جشنواره سی و نهم فیلم فجر در حالی در بهمن ماه امسال همچون دوره های گذشته آغاز شد که بحران و اپیدمی کرونا به شدت بر جشنواره سایه افکنده و گمانه زنی ها درباره برگزاری آن به یکی از موضوعات برجسته نزد رسانه ها و اهالی فرهنگ و هنر تبدیل شده بود. به همین دلیل یکی از پیش‌بینی های اولیه در خصوص فیلم های امسال این بود که بحران کرونا در ابعاد مختلف در فیلم های منتخب بخش اصلی مشاهده شود؛ پیش‌بینی که با تماشای ۱۶ فیلم به نمایش در آمده در بخش سودای سیمرغ جشنواره محقق نشد و دغدغه های اجتماعی و به ویژه موضوع کرونا در هیچ یک از این ۱۶ فیلم بازتاب و انعکاس خاصی نداشت.
جشنواره فیلم فجر از سال ۱۳۶۱ و بدون وقفه و همزمان با ایام دهه فجر برگزار شده و امسال نیز با وجود همه مشکلات و با رعایت پروتکل های بهداشتی برگزار شد و برگزیدگان خود را در رشته های مختلف شناخت. فیلم «یدو» ساخته «مهدی جعفری» و «بی همه چیز» ساخته «محسن قرائی» هر کدام با ۵ سیمرغ بلورین رکورددار کسب سیمرغ شدند و سیمرغ بهترین فیلم از نگاه مردمی به «نرگس آبیار» برای فیلم «ابلق» رسید.
اداره کل پژوهش ایرنا برای بررسی و تحلیل آثار به نمایش در آمده در این جشنواره، وبیناری را با شرکت سه تن از منتقدان سینمایی کشور برگزار کرد. در این نشست مجازی «آرش خوشخو» سردبیر روزنامه «هفت صبح» و منتقد سینما، «آنتونیا شرکا» استاد دانشگاه و منتقد سینما و «آزاده جعفری» نویسنده، مترجم و منتقد سینما حضور یافتند و به بیان تحلیل خود در ارتباط با آثار به نمایش در آمده در جشنواره پرداختند.
در این وبینار، منتقدان سینما در وهله نخست نسبت به نحوه انتخاب و گزینش فیلم ها انتقاد داشتند و بر این باور بودند که افزایش تعداد فیلم های بخش مسابقه تا حداقل ۲۰ فیلم و همچنین تعیین معیار و نحوه گزینش فیلم ها با بررسی عمیق تر و جامع تر می توانست ترکیب بهتر و برآیند با کیفیت تری از جشنواره کنونی ارائه دهد؛ چرا که امسال بیش از ۱۰۰ فیلم متقاضی حضور در جشنواره بود و انتخاب ۱۶ فیلم از این تعداد، می بایست با دقت نظر و وسواس بیشتری صورت می گرفت تا در نهایت با نتیجه بهتری در خصوص مهمترین رویداد فرهنگی هنری کشورمان روبرو باشیم.
در ادامه نقطه نظرات سه منتقد سینمایی حاضر در این وبینار و در خصوص حال و هوای کلی جشنواره و عملکرد هیات انتخاب به عنوان یکی از موضوعات چالش برانگیز جشنواره سی و نهم، ارائه شده است:
آنتونیا شرکا در ابتدا با خاص و استثنایی خواندن شرایط این دوره از جشنواره فیلم فجر، گفت: در حالی که هنوز مشخص نبود که با وجود شیوع بیماری کرونا امکان برگزاری جشنواره فراهم خواهد شد یا خیر، تصمیم بر آن شد که جشنواره در شرایط محدود و به شکلی متفاوت برگزار شود که از نظر من تصمیم برگزاری جشنواره با رعایت پروتکل های بهداشتی و محدودیت، تصمیم درست و خوبی بود و نباید چراغ جشنواره فیلم فجر به هیچ وجه خاموش شود. درباره رعایت پروتکل های بهداشتی نیز، تجربه شخصی من از حضور در پردیس سینمایی ملت این بود که اصول بهداشتی در مراحل مختلف رعایت می شد برای نمونه سالن ها ضدعفونی، فاصله گذاری بین افراد رعایت و اتاق ضد عفونی تعبیه و تمام آنچه که پروتکل های بهداشتی جلوگیری از شیوع کرونا مربوط می شد در جشنواره و در سینمایی که ما حضور داشتیم رعایت شد. این اتفاقات نشان می دهد که با مدیریت صحیح و خردمندانه می توان این رویداد مهم سینمایی را برگزار کرد بدون اینکه آسیب به کسی برسد و جشنواره تعطیل شود.
وی افزود: این محدودیت ها در خصوص تعداد فیلم ها نیز اتفاق افتاد و با انتخاب ۱۶ فیلم از میان فیلم های متقاضی شرکت در جشنواره حاشیه هایی نیز در خصوص انتخاب نشدن برخی فیلم ها از سوی صاحبان آن ها به وجود آمد، آنها به نحوه گزینش فیلم‌ها در هیات انتخاب اعتراض داشتند؛ اعتراضی که برای اهالی رسانه و منتقدان نیز پس از دیدن فیلم ها منطقی به نظر رسید چرا که از سویی برخی فیلم‌های مسابقه جشنواره در حد و قامت مسابقه سیمرغ سینمای ایران نبودندو از سوی دیگر، برخی فیلم های جامانده و کنار گذاشته از جشنواره کیفیت قابل توجهی داشتند و جای آنها در این جشنواره خالی بود.
آزاده جعفری با تایید صحبت های شرکا در خصوص مشخص نبودن معیارها برای بررسی فیلم های بخش مسابقه، اضافه کرد: از نظر من هم معیار بررسی فیلم های راه یافته به بخش مسابقه و از آن طرف معیار کنار گذاشتن فیلم های راه پیدا نکرده به بخش مسابقه نخستین و یکی از مهمترین معضلات جشنواره فیلم فجر امسال بوده است. من بر خلاف برخی از اهالی هنر و رسانه موفق به تماشا همه فیلم‌های جشنواره نشده و دورادور بازخوردها را دنبال‌کردم و چند فیلم خارج از جشنواره را که نتوانستند به جمع ۱۶ فیلم راه پیدا کنند نیز در اکران های خصوصی تر تماشا کردم؛ با این وجود هنوز برایم مشخص نیست که هیات انتخاب جشنواره فیلم فجر با چه معیار و متری برخی آثار جسورانه و باکیفیت را از جشنواره کنار گذاشتند.
برای نمونه چند روز پیش فیلم شیرجه بزرگ ساخته کریم لک زاده را در یک نمایش خصوصی مشاهده کردم و به نظرم یکی از فیلم های قابل تامل سالهای اخیر سینمای ایران بود که توسط یک جوان نسل جدید ساخته شده است. این نادیده گرفتن ها علاوه بر بی توجهی به مباحث زیبایی شناسی فیلم ها و کیفیت ساخت آنها باعث دلسردی و ناامیدی نسل جوان سینما می شود و به طور قطع در آینده پیامدهای مثبتی برای سینمای ایران نخواهد داشت. در شرایطی که عمده فیلم های هر سال سینمای ایران را فیلم هایی با الگوهای مشخص کمدی دفاع مقدسی و آپارتمان تشکیل می دهند، تولید، نمایش و حمایت از فیلم های جسورانه و با ایده های نو و متفاوت می تواند در پیشرفت سینما، کیفیت فیلم ها و ذائقه تماشاگران تاثیرات زیادی داشته باشد.
آرش خوشخو نیز در انتهای این بخش با توصیف شرایط امسال جشنواره برای هیات انتخاب و تبیین تاثیر تصمیم این هیات در خروجی جشنواره فیلم فجر بیان داشت: از آنجایی که که بیش از ۵۰ فیلم متقاضی حضور در جشنواره بودند و تنها ۱۶ فیلم به عنوان فیلم های بخش مسابقه انتخاب شدند، به طور طبیعی انتظار ها بالا رفت که این ۱۶ فیلم لزوماً باید کیفیت بالاتری داشته باشند که در جمع این تعداد فیلم، گزینش شدند. در حالی که شنیده ها از فیلم های جامانده از بخش مسابقه همچنین تجربه تماشای فیلم‌های بخش مسابقه نشان داد سخت گیری انتخاب ۱۶ فیلم، تصمیم درستی نبوده حداقل بیست فیلم می بایست در بخش مسابقه شرکت پیدا می‌کرد. از سوی دیگر اخبار مرتبط با دیگر فیلم های خارج از مسابقه نشان می دهد که اختلاف فاحشی میان این فیلم ها و فیلم های بخش مسابقه و سودای سیمرغ جشنواره فیلم فجر وجود نداشته و بهتر این بود که برخی فیلم‌هایی که دچار مشکلات ممیزی شده بودند نیز در جشنواره و منتقدان به نمایش درآید تا مشخص شود این حذف و گزینش ها به نفع سینما ایران بوده و یا در نهایت خسران بزرگی برای جشنواره محسوب شده است.
مشروح مباحث این وبینار شامل بررسی فیلم های جشنواره به طور موردی، به زودی در اختیار مخاطبان ایرنا قرار می‌گیرد.