طرفی که از روز اول به تعهدات خود عمل نکرد همین چهار کشور بودند. بنابراین، آنها باید مورد عتاب و خطاب و بازخواست قرار گیرند.
ایشان تصریح کردند: وقتی آمریکا از برجام خارج شد و دیگران هم با او همراهی کردند، دستور قرآن این است که تو هم تعهد را رها کن که با این حال باز هم دولت محترم ما تعهدات را رها نکرد و به تدریج بخشی از آنها را کاهش داد که البته این موارد نیز در صورت عمل کردن آنها به وظایف‌شان قابل برگشت است.