در ادامه گزارش ۱۱ اسفند ۱۳۹۹ روزنامه همدلی آمده است: زنگ هشدار پیری جمعیت سال‌هاست در ایران به‌صدا درآمده است. برخی از مسئولین نیز به‌فراخور مسئولیت خود بارها در مورد آن اظهار نگرانی کرده‌اند و خواستار حمایت از فرزندآوری در کشور شده‌اند تا در چند سال آینده آمار پیرها بر جوانان پیشی نگیرد و هرم سنی رو به پیری گرایش پیدا نکند. یکی از ابزارهای حمایت از فرزندآوری و به‌تبع آن افزایش جمعیت در هر کشوری، سیاست‌های تشویقی و حمایتی دولت‌ها از این امر است. در ایران نیز در چندسال اخیر و بعد از به‌صدا درآمدن آژیر خطر پیری جمعیت، سیاست تشویق به‌فرزندآوری مورد توجه قرار گرفت. اما این سیاست‌ها تاکنون نه‌تنها به‌خروجی قابل قبولی منتج نشده است، بلکه حتی در مواردی می‌توان آن را نه سیاست‌های تشویقی، بلکه سیاست‌های تنبیهی نیز تعبیر کرد. تازه‌ترین اقدامات از این دست، اقدام نمایندگان مجلس شورای اسلامی در مکلف کردن بانک مرکزی به‌پرداخت وام برای فرزند سوم به‌خانواده‌های فاقد مسکن است.
وام ۷۰میلیونی انگیزه‌ای برای فرزندآوری ایجاد نمی‌کند
روز شنبه همین هفته نمایندگان مجلس شورای اسلامی بانک مرکزی را مکلف کردند به خانوارهای فاقد مسکن که در سال‌های ۱۳۹۹ و ۱۴۰۰ صاحب فرزند سوم می‌شوند وام ۲۰ساله ۷۰میلیون اعطا کند. درحالی که نمایندگان مجلس گفته‌اند که به‌خانواده‌های بدون مسکن آن هم برای فرزند سوم وام ۷۰میلیونی پرداخت کنند، که باتوجه به تورم روزافزون در کشور با این مبلغ، حتی در شهرهای نه‌چندان بزرگ هم نمی‌توان آلونکی را اجاره کرد. طبیعی است نمی‌توان این مبلغ را که آن هم به‌صورت وام پرداخت می‌شود، سیاست‌های تشویقی و حمایتی نام نهاد و انتظار داشت خانواده‌ها آن هم خانواده‌های مستاجر و فاقد مسکن مخاطرات داشتن فرزند سوم را فقط به خاطر دریافت وام ۷۰میلیونی به‌جان بخرند. بدیهی است، این وام که به‌نوعی قرض است و باید بازگردانده شود، نمی‌تواند انگیزه مناسبی برای به‌دنیا آوردن یک فرزند با تمام مخاطراتش ایجاد کند. درحالی‌که در ایران دولت‌ها در برطرف کردن موانع ازدواج جوانان و فرزندآوری ناتوان عمل کرده‌اند و سیاست‌های تشویقی آنان بیشتر شبیه طنز است تا سیاست حمایتی، بسیاری از کشورهایی که با رشد منفی جمعیت روبه‌رو هستند، برای تغییر در سیمای جمعیتی کشورشان مشوق‌ها و تسهیلات متعددی را برای خانواده‌هایی که اقدام به بچه‌دار شدن می‌کنند در نظر می‌گیرند. این مشوق‌های جمعیتی شامل در نظر گرفتن تسهیلات شغلی و مرخصی‌های طولانی مدت برای مادران و همچنین پرداخت کمک هزینه‌های قابل توجه برای خانواده‌هاست.
سیاست تشویق به فرزندآوری در کشورهای دیگر
با نگاهی گذرا به مشوق‌های جمعیتی کشورهای دیگر و مقایسه آن با ایران، علت ناموفق بودن سیاست‌های جمعیتی در ایران آشکار می‌شود. در آلمان آنگلا مرکل صدراعظم این کشور پیشنهاد داده برای مادرهایی که در خانه مراقب بچه‌های خود هستند حقوق هزار و ۸۰۰ یورویی در نظر گرفته شود. از دیگر اقدامات دولت آلمان، کمک مالی به پدران و مادران شاغلی است که به‌دلیل تولد فرزند خود یا مرخصی به واسطه نگهداری از فرزند، دستمزدی دریافت نکردند. بدین منظور دوسوم تا صددرصد حقوق این افراد به آن‌ها پرداخت می‌شود. سال گذشته هم رسانه‌های روسی اعلام کردند ولادیمیر پوتین رئیس‌جمهور روسیه به هر خانواده‌ای که در سال جاری میلادی صاحب فرزند شود ۴۶۶ هزار و ۶۱۷ روبل معادل حدود ۷۶۰۰دلار هدیه خواهد داد. رئیس‌جمهور روسیه قول داد در صورت تولد فرزند دوم در همین سال این خانواده ۱۵۰ هزار روبل (۲۴۰۰ دلار) دیگر هم دریافت می‌کند. دولت کره جنوبی نیز که سال‌ها با نرخ پایین زاد و ولد دست‌وپنجه نرم کرده است، برای تشویق خانواده‌ها ۳هزار دلار برای تولد هر بچه به زوج‌ها می‌دهد. حتی چین هم چند سالی می‌شود از رویکرد سختگیرانه تک‌فرزندی دست کشیده است. این کشور از سال ۲۰۱۶ سیاست تک‌فرزندی را لغو کرد و به سیاست‌های تشویقی رو آورد. در برخی شهرهای این کشور خانواده‌ها به ازای تولد فرزند دوم ماهانه یارانه مشخصی دریافت می‌کنند، به‌علاوه تا سن سه سالگی نیز به کودکان یارانه شیر پرداخت می‌شود.
سیاست‌های ناکارآمد و ناموفق فرزندآوری در ایران
اما در ایران، سیاست‌هایی که اسم آن را مشوق جمعیتی می‌نامند، علاوه بر این که شباهت چندانی به این عنوان ندارد، بیشتر آنان نیز فقط روی کاغذ نوشته می‌شود و خبری از اجرای آن نیست، درصورت اجرا نیز معمولا به‌صورت ناقص اجرا می‌شود. طرح «صندوق آتیه» مثال روشنی از این ماجراست. براساس این طرح که زمان ریاست جمهوری محمود احمدی‌نژاد کلید خورد، قرار شد به فرزندانی که در سال ۸۹ و بعد از آن به دنیا آمده باشند، مبلغ یک میلیون تومان و پس از آن سالانه صد هزار تومان پرداخت شود، تا این پول در حساب نوزادان بماند و با سود آن، برای آینده افراد هزینه شود. اما این طرح مانند طرح‌های مشابه دیگر در همان ابتدا به‌دلیل کمبود بودجه و خودداری بانک ملی به‌عنوان بانک عامل اجرای این طرح متوقف شد.
در موضوع افزایش جمعیت بسیاری از مسئولان بر فرهنگ‌سازی افزایش جمعیت تاکید دارند تا ایجاد زمینه و بستر مناسب برای تحقق این امر، این در حالی است که تغییر در سیاست‌هایی نظیر جمعیت موضوعاتی هستند که در کنار فرهنگ‌سازی نیازمند مشوق‌های اقتصادی و اجتماعی هستند و لازم است مسئولین در کنار کار فرهنگی برای افزایش جمعیت، بسترهای لازم و همچنین مشکلات اقتصادی خانواده‌ها و هچنین معضلات ازدواج جوانان را برطرف کرده تا خانواده‌ها برای فرزندآوری و جوانان برای ازدواج، بدون هیچ مشکل اقتصادی و اجتماعی و... تشویق شوند.