به گزارش روز سه شنبه ایرنا از وزارت علوم، غلامحسین رحیمی با تشریح وضعیت علمی کشور در سال‌های پس از انقلاب و به ویژه در چند سال اخیر افزود: ارتقای علمی ایران از رتبه پنج به رتبه یک منطقه، صعود به رتبه ۱۶ از رتبه ۵۸ در حوزه نانو، ارتقا از رتبه ۵۲ به رتبه ۱۷ جهان در علوم بیوشیمی و زیست مولکولی از جمله پیشرفت‌های قابل ارائه است.
وی ادامه داد: حوزه آموزش عالی باید به دو بخش تقسیم شود. یکی آنچه که به عنوان آموزش عالی شناخته می شود و دیگری آنچه که به بخش پژوهش و تحقیق تعلق دارد. البته حوزه سومی هم داریم که توسعه فناوری مبتنی بر علم است و اصولاً مقداری متفاوت است.
رحیمی با تشریح دو نکته در حوزه آموزش عالی عنوان کرد: تعداد دانشجویان درسال ۱۳۶۰ زیر ۱۸۰ هزار نفر بود که این میزان در سال‌های ۹۲ و ۹۳ به حدود ۴ میلیون و ۸۰۰ هزار نفر رسید. هم اکنون برای هر متقاضی حداقل یک صندلی داریم یعنی اگر کسی در هر نقطه از کشور بخواهد وارد آموزش عالی شود حتماً برایش یک صندلی وجود. نکته مهمتر اینکه کشور هر نیازی به دانش‌آموخته دانشگاهی داشته باشد، سیستم آموزش عالی کشور آن نیاز را پاسخ می‌دهد.
وی گفت: در شرایط کنونی مؤسسات آموزش عالی در گستره عموم شهرستان‌های کشور وجود دارد و نمی‌توان شهرستانی را نام برد که در آنجا حداقل یک مؤسسات آموزش عالی نباشد. اگر جوانان هر شهرستانی بخواهند در شهرستان خود ادامه تحصیل در سطح آموزش عالی دهند، این شرایط برای آنها فراهم است.
تربیت نیروی انسانی متخصص کشورهای منطقه در ایران
معاون پژوهش و فناوری وزارت علوم تاکید کرد: حدود ۳۰ سال قبل برای تامین استاد در دانشگاه‌های کشور، حتماً دانش‌آموخته دوره کارشناسی را باید به خارج از کشور می‌فرستادیم و در آنجا دکتری می‌گرفت برمی‌گشت تا به عنوان عضو هیأت علمی دانشگاه تدریس کند، اما اکنون بی‌نیاز از این کار هستیم. در سال جاری (۱۳۹۹) تعداد دانشجویانی که برای تحصیل در رشته‌های خاصی به خارج از کشور اعزام می‌شوند زیر ۱۰۰ نفر است.
وی افزود: از طرفی با احتساب رشته‌های علوم پزشکی، بیش از ۳۰ هزار دانشجوی خارجی در دوره‌های تحصیلات تکمیلی دانشگاه‌های ایران تحصیل می‌کنند. این دانشجویان عمدتاً از کشورهای همسایه هستند. به عبارت دیگر دانشگاه‌های ایران برای دانشگاه‌های کشورهای همسایه، نیروی متخصص تربیت می‌کند و این توفیق بسیار بزرگی است.
مرجعیت علمی کشور را در حوزه پژوهش جستجو کنیم
رحیمی درباره مطرح شدن ایران به عنوان مرجعیت علمی در دنیا اظهار داشت: باید مرجعیت علمی را در حوزه پژوهش جستجو کنیم. حدود ۲۵ سال قبل سوال بزرگ ما این بود که آیا زمانی که از آموزش عالی عبور می‌کنیم، می‌توانیم در دانشگاه‌های داخل تحقیقاتی کنیم که نتایح آن قابل عرضه در مجامع علمی معتبر و بین‌المللی باشد؟ پاسخ این سوال این است که در سال ۲۰۲۰ بیش از ۶۶ هزار سند علمی را در پایگاه‌های بین‌المللی به ثبت رساندیم و از این بابت رتبه ۱۵ را در دنیا داریم.
وی گفت: البته در سال‌های اخیر وزارت علوم و کلاً نهادهای علمی به دنبال این نبودند که در کمیت بیفزایند؛ چرا که پنج شش سال قبل انتقادی که به ایران می‌شد این بود که اصولاً این مقالات عمدتاً جنبه کمی دارد و در جنبه کیفی تهی است. در چهار سال گذشته جزو پنج کشوری بودیم که بیشترین نرخ رشد کیفی مقالات را داشتیم و هم‌اکنون نیز در معتبرترین پایگاه بین‌المللی دنیا رتبه کیفی مقالات پژوهشگران ایرانی رتبه ۱۵ است.
رحیمی ادامه داد: از نظر مقالات پر استناد هم که نکته بسیار مهمی است، رتبه ایران در سطح بین المللی، ۱۲ است و در بعضی از شاخه‌ها حتی به ۱۰ و زیر ۱۰ هم می‌رسد. در برخی زمینه‌ها دوشادوش دانشمندان و پژوهشگران برجسته دنیا پیش می‌رویم و اینجاست که مسیر مرجعیت علمی از آن می‌گذرد.
نرخ شتاب پیشرفت علمی ایران در منطقه بسیار بالا است
معاون پژوهش و فناوری وزارت عتف خاطرنشان کرد: ایران در بین کشورهای منطقه، مقام اول را از نظر توسعه علمی و فناوری دارد و از این منظر پیشرو است. این موضوع در چند دهه اخیر با برنامه‌هایی که داشتیم اثبات شده است. شاخص‌های کشور در حوزه توسعه فناورانه و توسعه نهادهای فناور بسیار قابل توجه بوده است. زیست بوم فناوری به خود عمل محدود نمی‌شود.
وی تصریح کرد: کشوری را در جنوب در ایران داریم که اخیراً هم تبلیغ کرد که ماهواره به مریخ پرتاب می‌کند. حال باید پرسید که این ماهواره کجا ساخته شده است؟ دوم اینکه پرتاب‌گر آن کجا ساخته شده است و از کجا پرتاب می‌شود؟ سوم اینکه ایستگاه‌های زمینی دریافت اطلاعات و کنترل‌کننده ماهواره کجاست و توسط چه شرکتی و یا چه کشوری ساخته شده است؟ چهارم اینکه مدیریت کلان کل این برنامه بر عهده کیست؟
رحیمی یادآور شد: ما ماهواره‌های کوچک را که زیر صد کیلوگرم وزن دارند در مدار قرار می‌دهیم، اما همه چیز آن بومی است یعنی ریشه در دانش فناوری خودمان دارد. ماهواره را به معنای واقعی خود طراحی و تحلیل ریاضی علمی می‌کنیم بعد آن را نمونه‌سازی و تست می‌کنیم؛ سپس نمونه صنعتی استخراج می‌کنیم که در آن استانداردها را اعمال می‌کنیم و در نهایت به نمونه‌ای تبدیل می‌کنیم که قابل پرتاب و بهره‌گیری است. پشت مباحث علمی این ماهواره صدها دانشمند مجرب و جوانان متخصص وجود دارند.
رحیمی شعرباف گفت: می‌توانیم با یک کشور قرارداد ببندیم که یک ماهواره پانصد کیلویی برایمان بسازند و از آن بهره‌برداری کنیم. اشکالی هم ندارد، اما در این صورت فقط بهره بردار آن خواهیم بود؛ و این به معنای دست یافتن به دانش و فناوری بوی نیست. دانشی که در ایران ریشه دوانده و فناوری که در حوزه‌های مختلف به تدریج ریشه می‌دواند کاملاً ایرانی است. به همین دلیل در تحلیل‌ها نیز آمده است که گاهی اوقات که اسرائیل و آمریکا تهدید می‌کنند که چند سایت ایران را خواهند زد؛ خودشان هم معتقدند که چون تکنولوژی بومی شده است، تهدید و یا مورد هدف قرار دادن فایده‌ای ندارد.
توسعه فناوری‌های متکی به علم، وارد جریان زندگی مردم شده است
این استاد دانشگاه تصریح کرد: در سال ۱۳۸۲ برای اولین بار به صورت مشخص و رسمی، مراکز رشد و پارک‌های علم و فناوری و همچنین مراکز کارآفرین و نوآور تأسیس شدند و وارد برنامه سوم توسعه کشور شدیم. از آن سال به بعد تاکنون که تقریباً حدود ۱۷ سال گذشته است، ۱۹۹ مرکز رشد رسمی داریم که در سرتاسر کشور در حال فعالیت هستند.
وی گفت: وزارت علوم تاکید دارد که هر شهرستانی در کشور حتماً باید یک مرکز رشد یافته داشته باشد. اکنون ۴۵ پارک علم و فناوری در سطح کشور وجود دارد که میزبان حدود ۱۰ هزار واحد فناور هستند و حدود ۱۷۰۰ شرکت دانش‌بنیان در این پارک‌ها فعالیت می‌کنند. در کل کشور ۵۷۰۰ شرکت دانش‌بنیان هستند. علاوه بر این در پارک‌ها و مراکز رشد، مراکز نوآوری و خلاقیت وجود دارند.
رحیمی اظهار داشت: نکته خیلی مهمی است که چگونه یک جوان دانش‌آموخته که یک ایده کسب و کار ارائه دهد و آن ایده کسب و کار مطرح شده، مورد ارزیابی قرار می‌گیرد و طی فرآیندی منظم و برنامه‌ریزی شده به ایده‌هایی که امکان تبدیل شدن به یک کسب و کار رسمی دارند کمک می‌شود تا به یک کسب و کار رسمی و بعد از آن به یک شرکت شرکت دانش‌بنیان تبدیل شوند.
وی افزود: این موضوع در چند سال اخیر شتاب گرفته است و ان شاءالله همان توفیقی که در حوزه پژوهشی پیدا شد و درخششی که در سطح بین المللی به دست آمد، در حوزه فناوری‌های متکی به علم نیز تا چهار پنج سال آینده به دست خواهیم آورد. این موضوع یک جریان ملی شده و وارد زندگی مردم خواهد شد. فناوری دو رویه دارد یک رویه دانش فنی است و یک رویه بازار و نیاز و تقاضا که موجب توسعه سطح زندگی مردم است.
معاون پژوهش و فناوری وزارت علوم، درباره منویات مقام معظم رهبری مبنی بر دست یافتن به مرجعیت علمی در منطقه و جهان به عنوان یک مزیت علمی، گفت: اولین دانشگاهی که در دنیا تأسیس شد، دانشگاه جندی‌شاپور بود و این موضوع را یونسکو هم اخیراً تائید کرد. یعنی ۱۶۰۰ سال قبل ایران به نحوه گسترده و دیرپا به مرجعیت علمی دست پیدا کرده بود. ایران از قرن تقریباً سوم تا هفتم هشتم هجری یعنی حدود پنج قرن دانشمندانی داشته است که کارهایشان برای کل پژوهشگران دنیا مرجع بود.
وی گفت: بعد از آن دیگر هیچ وقت در این سطح نبودیم. اگر بخواهیم ان شاءالله بعد از پیروزی انقلاب با این رشد علمی به مرجعیت علمی دست پیدا کنیم، اول باید شاگردی کنیم. بزرگترین دوران شاگردی در تمدن متعلق به دوره اسلامی ما است که حدود یک قرن ترجمه کردیم. یک قرن خواندیم و فهمیدیم یعنی بزرگترین یا طولانی‌ترین انتقال علم در دوره اسلامی صورت گرفت. هم اکنون نیز همان موضع را با شتاب بیشتر باید ادامه دهیم. به قول رهبر معظم انقلاب اول باید شاگردی کنیم و به این شاگردی افتخار کنیم، اما ننگ آن زمانی است که همیشه شاگرد بمانیم.