نخستین موضوعی که پس از مطرح شدن ضرورت راه‌اندازی موزه نان در مراغه به ذهن خطور می‌کند، ظرفیت تاریخی این کهن‌شهر است و این سوال مطرح می‌شود که مراغه از چه ظرفیت منحصربفردی برای راه‌اندازی این موزه برخوردار است؟
معاون استاندار آذربایجان‌شرقی و فرماندار شهرستان ویژه مراغه، استقرار ستاد مرکزی موسسه تحقیقات کشاورزی دیم کشور در این شهرستان و وجود هنرستان کشاورزی و سیلوی تاریخی را از پشتوانه‌های محلی برای ایجاد موزه نان عنوان می‌کند.
به گفته «سیدعلی موسوی»، هنرستان کشاورزی مراغه در سال ۱۳۴۸ با همکاری بین‌المللی و با پیگیری سازمان ملل و نیز حضور پنج نفر از کارشناسان بلژیکی تاسیس شد و فعالیت آن از ظرفیت‌های منحصربفرد این شهرستان برای ایجاد موزه نان محسوب می‌شود.
در کنار این ظرفیت‌ها، از کنار سیلوی تاریخی این شهر هم نمی‌توان به سادگی عبور کرد زیرا این سیلو با ظرفیت ۱۱ هزار تن در سال ۱۳۴۶ به بهره‌برداری رسیده و برای چندین دهه گندم مورد نیاز شهرستان‌های جنوب آذربایجان‌شرقی از این انبار تامین شده است.
نان غذای پایه و اصلی بسیاری از مراغی‌ها
فرماندار مراغه راه‌اندازی این موزه را در سفر هفته گذشته مدیرکل موزه‌ها و اموال منقول فرهنگی تاریخی و رییس کمیته ملی موزه‌های ایران (ایکوم) به مراغه مطرح کرد و اکنون برخی از صاحب‌نظران با استقبال از این پیشنهاد می‌گویند ظرفیت‌های متعدد دیگری نیز در این شهرستان برای ایجاد موزه نان وجود دارد.
که البته یکی از اصلی‌ترین آنها علاقه شدید مردم مراغه به نان و جایگاه آن در سبد غذایی به شمار می‌رود تا جایی که هم انواع نان‌های سنتی و مدرن در این شهرستان پخت و عرضه می‌شود و هم اساسا مصرف نان در این گستره جغرافیایی بالاست.
هنوز هم مردم این شهرستان سخنان یکی از مسئولان که در دفاع از افزایش سهمیه آرد شهرستان گفته بود «مصرف نان در مراغه بالاست و ساکنانش نان را در آب گوشت خیس می‌کنند و سپس همان نان خیس را نان می‌خورند» را به یاد می‌آورند.
نان، غذای پایه و اصلی بسیاری از مراغی‌ها و نیز ارزان‌ترین ماده در الگوی غذایی روزانه این مردم به شمار می‌رود و انواع غذاها در الگوی روزانه مردم این شهرستان به گونه‌ای پخت و آماده می‌گردد که اغلب همراه نان مصرف شود.
خوردن برنج با نان در این شهرستان چندان رویداد عجیبی نیست و همین علاقه موجب شده تا صف‌های خرید نان در ساعاتی از روز مقابل نانوایی‌ها به چشم بخورد؛ از نانوایی‌هایی که فطیر بستان‌آباد تا نان روغنی تهران، بربری آذربایجان و بالاخره لواش و سنگک سنتی پخته شده در تنورهای سفالی را عرضه می‌کند؛ البته گاهی نان مراغه حتی تا تهران و شهرهای شمال کشور هم ارسال می‌شود.
بانوان مراغی هم کم‌وبیش علاقه زیادی به پختن نان در منزل دارند و برخی از این کدبانوها با بهره‌گیری از فرهای برقی خانگی، دست به پخت نان می‌زنند تا نان گرم در کنار ماست و پنیر محلی، زینت‌بخش سفرهای مردم این شهرستان باشد.
برخی از خانه‌های قدیمی شهر هنوز هم تنورهای سفالی دارد و گرمای این تنورها در برخی از روزها علاوه بر اینکه سفرهای آراسته به نان سنتی تازه و معطر را باز نگه می‌دارد، نوستالژی پخت نان خانگی را نیز در ذهن‌ها زنده می‌کند.
مراغه، انبار غله جنوب آذربایجان‌شرقی
مراغه همواره به عنوان انبار غله جنوب آذربایجان‌شرقی مطرح بوده است و تا چندین دهه قبل بسیاری از شهرستان‌های کنونی منطقه از توابع این شهرستان به شمار می‌رفتند و آرد مورد نیاز خود را از سیلوی این کهن‌شهر تهیه می‌کردند.
همین روند تاریخی را نیز از ظرفیت‌های مراغه برای ایجاد موزه نان می‌توان به شمار آورد؛ موزه‌ای که در فضایی کوچک می‌تواند تکنیک‌های پخت نان و انواع مختلف این غذای پایه را معرفی کند و هم گامی باشد در مسیر «مراغه شهر موزه‌ها».
«یونس مروارید» در کتاب مراغه که آن را در سال ۱۳۷۱ به رشته تحریر درآورده، نوشته است: «کشت غلات مخصوصا گندم در تمام روستاهای مراغه رواج دارد و از اهمیت عمده برخوردار است و به همین دلیل همه ساله ضمن تامین احتیاجات داخلی شهرستان، به مقدار قابل ملاحظه‌ای نیز به شهرستان‌های مجاور صادر یا تحویل سیلوهای دولتی می‌گردد» همچنین در این کتاب میزان تولید گندم شهرستان طی سال زراعی ۱۳۶۷- ۱۳۶۸ بیش از ۵۳ تن عنوان شده است.
«مرواید» تعدادی از قطعات تشکیل‌دهنده خیش را هم عنوان کرده که از آن جمله می‌توان به «بویوندوروق»، «اوزله یا زوله»، «اوخ»، «کان»، «ولیم»، «دند»، «دایاق»، «توتاق» و «گاوآهن» اشاره کرد که هریک از آنها می‌تواند زینت‌بخش موزه نان مراغه باشد.
فعالیت ۲ بازار تاریخی آردفروشان یا «اونچو میدانی»
مدیرعامل انجمن تاریخ‌پژوهان مراغه می‌گوید: ۲ بازار آردفروشان مراغه موسوم به «اونچو میدانی» تا حدودی همان حال و هوای دهه ۴۰ و ۵۰ شمسی را حفظ کرده و حافظه تاریخی آن با وجود قدیمی‌های این میدان‌ها، زنده است.
به گفته «محمد مشتری» وجود این بازارهای تاریخی بدون‌شک بیانگر اهمیت و جایگاه نان در سبد غذایی خانواده‌های مراغی بوده و این اهمیت تا حدی بالاست که امروزه خانواده‌هایی با شهرت «اونچو / آردچی» نیز در این شهرستان سکونت دارند.
وی به وجود انواع آسیاب‌های تاریخی در مراغه هم اشاره دارد و بیان می‌کند: اسناد مختلفی برای صدور آرد از مراغه به شهرهای دیگر کشور وجود دارد و حتی شاهیندژ در روزگاری مرکز توزیع آرد مراغه به کردستان بوده است.
به گزارش ایرنا تاریخ و تمدن مراغه استمراری به بلندای سهند و جریانی پابه‌پای صوفی‌چای دارد و همواره خاستگاه ابداعات خلاقانه هنری و رویدادهای بزرگ فرهنگی بوده که حاصل آن وجود منابع ارزشمند معماری در بافت تاریخی شهر، ثبت رویدادهای مختلف فرهنگی در عرصه‌های ملی و بین‌المللی و تاسیس تنها موزه ایلخانی ایران در این شهر است.