«جو بایدن» رئیس جمهوری آمریکا در نخستین روزهای حضورش در کاخ سفید، سیاست‌هایی را در قبال عربستان در پیش گرفت که خوشایند مقامات سعودی نیست.
طی چهار سال گذشته «دونالد ترامپ» و اطرافیانش از جمله «جارد کوشنر» داماد و مشاور وی و «مایک پمپئو» وزیر امور خارجه سابق آمریکا از جنایات ائتلاف سعودی در یمن، سلاخی «جمال خاشقجی» روزنامه نگار منتقد سعودی و نادیده گرفتن مسائل حقوق بشری در عربستان چشم‌پوشی کرده و با امضای قراردادهای چندصد میلیارد دلاری فروش سلاح، در حال باج‌خواهی از مقامات ریاض بودند. اکنون پس از کنار رفتن ترامپ و آغاز به کار بایدن پیش‌بینی می شود روابط عربستان و آمریکا شاهد روزهای پرفراز و نشیبی باشد.
تغییر رویکرد دولت جدید آمریکا درباره عربستان
بایدن پس از مراسم تحلیف و در نخستین روزهای استقرار در کاخ سفید، در راستای اجرایی‌سازی شعارهای انتخاباتی خود، سیاست فروش تسلیحات آمریکایی به عربستان را دچار تغییراتی کرد و گروه مردمی انصارالله یمن که از سوی ترامپ در فهرست تروریسم قرار گرفته بود، به دستور بایدن از لیست سازمان های تروریستی خارج شد. این اقدامات دولت آمریکا عربستانی‌ها را در شرایطی تازه قرار داده است.
«حامد ابوالعز» نویسنده فلسطینی در روزنامه الکترونیکی «رای الیوم» نوشت: پس از حمایت های بی چون و چرای ترامپ از «محمدبن سلمان» ولیعهد عربستان اکنون به نظر می رسد با آغاز به کار بایدن در کاخ سفید شرایط به طور اساسی تغییر کرده است. با وجود اینکه در برخی موارد درباره روابط دولت بایدن با عربستان اظهاراتی مطرح و تاکید می شود که واشنگتن متعهد به دفاع از سعودی ها است اما واقعیت های عملی چنین نیست.
در ادامه آمده است: در واقع بسیاری از شاخص ها نشان می دهد که رویکرد آمریکا درباره عربستان به طور کلی تغییر پیدا کرده است. حتی به نظر می رسد طرح هایی برای سرنگونی بن سلمان اندیشده می شود. دولت آمریکا اقداماتی را علیه عربستان در پیش گرفته است. دولت آمریکا قراردادهای فروش سلاح به عربستان و امارات را به دلیل نقش مخربانه این سلاح ها در به خاک و خون کشیدن یمنی ها تعلیق کرده است. بایدن به این جنگ به عنوان یک جنگ بیهوده نگاه می کند که بن سلمان شعله های آن را بر افروخته است.
به نوشته ابوالعز، دولت آمریکا به خوبی می داند که جنگ یمن از طریق گزینه نظامی قابل حل نیست و باید عربستان را برای پایان دادن به این جنگ تحت فشار قرار داد. همچنین دولت آمریکا گروه مردمی انصارالله یمن را از فهرست تروریسم خارج کرده است. اظهارات «جن ساکی» سخنگوی کاخ سفید درباره اینکه بایدن قصد ندارد با ولیعهد عربستان ارتباط برقرار کند، بیانگر رویکرد آمریکا درباره عربستان و بازتعریف روابط با این کشور است. همچنین آماده سازی گزارش دستگاه اطلاعاتی آمریکا درباره قتل خاشقچی نشان می دهد دولت آمریکا، ولیعهد عربستان و خاندان حاکم سعودی را در این زمینه تحت فشار قرار خواهد داد.
دلواپسی سعودی‌ها از تعامل آمریکا با ایران
گروهی از تحلیلگران معتقدند یکی از اساسی‌ترین مسائلی که درباره آینده روابط عربستان و آمریکا سبب نگرانی ریاض شده همزمان شدن سیاست‌های سختگیرانه دولت جدید آمریکا درباره عربستان با تغییر رویکرد واشنگتن در تعامل با ایران است. از این منظر، عربستان که طی چهار سال گذشته همواره از سیاست فشار حداکثری ترامپ علیه ایران حمایت می کرد از تغییر سیاست آمریکا درباره ایران نگران است و همه ابزارهای خود را برای سنگ اندازی در مسیر تعامل ایران و آمریکا به کار گرفته است. همراهی با رژیم صهیونیستی در کارزار ضدایرانی، استفاده از لابی ها در آمریکا، تلاش برای همراه کردن فرانسه با خود و درخواست «امانوئل ماکرون» رئیس جمهوری فرانسه برای حضور عربستان در گفت و گوها درباره برنامه هسته ای ایران از اقداماتی است که در راستای تأثیرگذاری بر رویکرد آمریکا در قبال تهران قابل ارزیابی و تحلیل است.
«کریستین دیوان» کارشناس موسسه مطالعاتی کشورهای عرب حوزه خلیج فارس در واشنگتن به روزنامه «القدس العربی» گفته سعودی ها برای مقابله با طرح های جدید آمریکا در تعامل با ایران و بازنگری در روابط آمریکا با عربستان تمایل دارند که خود را به عنوان شریک واشنگتن در حل نزاع های منطقه جا زنند. کنترل تنش با قطر در کنار دیگر تحرکات سعودی ها از جمله تلاش برای حل و فصل اختلافات با ترکیه و همچنین تعیین تکلیف زندانیان سیاسی که از سوی کشورهای خارجی محکوم می‌شد در این راستا قرار می گیرد.
تحلیلگران معتقدند هدف از این اقدامات تلاشی از سوی ریاض برای سازگاری با تغییرات احتمالی رویکردهای واشنگتن درباره مسائل و پرونده های منطقه است. مقامات آمریکا به تازگی گفته اند عربستان شریک امنیتی آمریکا است. این در حالی است که دولت ترامپ از عربستان به عنوان همپیمان و مشتری مهم سلاح های آمریکایی نام می برد. این تغییر لحن درباره سعودی ها نشان می دهد که واشنگتن از مفهوم روابط ترامپ با عربستان فاصله خواهد گرفت و فروش سلاح به این کشور را کاهش خواهد داد.
مرکز پژوهشی و بررسی های سیاسی «العربی» قطر در بخشی از گزارش خود درباره این موضوع آورد: اعلام پایان دادن به حمایت تسلیحاتی در جنگ یمن از سوی بایدن در راستای بازنگری فراگیر در سیاست خاورمیانه ای آمریکا قرار می‌گیرد. آشکار است که پایان دادن به جنگ یمن و حل و فصل موضوع هسته ای ایران از نظر دولت جدید آمریکا اهمیت بالایی دارد. بسیاری از ناظران می گویند که نباید این دو پرونده را از هم جدا کرد. با وجود اینکه بایدن در سخنرانی خود درباره پایان دادن به جنگ یمن زیاد از ایران صحبت نکرد، اما وی خواسته است عربستان را زیر فشار قرار دهد تا از دامنه تنش های خود در منطقه با ایران به ویژه در یمن بکاهد تا دولت آمریکا بتواند درهای گفت و گو با تهران را درباره توافق هسته ای بگشاید.
«عریب الرنتاوی» مدیر مرکز مطالعات سیاسی قدس در اردن در بخشی از گزارش خود در اندیشکده اردنی «الناطور» نوشت: روابط ریاض و واشنگتن در شرایط بسیار سخت و پیچیده ای قرار گرفته که شاید عربستان طی ۷۰ سال گذشته این شرایط را تجربه نکرده است. عربستان در حالی در تنگنا قرار گرفته است که روابطش با بزرگترین قدرت جهانی همواره یکی از عناصر قدرت و ثبات ریاض به شمار می رفت.