به گزارش ایرنا، حدود ۲۵۰ هزار هکتار از مساحت چهارمحال و بختیاری، اراضی کشاورزی است، از این رو برخی از مردم این منطقه به کشاورزی و تولید محصولات زراعی و باغی مشغول هستند.
در گذشته و قبل از دهه هفتاد، آبیاری تنها به شیوه سنتی و با روش‌های غرقابی، کرتی، سطحی و تشتکی صورت می‌گرفت، اما بعد از دهه هفتاد تحویل عظیمی در نحوه آبیاری کشاورزان ایجاد شد.
آبیاری نوین به عنوان روش جدید آبیاری به دنبال کاهش میزان مصرف آب و افزایش بهره‌وری آب بود که پس از چندی با استقبال برخی از کشاورزان مواجه شد.
اگر چه هنوز ۵۲ هزار و ۲۰۰ هکتار از اراضی آبی استان با استفاده از روش سنتی آبیاری می‌شود اما امید است با رفع چالش‌های موجود به افزایش استفاده از سامانه‌های آبیاری نوین و کاهش مصرف آب به عنوان مایع حیات‌بخش کمک کرد.
بهره‌وری سامانه‌های آبیاری نوین به ۱.۳ رسیده است
مدیر آب و خاک جهادکشاورزی چهارمحال و بختیاری در گفت و گو با خبرنگار ایرنا مساحت اراضی زراعی و باغی آبی استان را ۱۲۰هزار و ۳۲۳ هکتار بیان کرد و افزود: ۷۹ هزار و ۹۶۸ هکتار این سطح مربوط به اراضی زراعی آبی و ۴۰ هزار و ۳۵۵ هکتار آن مربوط به باغات است.
غلامرضا ذاکری در پاسخ به پرسش خبرنگار ایرنا مبنی بر میزان بهره‌وری حوزه کشاورزی گفت: بهره‌وری به معنای میزان تولید بر اساس میزان مصرف آب است که با توجه به درصد اجرای سامانه آبیاری نوین در چهارمحال و بختیاری، بهره‌وری بالایی نسبت به سطح کشور دارد.
به گفته وی، بهره‌وری در سال جاری به ۱.۳ رسیده است، به عبارتی به ازای یک مترمکعب آب مصرف شده، یک کیلو و۳۰۰ گرم ماده خشک تولید می‌شود، لازم است این بهره‌وری تا پنج سال آینده به ۲ کیلو و۲۰۰ گرم برسد، راندمان آبی استان نیز از ۳۵ درصد در سال ۷۰ به ۵۸ درصد در سال جاری رسیده است.
او درباره شیوه و روش‌های آبیاری سنتی و نوین و سهم هریک از آن‌ها اظهار داشت: آبیاری سنتی در زمین‌های زراعی به روش غرقابی، کرتی و سطحی و در زمین‌های باغی به صورت تشتکی انجام می‌شود و سامانه آبیاری نوین چندبخش است.
مدیر آب و خاک جهاد کشاورزی چهارمحال و بختیاری افزود: در زمین‌های باغی از آبیاری قطره‌ای استفاده می‌شود و سالانه مبلغی به صورت بلاعوض به کشاورز پرداخت می‌شود و بخشی از خودیاری را نیز کشاورز تامین می‌کند.
ذاکری گفت:هزینه اجرای سیستم در سال جاری حدود ۳۲ میلیون تومان برآورد شده است که ۲۲میلیون و ۵۰۰ هزار تومان آن به صورت بلاعوض به کشاورز پرداخت می‌شود و حدود ۹ میلیون و ۵۰۰ هزار تومان آن را کشاورز پرداخت می‌کند تا شبکه را به جز استخر، آب و برق تکمیل شود.
او افزود: آبیاری دیگر، آبیاری بارانی است اما با توجه به تبخیر زیاد آب و رطوبت نسبی پایین در چهارمحال و بختیاری، سیستم آبیاری به سمت استفاده از آبیاری تیپ یا تلفیقی پیش می‌رود، در آبیاری تیپ نوارهایی روی زمین تعبیه شده است که با توجه به کشت و نوع محصول آب از منبع و بعد از گذشت از فیلتراسیون در لوله‌های اصلی و نیمه اصلی انتقال پیدا می‌کند و با استفاده از قطره چکان‌های مشخصی که قرارداده شده است، به بوته گیاه می‌رسد.
به گفته وی، سیستم آبیاری نوین برای افزایش بهره‌وری و کاهش مصرف آب طراحی شده است و در این راستا دفتری به نام دفتر اجرای سامانه‌های نوین آبیاری در وزارتخانه تهران ایجاد شده است و با اجازه مقام معظم رهبری، اعتباراتی از صندوق توسعه ملی به صورت بلاعوض به کشاورزان اختصاص داده می‌شود.
۶۷ هزار و ۸۰۰ هکتار اراضی به شیوه نوین آبیاری می‌شوند
ذاکری بیان کرد: از سطح بیش از۱۲۰ هزار هکتار اراضی آبی استان، در ۶۷ هزار و ۸۰۰ هکتار اراضی از آبیاری نوین و در ۵۲ هزار و ۲۰۰ هکتار اراضی از آبیاری سنتی استفاده می‌شود.
مدیر آب و خاک جهاد کشاورزی چهارمحال و بختیاری در پاسخ به این سوال که طرح آبیاری نوین در چند نقطه از استان اجرا شده است؟ گفت: طرح آبیاری نوین در کل استان در حال اجرا است و هیچ محدودیتی از نظر منطقه و محل اجرا وجود ندارد، تنها لازم است زمین هیچ‌گونه مشکلی از جمله مشکل خرده مالکی، قرار داشتن زمین در شیب بسیار زیاد، دور بودن از منبع آب، نامناسب بودن خاک و شور بودن آب برای اجرای سامانه وجود نداشته باشد.
او افزود: در سال ۱۳۹۹ یک‌هزار و ۵۰۰ هکتار از اراضی در استان به سامانه نوین آبیاری مجهز شد و یک‌هزار و ۲۰۰ هکتار نیز در حال اجرا است.
به گفته وی، چهارمحال و بختیاری با توجه به درصد اجرای سامانه آبیاری بر اساس سطح اراضی آبی، به عبارتی با توجه به اجرای سامانه آبیاری نوین در ۶۷ هزار و ۸۰۰ هکتار از حدود ۱۲۰ هزار هکتار اراضی آبی استان، رتبه دوم را بعد از استان هرمزگان در کشور دارد.
مدیر آب و خاک جهاد کشاورزی استان با اشاره به افزایش۳۳درصدی پتانسیل تولید محصول با اجرای سامانه آبیاری نوین، در خصوص محصولات قابل کشت با آبیاری نوین تشریح کرد: هیچ‌گونه محدودیت نوع محصول و کشت با استفاده از آبیاری بارانی وجود ندارد و همه محصولات را می‌توان با استفاده از این شیوه آبیاری تولید کرد و در اراضی که کشت‌های ردیفی دارند از جمله سیب زمینی، صیفی‌جات، ذرت و چغندر قند، قابلیت استفاده از سیستم آبیاری تیپ وجود دارد.
او افزود: سیستم آبیاری تلفیقی ابداع شده است تا یک فیلتراسیون کنار استخر تعبیه شود و برای آبیاری بارانی پمپاژ آب صورت بگیرد تا بتوان به صورت همزمان از ۲ سیستم برای کشت محصولات متنوع استفاده کرد.
ذاکری در پاسخ به خبرنگار ایرنا در خصوص تفاوت میزان مصرف آب در آبیاری نوین و سنتی نیز گفت: مصرف مجاز آب در کشت‌های مختلف، متفاوت است و با توجه به محصولات کشت شده کشاورز، برنامه آبیاری به آن‌ها ارائه می‌شود، براساس اطلاعات آمار که هرساله مرکز تحقیقات و مراکز علمی منتشر می کنند، بهره‌وری آبیاری سنتی ۳۰ درصد است و ۷۰ درصد از آب هدر می‌رود.
به گفته وی، راندمان آبیاری بارانی ۷۰ تا ۷۵ درصد و راندمان آبیاری موضعی ۹۰ تا ۹۵ درصد محاسبه شده است.
او در خصوص میزان ظرفیت آبیاری نوین در استان گفت: ظرفیت و پتانسیل اجرای سامانه‌های نوین در استان بیش از ۱۲۰ هزار هکتار است و ۱۲ هزار و ۹۰۰ هکتار طرح تامین آب در حوضه کارون با پیشرفت فیزیکی ۶۰ درصد در حال اجراست که با تکمیل آن‌ها ۱۲هزار و ۹۰۰ هکتار به سطح قابل اجرا سامانه اضافه خواهد شد.
به گفته وی، طراحی سامانه‌های نوین آبیاری با توجه به شکل و مساحت زمین انجام می‌گیرد و با اجرای سامانه‌ها در سطح استان تاکنون حدود ۷۰ میلیون متر لوله‌گذاری انجام شده است که شامل ۴۰ میلیون متر برای سامانه‌های قطره‌ای و موضعی اجرا شده و ۳۰ میلیون متر برای سامانه آبیاری بارانی است.
مدیر آب و خاک جهاد کشاورزی چهارمحال و بختیاری در پاسخ به این سوال که آبیاری نوین از چه سالی در استان اجرا شد و تاکنون برای آبیاری نوین چه میزان هزینه شده است؟ اظهار داشت: آبیاری بارانی از دهه ۷۰و برای نخستین بار در مزرعه دکتر اسفندیاری بروجن در سفیددشت در استان اجرا شد و عملیات اجرایی آبیاری تیپ نیز از سال ۱۳۹۷ در استان شروع شد و با توجه به اینکه برخی از هزینه‌ها به صورت بلاعوض به کشاورزان پرداخت شده است و برخی با استفاده از تسهیلات بانکی بوده است، عدد دقیقی از هزینه‌ها در دست نیست.
ذاکری با اشاره به در اختیار نبودن آماری از تعداد دقیق ایجاد اشتغال بیان کرد: آبیاری نوین بیشتر منجر به تثبیت شغل شده است و در زمان راه‌اندازی و اجرای پروژه با به کارگیری از نیروی کارگری اشتغال غیرمستقیم و موقت ایجاد می‌کند.
او افزود: سالانه ۱۰۰ تا ۱۵۰ پروژه اجرا می‌شود و هر پروژه حدود ۲ تا سه ماه طول می‌کشد که در طول این مدت از نیروی کار داخل استان استفاده و بعد از تحویل پروژه نیز از نیروی اپراتور و کشاورزان استفاده می‌شود.
او درخصوص افق پیش‌روی سامانه آبیاری نوین چهارمحال و بختیاری گفت: باتوجه به وضعیت بارندگی استان و خشک شدن بسیاری از دشت‌ها و چاه‌ها، لازم است به سمت استفاده بهینه از آب و پایداری کشاورزی برویم. باتوجه به رتبه دوم استان در سطح کشور و استقبال گسترده کشاورزان می‌توان گفت وضعیت سیستم آبیاری نوین به همراهی کشاورزان محترم استان بهتر خواهد شد.
مدیر آب و خاک جهاد کشاورزی چهارمحال و بختیاری در ادامه افزود: لازم است کشاورزان دشت‌هایی که شرایط وخیمی دارند مراجعه و سیستم آبیاری نوین را اجرا کنند، همچنین با کمک شرکت‌های آب منطقه‌ای بتوان حجم آب را کنترل کرد و با توجه به میزان بارندگی و حجم آب برنامه‌ریزی و به آب منطقه و سازمان اعلام کرد تا کشاورز بتواند بر اساس میزان شارژ آبی که به او اعلام می‌شود، میزان آب مورد استفاده و نوع کشت خود را انتخاب و مدیریت کند.
مزیت‌ها و چالش‌های استفاده از سامانه‌های آبیاری نوین
مدیر آب و خاک جهاد کشاورزی استان در خصوص مزایا و چالش‌های پیش روی آبیاری نوین، بیان کرد: مهمترین مزیت‌های سامانه نوین آبیاری، کاهش مصرف آب، افزایش بهره‌وری، تسهیل در کشاورزی، کمک به نیروی کارگری و کشاورز است و با استفاده از سیستم آبیاری نوین از طرفی به حفظ منابع آبی کمک می‌شود و از طرف دیگر به کشاورز و پایدارماندن کشاورزی کمک می‌شود.
او افزود: افزایش قیمت روزافزون مصالح به ویژه لوله، تابلوهای برق و اتصالات، مشکلات خرده مالکی کشاورزان و یکپارچه نبودن کشاورزان و نداشتن توان خودیاری برخی از کشاورزان از جمله چالش‌های سیستم آبیاری نوین است و چالش دیگر به دستورالعمل ابلاغ شده امور آب در خصوص قنات‌ها و چشمه‌ها مربوط است که منجر به ایجاد محدودیت برای برخی از طرح‌های زیر دست قنات شده است، در صورتی که با توجه به فاصله زمین از منبع قنات، لازم از یک تا سه ایستگاه پمپاژ با برق اختصاص داده شود.
چالش‌های آبیاری نوین در بخش کشاورزی
معاون برنامه‌ریزی مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی چهارمحال و بختیاری نیز در خصوص چالش‌های پیش روی اجرای سامانه‌های آبیاری نوین در استان بیان کرد: بالا رفتن قیمت تجهیزات سیستم‌های نوین آبیاری، پایین آمدن توان خودیاری کشاورزان، پایین بودن کیفیت لوازم و تجهیزات به ویژه لوازم پخش آب بر زمین از جمله آب‌پاش و قطره‌چکان، نیاز به نظارت و اجرای صحیح سیستم‌های آبیاری نوین، آموزش ناکافی به کشاورزان در خصوص سیستم‌های آبیاری نوین و نحوه صحیح بهره‌برداری از آن، انتخاب نادرست نوع سیستم برای اجرای آبیاری نوین، ناهماهنگی میان سازمان جهادکشاورزی با شرکت آب و فاضلاب استان در خصوص میزان دبی چاه‌ها، قنات‌ها و چشمه‌ها از مهمترین چالش‌های آبیاری نوین در استان است.
بیژن حقیقتی با اشاره به لزوم اجرا شدن سیستم آبیاری نوین بر اساس حجم واقعی آب و نه بر اساس آمار و پروانه چاه‌ها گفت: یکی دیگر از مشکلات در این حوزه به مسایل خرده مالکی مربوط می‌شود.
به گفته وی، در مناطقی که به صورت مشاعی آبیاری نوین و بارانی اجرا می‌شود، هر کسی می‌خواهد از حق آب خود استفاده کند و منجر به پایین آمدن راندمان و بهره‌وری آب می‌شود، درصورتی که این سیستم به صورت شرکت تعاونی اداره شود، بالا رفتن بهره‌وری آب را به دنبال خواهد داشت.
او در پاسخ به خبرنگار ایرنا در خصوص دلایل استفاده نکردن برخی از کشاورزان از سامانه‌های آبیاری نوین بیان کرد: یکی از دلایل به قدیمی بودن باغ و پیربودن درختان مربوط می‌شود که کشاورز قصد آبیاری درختان را ندارد و یا از آبیاری کم فشار و با استفاده از لوله آبیاری می‌کند.
در ادامه افزود: در دسترس بودن آب زیاد برای کشاورز و نامعتبر و نامشخص بودن مالکیت اراضی نیز از دیگر عوامل موثر بر استقبال نکردن کشاورزان از استفاده از سامانه آبیاری نوین است.
به گزارش ایرنا،این استان در حال حاضر در تولید برخی محصولات در رتبه‌های نخست کشور قرار دارد و اکنون ارزش تولیدات کشاورزی استان ۶۸ هزار میلیارد ریال است.
به طور میانگین سالانه ۲۴ هزار تن بادام در این استان تولید می‌شود که ارزآوری قابل توجهی نیز به دنبال دارد و همچنین سهم استان از تولید ماهیان سردآبی در کشور ۲۲ هزار تن در سال است که در این حوزه نیز استان در رتبه نخست قرار دارد.
سالانه ۲۵۶ هزار تن شیر و ۲۸ هزار تن گوشت قرمز در استان تولید می شود در این خصوص نیز استان نسبت به سرانه تولید به ترتیب در جایگاه‌های دوم و سوم کشور قرار دارد و تولید سالانه هفت هزار تن قارچ نیز استان را در جایگاه هشتم کشور قرار داده است و توانسته اشتغالزایی قابل توجهی در استان به همراه داشته باشد.
این استان در تولید محصولات دیگر از جمله گردو، هلو و سیب‌زمینی نیز از استانهای شاخص در کشور به شمار می‌رود و بدین ترتیب نقش مهمی در امنیت غذایی کشور ایفا می‌کند.
هم‌اکنون ۶۷ هزار بهره‌بردار با تولید سالانه ۱.۵میلیون تن انواع محصولات در استان در حوزه کشاورزی فعال است.
چهارمحال و بختیاری دارای ۱۰ شهرستان با جمعیتی افزون بر ۹۷۹ هزار نفر است.