سرزمین پارس و ایران باستان با بهره‌گیری از الگوی مدیریتی مختص خود نظیر سکونتگاه ها نیز ساختارمند و نظام‌مند شدند که این تمدن با سیستم فرهنگی منحصربه‌فرد فردی که داشته است، دوران پرفراز و نشیبی را در طول تاریخ گذرانده و برونداد این پیشینه تاریخی، دستاوردهایی چون الگوسازی جهانی و اشتراکات فرهنگی با دیگر کشورهای کنونی، بوده و هست.
کاخ های حکومتی سلسله هخامنشیان در شهر پارسه معروف به تخت جمشید، یادگاری ساخته شده از ملل مختلف با مدیریت ایرانیان بوده که اکنون یک میراثی جهانی است و بهره برداری از این میراث جهانی با شناخت همه جانبه هنر و معماری پیشینیان، اهمیتی شایان توجه دارد؛ این میراث ماندگار در طول تاریخ با مداخلاتی هدفمند و غیر هدفمند مواجه بوده که در قرن اخیر و در ابتدای دهه دوم به صورت علمی مورد کاوش و اقدامات حفاظتی و پژوهشی قرار گرفت و در ادامه برای گردشگران و صنعت گردشگری این امکان فراهم شد که بهره بردار این گنجینه بشری باشند.
ورود به محوطه و عرصه جهانی این مجموعه از شهر کمتر شناخته شده و کاوش نشده پارسه می گذرد که با ساختار فیزیکی موجود این محوطه، مخاطبین ابتدا از میدان ملل و بعد از محور اختصاصی تا به سوی پلکان ورودی تخت گاه و دروازه ملل، امتداد می‌یابد.
سیما و منظر هر عرصه ای به ویژه در بدو ورود، معرف نمادین شخصیتی آن محدوده بوده و با ویژگی های فیزیکی خود، مخاطب را به سوی مقصد اصلی که هدف حضور در آن فضا و مکان است، هدایت می کند.
منظر ورودی این محدوده باستانی که باید بیانگر هویت و تاریخ ایران و همچنین در شأن این تمدن کهن باشد، چهره‌ای زیبا و در خور ندارد و تصویر ذهنی مناسبی بر مخاطب خاص و عام، شکل نمی‌دهد.
نگارنده بر این باور است که جهانیان و ایرانیان با هر فرهنگ و آداب و رسوم و همچنین با هر ادیان الهی که دارند، در گذر از این محوطه جهانی با یک سلسله مراتبی به مقصد برجسته گردشگری ایران خواهد رسید؛ با توجه به اقدامات مربوط به طراحی و اجرای گام به گام فازهای اجرایی محور اختصاصی ورودی تخت جمشید، لازم است ابتدای این مسیر که میدان ملل واقع شده، پروژه‌ای را تعریف و در گام نخست نیز یادمانی با محوریت ملل به مرحله ایده پردازی، طراحی و اجرا گذاشته شود.
مواجهه خلاقانه با برخی پروژه‌ها به نسبت موقعیت مکانی آن ها اهمیت می‌یابند و با شرایط خاصی که در هر محدوده جغرافیایی وجود دارد و سعی بر آن است تا اثری پدید آورند که ویژگی‌های هویتی و همچنین تمدن و فرهنگ سرزمینی را داشته باشد.
بنای یادبود یا یادمان، نوعی معماری است که اگر به صورت فرایند محور به مرحله بهره‌برداری برسد می‌تواند با ارزش آفرینی که با تکیه بر بنیان‌های فرهنگی اجتماعی دارد معرف جایگاه حقیقی هر جامعه‌ای باشد.
ملل کلید واژه ای است که به نام میدان ابتدای محور اختصاصی در مسیر ورودی تخت جمشید، گره خورده است و طراحی یادمانی در این موقعیت مکانی می تواند بیانگر اندیشه ایرانی و نماد باورهای ملت ایران برای خود و کشورهای بین المللی دوست باشد.
یادمان ملل می‌تواند با رعایت اصول زیبایی شناسی و با بهره گیری از تفکر خلاق و نوآوری و همچنین توجه به بوم و شاخص‌های بومی که در بستر و با هماهنگی محیط پیرامونی خود دارد چه در روز و چه در شب، اثری ماندگار و میراثی ارزشمند برای امروزیان و آیندگان به عنوان منظر فرهنگی تخت‌جمشید باشد؛ همچنان که می توانیم چهره صلح دوست ایران را در سطح بین الملل، معرفی و تبلیغ کنیم.
به قلم سعید زحمت‌کشان؛ کارشناس معماری و فعال میراث فرهنگی